فرانسه در خط صلح خاورمیانه

سیاست‌های فرانسه طی سال‌های اخیر و مخصوصا پس از دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، این کشور را به یکی از حامیان صلح و ثبات منطقه خاورمیانه تبدیل کرده است. اندیشکده «کارنگی» در تفسیر خود از سیاست‌های منطقه‌ای پاریس می‌نویسد: این قدرت اروپایی در سایه کاهش نفوذ آمریکا، نسبت به تغییر موازنه قدرت در خاورمیانه به سود بازیگران جدید نظیر چین، روسیه و یا حتی ترکیه احساس نگرانی کرده و تلاش دارد با استفاده از ابزارهای محدود خود، مانع از تشدید تنش‌ها و بر هم‌خوردن توازن کنونی به نفع بازیگران تازه وارد شود. بر این اساس دولت امانوئل مکرون طی سال‌های اخیر در مسیر احیای نفوذ سنتی فرانسه در بخش شمالی منطقه خاورمیانه و همچنین شرق دریای مدیترانه حرکت کرده است. نشانه‌های این سیاست را در پرونده‌های مختلفی می‌توان مشاهده کرد: از افزایش حضور نظامی در سواحل قبرس و ترکیه تا مداخله نظامی در لیبی، افزایش روابط با دولت عراق، میانجیگری بین ایران و آمریکا، مخالفت صریح با طرح معامله قرن در فلسطین و البته از همه مهم‌تر، سفر تاریخی مکرون به لبنان، پس از فاجعه انفجار بندر بیروت.
در جریان تازه‌ترین اقدامات این کشور، منابع عربی از رایزنی‌های فشرده دولت فرانسه برای حمایت از کنفرانس بغداد خبر می‌دهند؛ کنفرانسی منطقه‌ای که قرار است تا ۲هفته دیگر با مشارکت قدرت‌های خاورمیانه در پایتخت عراق برگزار شود. این در حالی است که مکرون، طی دو روز گذشته در مکالمه‌ای تلفنی با مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق وعده داد فرانسه و متحدان اروپایی این کشور با تمام امکانات خود از تلاش‌های بغداد برای احیای گفت‌وگو میان کشورهای خاورمیانه پشتیبانی می‌کند. اگرچه رسانه‌های دولتی عراق تا پیش از این، کنفرانس بغداد را صرفا مقدمه‌ای برای مذاکرات عمیق‌تر بین کشورهای منطقه می‌دانستند اما پس از انتشار گزارش‌های اخیر و مکالمه تلفنی مکرون- الکاظمی، حالا درباره احتمال حضور رهبران عالی‌رتبه برخی کشورهای منطقه نظیر عربستان سعودی، ترکیه و شاید حتی ایران در بغداد خبر می‌دهند. روزنامه العربی الجدید با اشاره به این موضوع، به نقل از یک منبع آگاه در نخست‌وزیری عراق می‌نویسد: سعودی‌ها از پیام هیأت عراقی برای دعوت به کنفرانس بغداد استقبال کرده‌اند اما فعلا خواهان اطلاع از سطح مشارکت نمایندگان ایران و ترکیه در این کنفرانس هستند. دولت الکاظمی در هفته گذشته ۳ هیأت دیپلماتیک عالی رتبه را با هدف دعوت به کنفرانس بغداد عازم پایتخت‌های مختلف خاورمیانه کرده است. در این میان، پیام دعوت از نمایندگان تهران، آنکارا و ریاض مستقیما توسط فواد حسین، وزیر خارجه عراق تقدیم شده است. از سوی دیگر اما پیام‌های دعوت از نمایندگان اردن و مصر توسط وزرای امور مالی و دفاع عراق منتقل شده است.
روزنامه الشرق الاوسط به‌عنوان یکی از مهم‌ترین تریبون‌های رسانه‌ای دولت سعودی روز گذشته در گزارشی از نگاه مثبت ریاض به تلاش‌های میانجیگرانه بغداد خبر داد. در گزارش این روزنامه آمده است: درصورتی که تلاش‌های بغداد با پاسخ درخوری از سوی ایران و ترکیه روبه‌رو شود، احتمال مشارکت شاهزاده محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی در کنفرانس بغداد چندان دور از تصور نیست. تمام اینها در حالی است که رسانه‌هایی نظیر الشرق الاوسط طی سال‌های گذشته با ادبیات بسیار تندی از ایران و ترکیه یاد کرده و هرگونه تلاش‌ برای گفت‌وگو با این دوکشور را بی‌فایده توصیف می‌کردند. شبکه الجزیره مدعی است رایزنی‌های پشت پرده فرانسه با کشورهای عربی خلیج‌فارس و مخصوصا سعودی، در نرمش مواضع این کشورها نسبت به تلاش‌های میانجیگرانه، ازجمله کنفرانس بغداد مؤثر بوده است.
مجاهد الطائی، تحلیل‌گر عراقی نیز در این‌باره می‌نویسد: دولت الکاظمی بخشی از مسئولیت کنفرانس بغداد در حوزه افزایش مشارکت فعال کشورهای منطقه را به فرانسه واگذار کرده است. به نوشته این تحلیل‌گر، فرانسه به‌دلیل روابط نسبتا خوب با هر دوکشور ایران و عربستان، توانایی بیشتری نسبت به آمریکا برای نقش‌آفرینی در این پرونده و کمک به برگزاری موفقیت‌آمیز کنفرانس بغداد دارد؛ کنفرانسی که پس از نشست العلا در سعودی (پایان بحران قطر)، می‌تواند به دومین نقطه عطف برای تغییر مسیر تحولات منطقه از بحران به‌سوی کاهش تنش تبدیل شود.
البته نقش عراق در مذاکرات کاهش تنش و مصالحه میان قدرت‌های منطقه‌ای محدود به کنفرانس بغداد نیست و در حقیقت این کنفرانس را می‌توان قسمتی جدید از زنجیره اقدامات میانجیگرانه عراق طی سال‌های اخیر به‌شمار آورد.
پیش از این رسانه‌های بین‌المللی در ابتدای سال میلادی جاری از برگزاری چندین دور گفت‌وگوهای ایران و سعودی در بغداد خبر داده بودند. براساس گزارش رویترز، این گفت‌وگوها در منطقه سبز بغداد، با حضور قاسم الاعرجی، مشاور امنیت ملی نخست‌وزیر و زیرنظر شخص مصطفی الکاظمی صورت گرفته است. برهم صالح، رئیس‌جمهور عراق ازجمله مقامات عالی‌رتبه‌ای است که تا‌کنون برگزاری مذاکرات ایران و سعودی در بغداد را رسما تأیید کرده است.
از سوی دیگر، نقش پررنگ فرانسه در کاهش تنش‌های میان تهران و واشنگتن و پیشبرد مذاکرات هسته‌ای وین نیز بر هیچ‌کس پوشیده نیست. امانوئل مکرون، نخستین رهبر غربی بوده که طی روزهای گذشته از طریق تماس با رئیس‌جمهور جدید ایران، خواستار از سرگیری هرچه زودتر مذاکرات و بازگشت آمریکا به توافق برجام شده است. روزنامه العربی الجدید در این‌باره می‌نویسد: فرانسه پیامدهای تکرار بحران‌های نظامی و امنیتی در منطقه خاورمیانه، نظیر مسئله پناهجویان، افزایش قیمت نفت و... را برای منافع اروپا فاجعه‌بار می‌داند و بر این اساس، اولویت خود را کمک به حل پرونده‌های پر تنش نظیر مذاکرات هسته‌ای، مذاکرات منطقه‌ای و حتی بحران لبنان تعریف کرده است.

یکه‌تازی فرانسه در مذاکرات تشکیل دولت لبنان
دولت مکرون این روزها حتی از برخی احزاب لبنانی در تلاش برای کاهش بحران‌های داخلی این کشور و تشکیل دولت وحدت ملی جدی‌تر عمل می‌کند. به نوشته روزنامه النهار، سفارت فرانسه از زمان انفجار بندر بیروت تا‌کنون ۳طرح مختلف را برای تشکیل دولت به پارلمان و احزاب لبنانی ارائه داده است. این کشور همچنین به‌طور قاطع از تلاش‌های سعد حریری و نجیب میقاتی برای مذاکره با میشل عون و تشکیل کابینه حمایت کرده است. پیگیری‌های فرانسه برای تشکیل دولت در لبنان تا جایی پیشرفته که احزاب این کشور را به اعمال تحریم‌های اقتصادی درصورت کارشکنی در روند مذاکرات تهدید کرده است. لبنان یکی از مهم‌ترین کانون‌های نفوذ فرانسه در منطقه خاورمیانه طی یک قرن گذشته به‌حساب می‌آید. روزنامه لوموند، سفر مکرون به بیروت را نقطه عطفی تاریخی برای بازگشت فرانسه به مناطق تحت‌الحمایه این کشور در شرق مدیترانه توصیف کرده بود.