آلبانی تا کرج، با مترو

سیده‌پگاه رضازاده | «هاروکی موراکامی»، نویسنده قدر اول ژاپنی و «هرتا مولر»، نویسنده آلمانی‌زبان آلبانیایی‌تبار برنده نوبل ادبیات در کتاب‌هایشان از مترو سخن می‌گویند. اگر تهران متروی شب داشت، شاید داستان‌نویسان ایرانی هم مانند خارجی‌ها درباره آن داستان‌ها می‌نوشتند... مترو در ادبیات، چقدر ذهن نویسندگان را به‌خود مشغول کرده است؟ دست‌کم 10کتاب شاخص می‌توان نام برد که مترو در آنها حضور جدی دارند. برای اینکه رد پای مترو را در ادبیات دنبال کنید، با این گزارش همراه شوید.

قتل با گاز «سارین» در ایستگاه مترو

نام کتاب: مترو
نویسنده: هاروکی موراکامی
مترجم: گیتا گرگانی
انتشارات: نشر نگاه
چاپ سوم: 1398
قیمت: 60هزار تومان

خلاصه موضوع کتاب: این کتاب به وقایع حادثه حمله متروی توکیو با گاز «سارین» در 20مارس 1995می‌پردازد. کتاب، حاصل ساعت‌ها مصاحبه با افراد حاضر در مترو است. روزی که مردم ژاپن سوار بر مترو بودند و احتمالاً به محل کار خود می‌رفتند و مأموران ایستگاه هم، یحتمل، در حال انجام وظایف متعارف خود بودند، ناگهان چند نفر از اعضای فرقه «اوم» با کیسه‌های پر از گاز سارین وارد چند ایستگاه شدند و در بین راه کیسه‌ها را سوراخ و گاز را منتشر کردند. این حمله به متروی توکیو یکی از وحشیانه‌ترین حملات تروریستی تاریخ معاصر است.

تهران متروی شب دارد؟

نام کتاب: سرزمین گوجه‌های سبز
نویسنده: هرتا مولر(برنده نوبل ادبیات در سال 2009)
مترجم: غلامحسین میرزا‌صالح
انتشارات: نشر مازیار
چاپ پانزدهم: 1399
قیمت: 35هزار تومان

خلاصه موضوع کتاب: بخش قابل‌توجهی از رمان در متروی آلبانی می‌گذرد. شخصیت نخست داستان که دختری دانشجو است، شیفته سوار شدن به متروی شب آلبانی است. با خواندن این رمان نخستین جرقه‌ای که به ذهن مخاطب ایرانی می‌رسد، این است که شاید بد نبود اگر متروی تهران هم شیفت شب داشت! کارگران در متروی شب آلبانی خسته از یک روز کاری، پلک‌هایشان روی هم می‌افتد، با توقف مترو، گاه به‌خود می‌آیند، محتویات جیب‌های خود را وارسی می‌کنند و مواد شوینده‌ای که برای خانه خریده‌اند، به پای خودشان نزدیک‌تر می‌کنند. متروی شب آلبانی نمادی از فقر و فلاکت و نمونه کوچک شده‌ای از جامعه مصیبت زده آلبانی است.

سفر مرگبار در متروی مسکو

نام کتاب: مترو 2033
نویسنده: دمیتری گلوخوفسکی
مترجم: فربد آذسن
انتشارات: کتابسرای تندیس
چاپ هفتم: 1400
قیمت: 112هزار‌و500تومان

خلاصه موضوع کتاب: ماجرای این کتاب پساآخرالزمانی و هیجان‌انگیز، در متروی مسکو می‌گذرد. پس از وقوع یک جنگ اتمی در سال 2013زمانی که زمین به سمت ویرانی می‌رود، کسانی که توانسته‌اند زنده بمانند، ناچار می‌شوند به پناهگاه‌های اتمی زیرزمینی هجوم ببرند. یکی از امن‌ترین این پناهگاه‌ها متروی مسکو است. پس از 20سال وقتی جنگ تمام می‌شود، «آرتیوم»، شخصیت جوان داستان، متوجه می‌شود که در کودکی اشتباهی انجام داده و هم‌اکنون می‌تواند امنیت کل مترو را به خطر بیندازد. با همکاری فردی به نام «شکارچی»، آرتیوم جوان برای جبران اشتباهش راهی سفری مرگبار در ایستگاه‌ها و راه‌آهن مترو مسکو می‌شود... .

ساخت ایستگاه مترو هنر می‌خواهد؛ تو بی‌رنگ نیستی!

نام کتاب: سوکوروتازاکی بی‌رنگ و سال‌های سرگشتگی
نویسنده: هاروکی موراکامی
مترجم: مهدی غبرایی
انتشارات: کتاب نشر نیکا
چاپ اول: 1394
قیمت: 13هزار تومان

خلاصه موضوع کتاب: «سوکوروتازاکی بی‌رنگ» فکر می‌کند که بی‌رنگ است؛ چرا که هر یک از دوستانش با نام خانوادگی‌ای که دارند رنگی را به ذهن متبادر می‌کند. سوکوروتازاکی برخلاف دیگر دوستانش هدف دارد؛ او برای تحصیل در رشته ساخت ایستگاه مترو به توکیو می‌رود. او عاشق ایستگاه مترو است و وقتی ایستگاه‌ها را تعمیر می‌کند روحش تازه می‌شود. «سارا» دوستش، شرایطی را برایش مهیا می‌کند تا دریابد، این هدف به ظاهر کوچک -ساخت ایستگاه مترو- چقدر انسانی و باارزش است. سوکورو یک سر و گردن از دوستانی که در دوران دبیرستان او را طرد کرده‌اند، بالاتر است.

روح «لیلی» راوی «خط چهار مترو»

نام کتاب: خط چهار مترو
نویسنده: لیلی فرهادپور
انتشارات: ثالث
چاپ دوم: 1394
قیمت: 7هزار‌و650تومان

خلاصه موضوع کتاب: این رمان سوررئال اتفاقاً در همان آغاز با حضور شخصیت نخست زن داستان در مترو آغاز می‌شود. «لیلی» به یکی از ایستگاه‌های مترو می‌رود تا هر چه سریع‌تر خودش را به سر قرار با دوستش «شعله» برساند اما ناخواسته در مسیر حرکت، قطار از ریل خارج  و «لیلی» دچار حادثه می‌شود و به کما می‌رود. در ادامه رمان «خط چهار مترو»، روح لیلی راوی داستان است و در ناخودآگاهش قبل از مرگ با 2زن دیگر مواجه می‌شود و ارتباطش با این دو زن ماجراهای تو‌در‌توی رمان را شکل می‌دهد.

شهادت در مترو!

نام کتاب: بلیت‌فروش ایستگاه آخر خط مترو
نویسنده: پرویز شیشه‌گران
انتشارات: امیرکبیر
چاپ اول: 1389
قیمت: 10هزار تومان

خلاصه موضوع کتاب: تک داستان این مجموعه با همین نام، از صدر تا ذیل، در مترو می‌گذرد. در این داستان یک جانباز شیمیایی که در مترو کار می‌کند و بلیت فروش ایستگاه مترو است، بدون کپسول اکسیژن در محل کارش حاضر می‌شود و از قضا همان روز در مترو حالش بد می‌شود اما در میان مسافران دختری پرستار با اورژانس تماس می‌گیرد اما گویا دیگر اکسیژن برای او پاسخگو نیست. پس از چند روز، جانباز به محل کارش در مترو بازمی‌گردد اما این بار اکسیژن به زمین می‌افتد و جانباز شهید می‌شود.

«شرافت» به جای «اشرافیت»!

نام کتاب: مترو جای خوبی برای رقص و خواب نبود
شاعر: کیوان نریمانی
انتشارات: نیلوفر
چاپ اول: 1392
قیمت: 5هزار‌و850تومان

خلاصه موضوع کتاب: از رمان و داستان‌های مترو که بگذریم، می‌توانیم گذری هم بر اشعار مترو داشته باشیم. کتاب شامل 59قطعه شعر سپید است. شعرهای این مجموعه بی‌نام‌اند. در یکی از اشعار این مجموعه که از آوردن کل آن به دلیل اطناب موضوع درمی‌گذریم، مترو یکی از پدیده‌های مدرن شهری و شهرنشینی است اما گاهی شاید برای کسانی همراه با ترس از ناشناختگی، فضای بسته و موهومات باشد. در عین حال در شعرهای نریمانی، مشخص است که مترو در عین حال می‌تواند مکانی جذاب برای المان‌های انسانی، شادی و به تصویر کشیدن شرافت‌های انسانی باشد.

ترمز متروی تهران-کرج

نام کتاب: شیوه دلبری و مترو آشوبی
نویسنده: احسان محمدی
انتشارات: معین
چاپ دوم: 1398
قیمت: 22هزار‌و500تومان

خلاصه موضوع کتاب: کتاب براساس تجربه‌نگاری، توجه و روزنوشت یک روزنامه‌نگار و مجری تلویزیون به اتفاقات اجتماعی در مترو می‌پردازد. این کتاب شامل 70روایت کوتاه است. نویسنده مانند یک مسافر، انسان‌های پیرامونش را مورد واکاوی قرار می‌دهد و مانند فیلسوفان آنها را مورد پرسش قرار می‌دهد و دیدگاه آنها را به چالش می‌کشد. این روایت‌ها شامل مشاهدات نویسنده از ماجراهای اتفاق افتاده در متروی تهران-کرج است که به زبان ساده و طنز نوشته شده. در یکی از این روایت‌ها به شلوغی بیش از حد مترو اشاره شده که همه به‌صورت فشرده در کنار هم قرار دارند و حتی اگر میله را هم ول کنند، با ترمز مترو امکان ندارد کسی به زمین بیفتد! 

دیدار در مترو

نام کتاب: باران در مترو
نویسنده: مهدی افروزمنش
انتشارات: چشمه
چاپ سوم: 1399
قیمت: 21هزارو600تومان

خلاصه موضوع کتاب: این داستان یک رابطه خیابانی-مترویی اما با نامعادلات پیش‌رونده عاشقانه دوست داشتنی همراه است که آن را از یک داستان ساده، به‌اصطلاح، بگذاریم لوس و بی‌نمک به یک خشونت بالفطره دراماتیک تبدیل می‌کند. داستان، داستان «زانیار» و «سما» 2نوجوانی است که در خط مترو همدیگر را می‌بینند و سعی می‌کنند با طرح بازی‌های مختلف در خطوط مختلف مترو، یکدیگر را بهتر بشناسند. دیدارهای آنها تمام‌وقت در مترو می‌گذرد. حتی به جایی می‌رسند که همه دستفروشان و حتی جیب‌برهای مترو را با نام می‌شناسند! داستان روایتی ساده دارد که در دنیای زیرزمینی مترو پیش می‌رود و از آسیب‌پذیری انسان و قصه ناکامی‌هایی که اغلب مردم، کتمان می‌کنند، پرده برمی‌دارد.

پایان تونل

نام کتاب: موش مترو
نویسنده: باربارا رید
مترجم: نسرین وکیلی
ناشر: مبتکران
چاپ اول: 1400
قیمت: 38هزار تومان

خلاصه موضوع کتاب: داستان، داستان موشی است که مانند موش‌های دیگر در مترو زندگی می‌کند اما در این داستان فرق بزرگی با موش‌های دیگر دارد؛ او می‌خواهد سرزمین پایان تونل را کشف کند و همین آرزو سرنوشت هیجان انگیزی را برایش رقم می‌زند. «نیب» موش مترو هر شب با اشتیاق به قصه موش‌های پیر درباره پایان تونل گوش می‌دهد؛ سرزمینی که هر چند خطرناک به‌نظر می‌رسید اما گویا خوشمزه‌ترین غذاها را دارد. او در یک روز که قطار مترو از بالای سرش رد می‌شود تصمیمش را می‌گیرد و سفرش را به‌سوی پایان تونل آغاز می‌کند و همین تصمیم باعث ماجراهای غافلگیرانه برای نیب می‌شود.