شهری زنده با سه‌گانه شهر،شهروند و شهرداری

زهرا کریمی- خبر‌نگار

هنوز می‌توان ردپشتیبانی‌ها، نوع‌دوستی‌ها و کمک‌های بی‌منت را در شهر دید؛ درست مثل 8سال دفاع‌مقدس که مردم نه‌تنها در حمایت از رزمنده‌های جبهه‌های جنگ، هرچه را که می‌توانستند به میدان می‌آوردند، بلکه از خانواده‌های بی‌سرپرست و نیازمندان بی‌پشت و پناه هم غافل نمی‌شدند. شهروندان، آن زمان ضلع سومی در کنار نظام و رزمنده‌ها بودند. حالا نیز خیلی‌ها در شرایط کرونایی و دشوار اقتصادی، چشم‌انتظار کمک‌های مردمی هستند؛ آنهایی که سال‌هاست سرپرستی ندارند و با سختی روزگار سپری می‌کنند، یا کرونا باعث شده تا نان‌آور خانواده‌، دیگر بین‌شان نباشد یا آنهایی که شغل‌شان را از دست داده‌اند.
جدا از وظایفی که بر دوش نهادهای دولتی و غیردولتی برای حمایت از این قشر است، مردم در قالب‌ خیریه، سازمان‌های مردم‌نهاد و... نیز می‌توانند نقش همان ضلع سوم را در زمان جنگ تحمیلی بازی کنند؛ بر همین اساس است که شهردار تهران از لزوم پیوستگی شهر، شهروند و شهرداری در مهار کرونا تأکید می‌کند. علیرضا زاکانی درخصوص نقش خیریه‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد برای کمک به آسیب‌دیدگان کرونا، گفت: «وقتی صحبت از شهروند می‌شود جریان خیریه‌ها، سمن‌ها و مجموعه‌ای متشکل از مردمی فداکار، همانند لوکوموتیوهای خدمتگزار کنار هم می‌آیند. درواقع برای افزایش این همکاری‌ها، شهرداری و سمن‌ها می‌توانند به بهترین نحو ارتباط برقرار کنند و از ظرفیت یکدیگر برای خدمت به مردم بهره‌مند شوند.»

در همین راستا امین توکلی‌زاده، معاون امور اجــــتماعـــی و فـــرهنـگی شــهـرداری تهران، از تدوین سازوکارهای مناسب برای بهره‌مندی بیشتر از ظرفیت تشکل‌های مردمی خبر می‌دهد. او به همشهری گفت: ‌«یکی از رویکردهای اصلی شهرداری تهران در دوره جدید، انجام کارهای بزرگ با حضور و همت بلند مردم است. یکی از آن کارهای بزرگ، اقدامات لازم برای پیشگیری از شیوع ویروس کروناست. هم‌اکنون شهرداری به نوبه‌خودش همه بخش‌هایش را بسیج کرده؛‌ به‌‌طوری که بخش‌هایی اعم از سالن‌های ورزشی، سوله‌های مدیریت بحران، آموزش‌های شهروندی، بخش‌های خدماتی و حتی حمل‌ونقل شهری را به سهم خود در این راه جهادی گذاشته است.»

بررسی راه‌های صحیح کمک‌های خیرانه
شرایطی که ویروس کرونا پیش‌روی آحاد جامعه گذاشت، غافلگیرکننده بود و گذر از این بحران امکان نداشت؛ مگر با حضور خیران و نهادهای فعال مدنی. اما نکته اینجاست که اگر کمک‌های مردمی بدون سازوکار مناسبی باشد، ممکن است نه‌تنها به نتیجه موردنظر ختم نشود، بلکه برای نیازمندان مشکلاتی را هم به‌وجود آورد. به‌طور نمونه علیرضا رمضانپور، عضو شورای روستای شمس‌آباد، همان جایی که کوره‌پزخانه‌ها در جنوب تهران قرار گرفته‌اند، ضمن بیان معضلاتی مانند نبود روشنایی، مراکز درمانی و بهداشتی و آموزشی به مشکل حضور بدون برنامه خیرین در این محدوده نیز اشاره کرد و گفت: «حضور خیرین در روزهای آخر هفته باعث شده مردمان نیازمند از سایر نقاط تهران به خیابان اصلی بیایند و از خیرین درخواست کمک کنند. همین مسئله مشکلات دیگری نیز به‌وجود آورده است. مردم روستا راضی نیستند و انتظار دارند برای کمک‌رسانی به شکل دیگری اقدام شود. درخواست ما برای بهبود وضعیت روزهای آخر هفته این محله، ساماندهی آنهاست. اگر سازمان یا نهادی می‌تواند، آنها را نظم ببخشد و خیرین را در کمک‌رسانی راهنمایی کنند.»
 
حجت‌الاسلام ســیدمحـمد آقامیری، عضو شورای اسلامی شهر اما در گفت‌وگو با همشهری خبر از بررسی راه‌های صحیح کمک‌رسانی به نیازمندان، از سوی تشکل‌های مردمی هم در شورا و هم در ستاد مقابله با کرونای شهرداری داد. به‌گفته او، یکی از فصل‌های قرارگاه‌های اجتماعی بهره‌مندی درست از تشکیل چنین ظرفیت‌هایی است.

نقش نهادهای مردمی در شرایط بحران قابل کتمان نیست
حضور جهادی مردم و سمن‌ها در ایام پاندمی بیماری کرونا، می‌تواند چهره شهر را بیش از پیش تغییر دهد. البته به‌گفته آقا‌میری، عضو شورای شهر، حمایت‌های سمن‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد تا این جای کار قابل تقدیر است اما ساماندهی فعالیت‌ها لازم به نظر می‌رسد.
او گفت: «چنین ظرفیت‌هایی در روزهای نخست پاندمی، بار را از دوش دولت و سازمان‌های مدیریتی برداشت و فرصتی برای کارخانه‌ها و افزایش خط تولید به‌صورت صنعتی شد؛ به‌گونه‌ای که این محصولات به اندازه تقاضا در داروخانه‌ها و فروشگاه‌ها یافت شد و همچنین برای دسترسی بهتر نیز غرفه‌هایی در ایستگاه‌های مترو، پایانه‌های اتوبوسرانی، میادین میوه و تره‌بار و میدان‌های بزرگ شهر مستقر شد. نباید از نقش نهادهای مردمی و ظرفیت آنها در دوران بحران چشم‌پوشی کنیم. عامل دیگری که بیماری کرونا در این دو سال موجب نگرانی‌های بسیاری شد، تحت‌تأثیر قرار گرفتن کسب‌وکارهای مردمی است. اما برای گذر از این بحران نیز به‌طور حتم حمایت و فعالیت سمن‌ها نقش بسزایی داشت. این گروه‌ها با پشتوانه شورایاری‌ها به مردم معرفی شده‌اند و شهروندان تعاملات خوبی با آنها برقرار کرده‌اند؛ بنابراین باید این نهادها و فعالیت‌هایشان را تقویت کنیم تا در این برهه نگرانی‌ برای خانواده‌ها وجود نداشته باشد.»

اثرگذاری در شهر با قرارگاه اجتماعی
معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران هم به برنامه‌های شهردار تهران درباره راه‌اندازی قرارگاه اجتماعی در پایتخت اشاره کرد و گفت: ‌«درواقع فعالیت قرارگاه اجتماعی در تهران برای حضور گروه‌های جهادی و گروه‌های مردمی و خیریه‌هاست. قصد بر این است از تجربه‌های کارآمد گروه‌های مردمی در جلسه‌ها بهره‌مند شویم تا اگر اشکالی بوده، دوباره مرتکب آن  نشویم و با استفاده از نوآوری و خلاقیت چرخه جدیدی را تعریف کنیم و رفتاری اثرگذار در جوامع شهری داشته باشیم.» توکلی‌زاده افزود:‌ «پدیده‌های اجتماعی هم نیاز به زمان برای شکل‌گیری بستر دارند و این همت و تلاش دستگاه‌های مربوطه را می‌طلبد؛ بنابراین از همه دستگاه‌ها و نهادهای مردمی دعوت به مشارکت داریم و ما هم جدی‌تر از قبل پای کار خواهیم بود. اکنون که شهرداری به‌صورت جهادی پا در عرصه گذاشته، وظیفه داریم نیاز مردم را با ارائه خدمات فراهم کنیم. هم‌اکنون، مقدمات فراهم شده و با این مقدار عظیم واکسن و بسیج شدن همه مجموعه‌ها از وزارت بهداشت، هلال‌احمر و همه اجزای شهرداری در همه لایه‌ها و سطوح، امیدواریم نتایج مثبت آن را به‌زودی در شهر شاهد باشیم. البته ناگفته نماند مردم نیز باید خودشان اراده و عزم‌شان را جزم کنند تا فاصله‌گذاری اجتماعی رعایت شود. اگر همه قوانین نظام سلامت و زنجیره نظام سلامت به‌طور صددرصد از سوی مردم رعایت شود، فعالیت فعالان مدنی و سازمان‌های مدیریتی شهری به سرانجام خوشایندی می‌رسد.»
سیدمحمد آقامیری، عضو شورای شهر نیز در این‌باره معتقد است: «برای آنکه سازمان‌های مردمی و سمن‌ها و فعالیت فعالان مدنی به‌صورت خرد یا کلان در راستای اهداف جامعه هدف باشد باید حامی این ظرفیت‌های اجتماعی در شهر بود. حمایت و فراهم کردن بستر و زیرساخت در اوضاع فعلی می‌تواند به مسیر آنها جریان روشنی بدهد. همچنین انتظاری که این نهادها از ارگان‌های دولتی دارند این است که نهادهای دولتی بهتر است به‌عنوان حامی همراه باشند و در تصمیم‌گیری و اجرای برنامه‌های عملیاتی اقدامی نکنند. بهترین کمکی که نهادهای دولتی و ارگان‌ها می‌توانند داشته باشند، این است که افراد متخصصی را که مهارتی در کار دارند به این سازمان‌ها و نهادها معرفی کنند، اما دستی در ترکیب این نهادها و عملکرد آنها نبرند.»

چند نمونه موفق
نمونه بارز کمک‌های مردمی را می‌توان در بین جوانان جنوب شهر تهران مشاهده کرد. بسیاری از جوانان کاسب حوالی ایستگاه متروی علی‌آباد، زمانی که ماسک و دستکش یکبار مصرف خیلی کم بود، اجناس داخل مغازه‌هایشان را در مقابل ایستگاه مترو بین مردم به عنوان نذری پخش می‌کردند و به‌گفته خودشان طاقت دیدن التهاب جامعه را نداشتند. محمد‌علی محمدی، دبیر شورایاری محله هاشم‌آباد و نفرآباد شهرری، هم تشکلی از گروه‌های خیر و مردمی راه‌اندازی کرده‌ که به‌گفته خودش تاکنون توانسته‌اند به بیش از 200خانوار کمک‌های بهداشتی و 300خانوار کمک‌های معیشتی برسانند. او درباره تجربه تعیین سازوکار مناسب برای رساندن کمک‌ها به‌ دست نیازمندان، گفت: «در راستای تهیه ماسک و سایر ملزومات بهداشتی خانم‌های خانه‌دار، خیاط‌ها و سایر داوطلبان وارد میدان شدند. خیران، اعضای هیئت علمدار، پایگاه بسیج ابوذر مسجد شیخ طاهر نفرآباد و قرارگاه سپاه امام رضا(ع) به‌طور جدی همه گروه‌های مردمی را در این مسیر حمایت و همراهی کردند.» او در ادامه به انتظاراتشان از شهرداری اشاره کرد و گفت‌: «با توجه به شرایطی که سال 1398و 1399در محله‌ها حاکم شده، فعالیت گروه‌ها تا پیک دوم شیوع کرونا به‌خوبی پیش رفت و برای سال 1400در پیک پنجم نیز انتظار حمایت از سوی شهرداری و سایر ارگان‌ها را داریم تا یکسری از محصولات بهداشتی ضروری خانواده‌ها را در اختیارمان بگذارند.» مهدی پونکی از جوانان لواسان نیز توانست در شرایط کرونایی با هزینه شخصی و با کمک فعالان مدنی اقداماتی در این‌باره انجام بدهد. او به اتحاد و همبستگی دوستان داوطلبش اشاره کرد و گفت:‌ «گروه ما، گروه بزرگ و نامداری نبود، اما با یک خبرنگار و 2بانوی فعال اجتماعی و خیاطان موفق شدیم با مراجعه به بازار و خرید پارچه، ماسک و گان‌های بیمارستانی  تولید کرده و به درمانگاه و خانه‌های  بهداشت روستاها برسانیم. با توجه به شرایطی که جامعه داشت و همه سمن‌ها دست به‌کار شده بودند، تصمیم ما بر این بود تا بتوانیم در این وضعیت بحرانی باری از مشکلات را برداریم تا به شرایط متعادلی برسیم.»