ورود آقایان ممنوع؛ حتی با کمبود ناوگان

مهدی اسماعیل‌پور- خبرنگار

دیروز هنگامی که رئیس شورای شهر تهران بابت حذف ردیف بودجه‌های شهرداری‌های کشور در لایحه بودجه سنواتی سالانه آینده دولت گلایه می‌کرد، گذری هم به وضعیت وخیم ناوگان حمل‌ونقل عمومی زد. اشاره مهدی چمران به اندک بودجه‌ای بود که هرسال از طریق دولت به شهرداری‌ها به‌ویژه برای توسعه حمل‌ونقل همگانی اختصاص پیدا می‌کرد، اما همین اندک بودجه برای سال آینده به کل حذف شده است. او سپس مثالی را برای وخامت حال حمل‌ونقل عمومی زد؛ به‌گونه‌ای که آقایان در ساعات پیک تردد و مسافر، حتی قسمت بانوان را اشغال می‌کنند: «در شرایطی همه نگران آلودگی هوا هستیم که امروز تامین ناوگان حمل‌ونقل عمومی به‌ویژه اتوبوس دغدغه همه ماست. امروز وقتی پیامک یک خانم را مطالعه می‌کردم در آن نوشته بود: «3ربع ساعت در صف اتوبوس ایستادم، اما بعد از این مدت که یک اتوبوس آمد، حتی قسمت خانم‌ها هم پر بود از آقایان. حیا و حجاب من اجازه نداد که سوار شوم، اما تا کی باید به انتظار بایستم.» پیش از این هم سوده نجفی در تذکر پیش از دستور خود در جلسه شورای شهر از تذکرات پی در پی بانوان نسبت به ورود مسافران مرد به واگن‌های مخصوص بانوان در مترو خبر داده و گفته بود این مسئله تجاوز به حقوق شهروندی بانوان است و شهرداری باید به این موضوع رسیدگی کند. حضور آقایان در واگن‌های مخصوص بانوان موضوع تازه‌ای نیست و از همان سال 1385که ابتدا 2و سپس یک و نیم واگن ابتدایی و انتهایی هر قطار به بانوان اختصاص داده شد تا به امروز این مشکل کم و بیش وجود دارد؛ درصورتی که شواهد گویای این واقعیت است که چند ماهی می‌شود حضور آقایان در بخش‌های مربوط به بانوان، چه در مترو و چه در اتوبوس، افزایش یافته است. حالا سؤال اینجاست که حضور آقایان در واگن‌های ویژه بانوان بیشتر نتیجه ضعف فرهنگی و عدم‌سختگیری مأموران ایستگاه است یا به کمبود امکانات برمی‌گردد و مسافران را مجبور می‌کند تا به هر ترتیب و ترفندی که شده سوار مترو و اتوبوس شوند؟

افزایش تعداد قطارها تأثیر‌گذار است، اما بازدارنده نیست
هرچند بسیاری حضور غیرمجاز برخی از آقایان در واگن بانوان را صرفا یک مشکل و چالش فرهنگی می‌دانند که تنها راهکار‌ش آموزش و فرهنگسازی است، اما اگر پای صحبت‌های این آقایان هنجارشکن بنشینید، آنها هم دلایل خاص خودشان را دارند. این آقایان ازدحام مسافر به‌ویژه در ساعت‌های پیک مترو یا خلوت بودن واگن بانوان را بهانه کرده و می‌گویند اگر در واگن‌های عمومی فضای کافی وجود نداشته باشد به واگن بانوان که کم مسافرتر است، می‌روند. هرچند کمبود قطار و واگن به‌ویژه در ساعت‌های پیک مترو در سوار شدن برخی از آقایان در واگن‌های ویژه بانوان تأثیر‌گذار است و افزایش تعداد قطار‌ها و واگن‌ها می‌تواند تا حدود زیادی مؤثر باشد، اما این موضوع دلیل و بهانه خوبی برای ورود آقایان به حریم بانوان و نقض حقوق شهروندی این قشر نیست؛ حتی اگر تعداد قطار و واگن‌ها زیاد شود، باز هم ممکن است برخی از آقایان به بهانه اینکه در واگن بانوان صندلی خالی وجود دارد، این حریم را بشکنند. در نتیجه می‌شود گفت این موضوع بیشتر از آنکه ناشی از کمبود واگن و قطار باشد، به بحث‌های فرهنگی و آموزش حقوق شهروندی برمی‌گردد.

40درصد ظرفیت مترو برای بانوان و 60درصد عمومی است
 برخی از آقایان پیشنهاد کاهش تعداد واگن‌های ویژه بانوان از 3واگن به 2واگن را می‌دهند تا به این ترتیب تعداد واگن‌های عمومی از 4به 5واگن افزایش پیدا کند و دیگر مجبور نباشند وارد واگن‌های ویژه بانوان شوند. این در شرایطی است که براساس آمارهای شرکت بهره‌برداری مترو، حدود 30تا 35درصد مسافران مترو را بانوان و 65تا 70درصد را آقایان تشکیل می‌دهند. از 7واگن قطار مترو هم یک و نیم واگن ابتدایی و انتهایی قطار به بانوان اختصاص دارد. این باعث شده ظرفیت درنظرگرفته شده برای بانوان و آقایان تا حدود زیادی متناسب با آمار میانگین تعداد مسافران خانم و آقا باشد. همچنین در ساعت‌های پیک مسافر، تقریبا هر 4دقیقه یک قطار به ایستگاه می‌رسد و مسافر‌گیری می‌کند که فاصله زمانی مناسبی است. در نتیجه انتظار می‌رود تا در یک اقدام فرهنگی و در راستای تکریم و حفظ حریم بانوان و احترام به حقوق شهروندی آنها، آقایان از سوار شدن در واگن‌های ویژه بانوان خودداری کنند. باید به این نکته توجه داشت که سوار شدن برخی از آقایان در واگن مخصوص بانوان جرم و غیرقانونی نیست که بشود برخوردی پلیسی و قضایی با آن داشت، بلکه بیشتر یک موضوع اخلاقی و فرهنگی به شمار می‌رود؛ هرچند در بحث حضور دستفروش‌های آقا در واگن بانوان موضوع کاملا فرق می‌کند و برخورد مأموران مترو باید سختگیرانه‌تر باشد. در کشور‌هایی نظیر ژاپن، چین، اندونزی، هند، تایوان و مصر هم واگن‌هایی ویژه بانوان و معلولان درنظر گرفته شده است و این موضوع فقط مختص به ایران یا کشور‌های اسلامی نیست.