تعلیق در مذاکرات احیای برجام

سخنان وزیر خارجه ایران درباره ادامه مذاکرات بازتاب‌هایی در رسانه‌های خارجی داشته است. خبرگزاری آمریکایی بلومبرگ در گزارشی نوشته که احتمالا ادامه مذاکرات وین تا پیش از آبان‌ماه میسر نخواهد بود. این گزارش به صحبت‌های حسین امیرعبداللهیان اشاره دارد که در گفت‌وگویی تلویزیونی خبر داد برنامه‌ریزی برای هرگونه تصمیم‌گیری درباره مذاکرات وین 2 تا 3 ‌ماه زمان می‌برد. البته از سوی دیگر سخنگوی وزارت خارجه در نشست خبری هفته گذشته خود گفت که تصمیم ایران مبنی بر چگونگی ادامه مذاکرات و نقش وزارت خارجه در آن در روزهای آینده اعلام می‌شود. با این همه هنوز مشخص نیست که دور هفتم گفت‌وگوها برای احیای برجام در چه شرایطی و چه تاریخی برگزار خواهد شد. پیش از این نیز تحلیلگران پیش‌بینی کرده بودند که درصورت به نتیجه نرسیدن مذاکرات در دولت دوازدهم به‌دلیل جابه‌جایی قدرت مذاکرات وین با تعویقی شش ماهه ادامه خواهد یافت. از طرفی نگاهی به محورهای اختلافی باقیمانده برای رسیدن به توافق نشان می‌دهد که هنوز راه دشواری باقی مانده است. هر چند که دولت سیزدهم پنجره دیپلماسی و مذاکره را   نبسته است.

دولت سیزدهم و پنجره باز دیپلماسی
در جریان 6 دور مذاکره اعضای 1+4در وین اطلاعات کمی از جزئیات گفت‌وگوها منتشر شد. در طول مذاکرات نیز 3 کارگروه تشکیل شد که کارگروه نخست، بررسی چگونگی تعلیق تحریم‌های آمریکا علیه ایران، کارگروه دیگر بررسی روند بازگشت ایران به تعهدات هسته‌ای و محدودسازی برنامه هسته‌ای‌ و کارگروه سوم هم تدارک ترتیبات عملی توافق‌های صورت‌گرفته را در دستور کار قرار داده بود. در نهایت نیز طرفین به نگارش متن اولیه توافق رسیدند و به‌گفته سیدعباس عراقچی، رئیس تیم مذاکره‌کننده ایران برای تصمیم‌گیری نهایی به پایتخت‌ها بازگشتند. طبق گزارش‌ها در ایران کمیته برای تطبیق متن توافق احتمالی در شورای‌عالی امنیت ملی تشکیل شد که نمایندگان نهادهای مختلف در آن حضور داشتند. کیوان خسروی، سخنگوی دبیرخانه شورای‌عالی امنیت ملی نیز بیست و نهم تیر‌ماه خبر داد که «هیأت (کمیته) مذکور اساسا به موارد عدیده مهمی پرداخته که مذاکرات وین به‌دلیل مواضع قلدرمآبانه طرف آمریکایی و بعضا طرف‌های اروپایی در مورد آنها به نتیجه نرسیده و از توافق دور بوده است.» با این همه روزنه ادامه مذاکرات همچنان باز مانده و رئیس‌جمهوری نیز در سخنرانی مراسم تحلیف خود تأکید کرد که «از هر طرح دیپلماتیک که به لغو تحریم‌ها منجر شود استقبال می‌کند.» وزیر خارجه نیز در تازه‌ترین موضع‌گیری خود در این زمینه گفت: «ما به‌صورت شفاف اعلام کرده‌ایم از مذاکره‌ای که در آن منافع ملت ایران محقق شود استقبال می‌کنیم. به‌دنبال فرار از میز مذاکره نیستیم و دولت سیزدهم مذاکره‌ای را پیگیری می‌کند که در آن به دستاوردهای ملموسی در راستای تامین منافع و حقوق مردم ایران برسد و منافع ایران و مردم ایران تامین شود.» 

 اختلاف‌ها تا اینجا بر سر چیست؟
در چنین شرایطی سؤال اینجاست که درصورت ادامه مذاکرات، ایران و آمریکا باید بر سر چه اختلافات باقیمانده‌ای توافق کنند؟ به‌گفته غریب‌آبادی، نماینده ایران در سازمان‌های بین‌المللی و عضو هیأت مذاکره‌کننده در وین 7 محور اختلافی پس از 6 دور مذاکره وجود دارد. آمریکایی‌ها حاضر به برداشتن همه تحریم‌های اعمال شده در دوران دونالد ترامپ نشدند که به‌گفته عراقچی شامل 1500مورد می‌شود. از سوی دیگر «آنها کل تفاهم را به پذیرش بندی درخصوص انجام گفت‌وگوهای آتی در مورد مسائل منطقه‌ای گره زدند.» موضوعی که ایران آن را رد کرده است. آنها همچنین حاضر به لغو دستور اجرایی تحریم تسلیحات متعارف نشدند که به‌گفته غریب‌آبادی «کاملاً با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت و برجام در تناقض آشکار است و به‌نوعی مغایر ادعای آمریکا به برگشت تعهدات برجامی است.» چرا که طبق قطعنامه ۲۲۳۱ تحریم ایران در زمینه خرید و فروش تسلیحات متعارف به پایان رسیده است و دستور دونالد ترامپ برای ادامه آن با برجام مغایر است. اختلاف دیگر به‌دلیل تضمین ندادن آمریکا مبنی بر عدم‌تکرار رفتارهای مشابه دولت قبلی و خروج از توافق آینده است. آنها این درخواست ایران را رد کرده‌اند. همچنین هیأت آمریکایی حاضر به بحث درباره خسارات وارده به ایران در اثر خروج یکجانبه‌ و غیرقانونی از تفاهم هسته‌ای نشدند. محور ششم اختلاف نیز درخواست‌های آمریکا برای محدود کردن فعالیت‌های هسته‌ای ایران فراتر از متن برجام است که به‌گفته غریب‌آبادی همه این درخواست‌ها از سوی ایران رد شده. همچنین طرفین بر سر راستی‌آزمایی لغو تحریم‌ها نیز به توافق نرسیدند. درحالی‌که ایران از آغاز روند مذاکرات وین تأکید کرده بود که ابتدا باید همه تحریم‌های آمریکا لغو و سپس راستی‌آزمایی در این زمینه انجام شود تا فعالیت‌های هسته‌ای ایران نیز به چارچوب برجام بازگردد. به این ترتیب به‌نظر می‌رسد ادامه مذاکرات وین به اما و اگرهای زیادی در ایران و آمریکا گره خورده و مشخص نیست که طرفین چه زمانی و چگونه از این بن‌بست خارج می‌شوند.