نوآوری
37 ؛ رتبه جهانی ایران در تحقیق و توسعه
اگرچه ایران هنوز در میان کشورهای نوآور و فناور رتبه بالایی ندارد اما به‌طور کلی در رده کشورهای«در حال توسعه به بالا» طبقه‌بندی شده است
عمادالدین قاسمی‌پناه- خبر‌نگار
چندی پیش کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل (UNCTAD) طی گزارشی میزان پیشرفت در حوزه نوآوری و فناوری بخش‌های مختلف را منتشر کرد. اهمیت این گزارش در این است که حتی بعضی کشورها، به دلایل مختلف در جدول رتبه‌بندی شاخص‌های این کنفرانس قرار ندارند؛ درحالی‌که ایران نه‌تنها در این شاخص‌ها دیده می‌شود، بلکه در بعضی از شاخص‌ها از جایگاه قابل‌قبولی برخوردار است. در دسامبر سال۲۰۲۰ کارشناسان و پژوهشگران کشورهای مختلف در نشست آنلاینی که از ژنو مدیریت می‌شد، نظرات، اطلاعات و پژوهش‌های خود را به کارشناسانی که درحال تهیه گزارش جهانی فناوری و نوآوری۲۰۲۱ کشورهای درحال توسعه و توسعه‌یافته بودند، ارائه کردند. در این نشست آنلاین، امیرعباس محمدی‌کوشکی، سرپرست تیم اختراعات ایران که در STI Forum نوآوری ملل متحد هم عضویت دارد، برای بررسی شاخص‌های فناوری و نوآوری که در صنایع مختلف باعث پیشرفت می‌شود، مطالبی ارائه کرد.
اهمیت گزارش آنکتاد
محمدی‌کوشکی در گفت‌وگو با همشهری با اشاره به اهمیت این گزارش برای حوزه فناوری و نوآوری کشور می‌گوید: «همه کارشناسان حوزه‌های مختلف فناوری و نوآوری ازجمله آی‌سی‌تی، صنعت، خودرو، تکنولوژی موبایل و سایر حوزه‌ها، دیتاها و آمارهایی را در این نشست آنلاین ارائه کردند.» سرپرست تیم اختراعات ایران با اشاره به اینکه کارشناسان و متخصصان سازمان‌ها و دانشگاه‌های معتبر دنیا این اطلاعات و آمارها را تجزیه و تحلیل کردند، ادامه می‌دهد: «آنها به این ترتیب تأثیر نوآوری و فناوری در پیشرفت و توسعه یک کشور در صنعت فناوری اطلاعات، صنعت خودرو، تحقیق و توسعه و شاخص‌های دیگر را بررسی کردند.»
محمدی‌کوشکی با ذکر یک مثال توضیح می‌دهد که «در حوزه صنعت، رتبه کلی کشور ما 130 اعلام شد که براساس یک میانگین ارائه شده است؛ یعنی اگر در صنعت هسته‌ای رتبه 10 را داریم، اما در صنعت خودرو از جایگاه شاخصی برخوردار نیستیم. به‌عبارت دیگر، آنگونه که کشورهای دیگر از فناوری و نوآوری در صنعت خودرو استفاده می‌کنند، ما هنوز نتوانسته‌ایم از فناوری و نوآوری در تولید خودرو استفاده کنیم. این در حالی است که اگر بتوانیم از فناوری و نوآوری در صنعت خودرو استفاده کنیم، باعث صادرات خودرو به کشورهای دیگر می‌شود که در رتبه جهانی ما در آنکتاد تأثیرگذار خواهد بود.»
به‌گفته او «درصورتی که نتوانیم فناوری و نوآوری را در صنعت خودروی کشور ایجاد کنیم، رضایت مردم کاهش می‌یابد و همچنین امنیت و سلامت مردم کشور به خطر می‌افتد و امکان صادرات کاهش می‌یابد.»
جایگاه متوسط رو به بالا
سرپرست تیم اختراعات ایران همچنین توجه به این نکته را لازم می‌داند که رتبه ما در شاخص تحقیق و توسعه37 است و این رتبه را نشان‌دهنده این موضوع می‌داند که کشور ما جزو کشورهای «در حال توسعه رو به بالا» قرار دارد.
به‌گفته محمدی‌کوشکی «رتبه یک تا 40 به این معناست که یک کشور در بخش بالایی جدول رتبه‌بندی قرار گرفته است.»
سرپرست تیم اختراعات ایران همچنین نتایج این گزارش را در برون‌مرزی شدن اقتصاد یک کشور مؤثر می‌داند و معتقد است که فناوری و نوآوری در پیشرفت، رشد تولید و رشد اقتصادی یک کشور حائز اهمیت خواهد بود.
او با ذکر مثالی دیگر به افزایش پهنای باند اینترنت کشور اشاره می‌کند و این موضوع را نیازمند ایجاد نوآوری و فناوری می‌داند و نتیجه آن را ارزآوری و تولید ثروت برای کشور عنوان می‌کند.
رتبه‌بندی ایران
در این گزارش ۱۵۸کشور مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند و براساس جدول رتبه‌بندی که آنکتاد ارائه کرده، امتیاز کل عدد «یک» و متعلق به آمریکاست و امتیاز کل کشور ما 0.46 است. همچنین رتبه کلی ایران در این جدول71 ذکر شده است و در گروه امتیازی روبه بالا (upper-middle) قرار گرفته‌ایم. براساس این گزارش، کشور ما در شاخص فناوری اطلاعات رتبه82، در شاخص مهارت‌ها رتبه74، در شاخص تحقیق و توسعه رتبه37، در شاخص صنعت رتبه130 و در شاخص سرمایه‌گذاری رتبه53 را داراست. شاخص سرمایه‌گذاری به‌معنای سرمایه‌گذاری در حوزه فناوری و نوآوری است که شامل سرمایه‌گذاری خارجی، داخلی، دولتی و خصوصی است.
آنکتاد چیست؟
کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل یا آنکتاد (UNCTAD) در سال۱۹۶۴ میلادی با هدف یکپارچگی کشورهای در حال توسعه با اقتصاد جهانی تأسیس شد. آنکتاد یک رکن فرعی مجمع عمومی سازمان ملل متحد است و بر مبنای قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل متحد بنا شده‌است. آنکتاد در تصمیمات خود در عرصه تجارت بین‌الملل و توسعه اقتصادی مفهوم حاکمیت اقتصادی را علاوه بر حاکمیت سیاسی لحاظ کرد و اصل برابری، همکاری بین‌المللی مبتنی بر انصاف و وابستگی متقابل به نفع کشورهای در حال توسعه را مورد تأکید قرار داده است.
آنکتاد یا کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل از طریق جست‌وجو و تجزیه و تحلیل رویه‌ها و جمع‌آوری اطلاعات به‌دنبال ایجاد زمینه برای مشورت بین دولت‌ها و تبادل تجربیات با هدف یکپارچه‌سازی عوامل توسعه است. آنکتاد با سازمان‌های دیگر برای رفع نیازهای کشورهای در حال توسعه همکاری دارد. دبیرخانه آنکتاد در انجام وظایفش همراه با دولت‌های عضو و در تعامل با سازمان‌های وابسته به سازمان ملل متحد و کمیته‌های منطقه‌ای همانند مؤسسات دولتی، سازمان‌های غیردولتی و... کار می‌کند. آنکتاد همچنین درراستای تسهیل فرایند توسعه در کشورهای در حال توسعه فعالیت‌های مختلفی را انجام داده است که یکی از آنها توجه به موضوع کارایی تجاری است.