روایتی از پروژه نواب
باغ‌های اناری دیروز، مجتمع‌های سیمانی امروز
بهار که از راه می‌رسید شکوفه‌های انار قد می‌کشیدند و عطرشان کل کوچه باغ‌های چهارراه اناری را پر می‌کرد. هر چند که این روزها دیگر خبری از چهارراه اناری و کوچه باغ‌های قدیمی محله نواب نیست و برعکس تا سوی چشم یاری می‌کند، به جای شاخ و برگ درختان، ساختمان‌های سر به فلک کشیده سیمانی و خیابان پر از ماشین به چشم می‌آید. اما هنوز هم برای پایتخت‌نشینانی که در گرد و غبار روزگار مویی سپید کرده‌اند خاطراتش، کوچه‌های پیچ در پیچ و خانه‌های کاهگلی قدیمی‌اش بوی انار می‌دهد.
ایده راه‌اندازی بزرگراه نواب به‌عنوان شریال اصلی پایتخت که شمال و جنوب تهران را در کوتاه‌ترین زمان ممکن به هم متصل کند، تقریباً سال ۱۳۴۴ روی میز مدیران شهری جا گرفت، اما تا زمان اجرای این طرح چند دهه گذشت و سال ۱۳۶۹ با تأیید کمیسیون ماده ۵ شورای عالی معماری و شهرسازی ایران، طراحی و اجرای این بزرگراه شروع شد.
ساخت مجتمع‌های نواب در واقع نخستین پروژه شهری بود که در آن موضوع پیمانکاران بخش خصوصی مطرح شد و قرار بود با ساخت این بزرگراه و مجتمع‌ها، بافت کهنه و فرسوده محله‌ها تخریب و نوسازی شود، ضوابط و استانداردهای شهرسازی نوین پیاده شود، ضوابط و رهنمودهای ترافیکی برای جلوگیری از تقاطع‌های نامعقول اعمال گردد، ایمن‌سازی مسیر از طریق ایجاد فضای سبز در حریم بزرگراه مد نظر باشد وکاربری‌های مناسب برای اراضی حاشیه مسیرتعیین شود. در کنار این موارد اهداف اجتماعی و فرهنگی متعددی نیز در شهرسازی نوین اجرا می‌شد.
سال ۱۳۷۳ عملیات اجرایی ساخت بزرگراه نواب به‌عنوان بزرگ‌ترین پروژه نوسازی کهنه‌پایتخت ایرانی شروع شد. در این پروژه ۲۵۰۰ملک مسکونی که ٣هزار خانوار داشت و ۲۵۰۰واحد تجاری و صنفی تملک و تخریب شد. ۲۷میلیارد تومان اعتبار نیزبرای ساخت پروژه اختصاص داده شد که ۱۳میلیارد آن صرف تملک می‌شد و بقیه هم برای اجرا و تخریب در نظر گرفته شد.
اما متأسفانه طرح نواب که نوسازی بافت‌های اطراف این بزرگراه همزمان با ساخت آن بود، به دلیل نادیده گرفتن نیازهای اجتماعی و خدماتی وکاهش ۱۰درصدی عرض بزرگراه چندان موفق نبود و به نحوی با شکست مواجه شد و هنوز هم فاز ۴ و ۵ آن اجرا نشده است. پروژه نواب به کاهش ترافیک تهران و تردد آسان شمال و جنوب کمک زیادی کرد، اما به دلیل نداشتن زیرساخت‌های لازم شهرسازی باعث تغییر در سبک زندگی و بافت مسکونی و کانون آسیب‌های اجتماعی در محله‌های قدیمی و هویتی مجاورش، از جمله بریانک، شد.
