فرصت توافق را از این دولت گرفتند

 «فرصت دستیابی به توافق را از دولت دوازدهم گرفتند.» این جمله‌ای است که حسن روحانی در جلسه دیروز هیأت‌دولت آن را بر زبان آورد؛ جمله‌ای که رئیس‌جمهوری پیش‌ از این هم تلاش کرد تا به اشکال متفاوت آن را بیان کند، اما این بار به صراحت گفت که «اگر اصل ۶۰ قانون اساسی مورد احترام بود و در اوایل آذر لطمه نمی‌خورد و اگر ۱۱ آذر را نداشتیم در اسفند‌ماه تحریم مردم برداشته شده بود.»
 اشاره روحانی به قانون مجلس یازدهم با عنوان «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران» است که در آذرماه تصویب شد و احیای توافق هسته‌ای را با چالش‌هایی روبه‌رو کرد. روحانی پیش از این گفته بود که «برای لغو تحریم‌ها میان قوای سه‌گانه هماهنگی وجود ندارد» و تلویحا از مانع‌تراشی قوه مقننه در مسیر دیپلماسی دولت خبر داد. اشاره او به اصل ۶۰ قانون اساسی نیز در همین راستاست که تأکید دارد: «اعمال قوه مجریه جز در اموری که در این قانون مستقیماً برعهده رهبری گذارده شده، از طریق رئیس‌جمهور و وزراست.» 
حسینعلی امیری، معاون پارلمانی رئیس‌جمهور هم پس از جلسه هیأت دولت در جمع خبرنگاران با اشاره به سخنان رئیس‌جمهور توضیح داد که «اگر پیگیری موضوع برجام کاملاً به رئیس‌جمهور و وزرا واگذار می‌شد، برجام به نتیجه رسیده بود و تحریم‌ها برداشته می‌شد و امروز شاهد این مسائل و مشکلاتی که در ارتباط با برجام با آن مواجه هستیم، نبودیم.» 
البته این سخنان درحالی مطرح می‌شود که رئیس‌جمهور نخستین‌بار در اردیبهشت از شکسته شدن تحریم‌ها صحبت کرد. روحانی پس از آن هم بارها موضع خود را تکرار کرد و ۳۱خرداد بار دیگر وعده داد که «به‌زودی تحریم‌ها شکسته و سرمایه‌ها به ایران سرازیر می‌شود.» به‌نظر می‌رسید رئیس‌جمهور در فاصله 3‌ماه مذاکره وین برای احیای برجام تلاش کرد تا نشان دهد تیم مذاکره‌کننده دولت دوازدهم توافق را به سرانجام رسانده است؛ حتی اگر اجازه امضای آن به این دولت داده نشود.

روحانی: اگر در اسفند‌ماه تحریم‌ها برداشته می‌شد...
حسن روحانی در نشست هیأت‌دولت تأکید کرد که اگر در اسفند‌ماه تحریم‌ها برداشته می‌شد «امروز مردم می‌دیدند چه شرایطی بر کشور حاکم بود و فروردین، اردیبهشت، خرداد و تیر دیگری را می‌دیدیم»  .
روحانی در ادامه سخنانش گفت: «به هر حال آنقدری که مقدور بوده دولت و وزارت خارجه و بخش‌های دیگر تلاش کرده‌اند و امروز یک سفره آماده است که باید در باز شود و مردم بیایند کنار این سفره بنشینند.» او با تأکید بر اینکه فرصت دولت دوازدهم را از دستش گرفتند، اضافه کرد: «امیدواریم دولت سیزدهم بتواند این کار را تکمیل کند. فرقی نمی‌کند که دولت دوازدهم یا دولت سیزدهم موفق باشند، ولی برای این 6‌ماه فرصت از دست رفته بسیار متأسفیم و امیدواریم بتوانیم تا لحظه آخری که سر کار هستیم به وعده‌های خود عمل کنیم.» رئیس‌جمهوری گفت : «ما در زمینه تحریم اقداماتی که لازم بوده را انجام داده‌ایم و در گزارش اخیر وزیر خارجه هم آمده و مردم می‌توانند بخوانند و کامل ببینند که صحنه چگونه بوده و در کجا هستیم.» به‌نظر می‌رسد برای روشن شدن دقیق سخنان رئیس‌جمهور باید نگاهی به عملکرد مجلس یازدهم و تقابل اصولگرایان با دولت در سال پایانی انداخت. آنها چطور لغو تحریم‌ها و احیای برجام را به تعویق انداختند و در مسیر دیپلماسی مانع‌تراشیدند؟

تقابل مجلس و دولت تا آخرین روزها
خرداد ۹۹ وقتی اصولگرایان اکثریت کرسی‌های مجلس را به‌دست آوردند، تقابل با دولت قابل‌پیش‌بینی‌ترین اتفاق ممکن بود؛ تقابلی که با فریاد و هجمه و حتی توهین به وزرا آغاز شد و سپس به عرصه قانونگذاری رسید. قانون اقدام راهبردی دولت را موظف می‌کرد تا در صورت لغو نشدن تحریم‌ها تا اسفند‌ماه همه دسترسی‌های نظارتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تاسیسات هسته‌ای ایران را قطع کند. این قانون سازمان انرژی اتمی را هم موظف می‌کرد تا ظرفیت غنی‌سازی و تولید اورانیوم غنی‌سازی شده را به میزان ماهانه ۵۰۰ کیلوگرم افزایش دهد. طرح مجلس یازدهمی‌ها در آذر ۹۹ تصویب شد و به سرعت به تأیید شورای نگهبان رسید. تصویب این قانون همزمان با روی کار آمدن دمکرات‌ها در آمریکا بود که وعده بازگشت به برجام را داده بودند. 2‌ماه پس از تصویب قانون مجلس، دولت با آیین‌نامه‌ای اجرایی آن را برای اجرا ابلاغ کرد. پس از آن هم در اسفند‌ماه با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی وارد مذاکره شد. 
بر این اساس، توافق شد که درصورت لغو تحریم‌ها تا پایان اردیبهشت ایران داده‌های دوربین‌های مداربسته تاسیسات هسته‌ای را در اختیار آژانس قرار دهد و در غیر این صورت‌ آنها را حذف کند. مدتی بعد یعنی در فروردین‌ماه نیز نخستین دور مذاکرات وین برای احیای برجام آغاز شد؛ مذاکراتی که دور ششم آن 3هفته قبل به اتمام رسیده است و تاریخ برگزاری دور هفتم آن مشخص نیست. طرفین تأکید دارند که مذاکرات تاکنون پیشرفت‌های زیادی داشته و به توافق نهایی نزدیک است، اما مقامات ایران و آمریکا هر یک توافق نهایی و احیای برجام را منوط به تصمیم دیگری می‌دانند.

توافق وین؛ میوه‌ای که دولت سیزدهم می‌چیند
حالا که مقامات دولتی به شکلی آشکار ادامه مذاکرات وین را به دولت بعدی حواله داده‌اند، خبرگزاری‌های خارجی نیز به نقل از مقام‌های اروپایی گفته‌اند که دور آتی مذاکرات اواسط مرداد‌ماه برگزار می‌شود؛ یعنی پس از روی کار آمدن سیدابراهیم رئیسی و تشکیل کابینه او. به گزارش ایسنا، خبرگزاری آمریکایی بلومبرگ ادعا کرد که انتظار می‌رود دور آتی مذاکرات پس از مراسم سوگند رئیس‌جمهور منتخب ایران برگزار شود. 
آمریکایی‌ها هم البته با معافیت بخشی از تحریم‌ها سیگنال‌های مثبتی به تهران فرستادند. وزارت امور خارجه آمریکا به کنگره این کشور اعلام کرد که از تحریم‌ها علیه تجارت نفت ایران چشم‌پوشی می‌کند تا ایران بتواند به پول‌های بلوکه شده در کره‌جنوبی و ژاپن دست پیدا کند. براساس این معافیت که آنتونی بلینکن آن را امضا کرده، برداشت پول‌های مسدود‌شده ایران در ژاپن و کره‌جنوبی فقط به‌منظور پرداخت به صادرکنندگان این دو کشور مجاز شناخته شده است؛ البته وزارت خارجه آمریکا تأکید کرده که انتقال پول‌های آزادشده به ایران مجاز نیست.
باید دید که مذاکرات وین پس از تغییر دولت و یکدست شدن قدرت سیاسی در ایران چطور ادامه پیدا می‌کند؛ درحالی‌که 2طرف تأکید دارند توافق نزدیک است، اما همچنان چند اختلاف اساسی باقی مانده است.

 مکث
رایزنی‌ها برای تبادل زندانیان ادامه دارد

همزمان با مذاکرات وین گفت‌وگوهای غیرمستقیم ایران و آمریکا برای تبادل زندانیان نیز ادامه دارد. سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در این زمینه گفت: «ما در حال انجام مذاکرات غیرمستقیم اما فعال با ایران برای تضمین آزادی شهروندان آمریکایی بازداشت شده در این کشور هستیم.» پیش از این   رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران گفته بود که هرچند تاریخ دقیقی برای بازگشت زندانیان آمریکایی نیست، اما آنها درنهایت به این کشور بازمی‌گردند. علی ربیعی، سخنگوی دولت نیز در نشست خبری خود تأیید کرد که تهران و واشنگتن در حال رایزنی درباره مبادله زندانیان هستند و درصورت حصول هر نتیجه‌ای در این رایزنی‌ها، آن را اعلام خواهند کرد.

   توییت ظریف در سالروز توافق هسته‌ای

دیروز همزمان با سالروز توافق هسته‌ای، وزیرخارجه ایران در توییتی در این‌باره نوشت: «۶ سال پیش در چنین روزی، برجام یک موضوع فصل هفتمی شورای امنیت سازمان ملل متحد را بدون توسل به جنگ، حل و فصل کرد.»‌ ظریف افزود: «اوباما دریافت که «تحریم‌های فلج‌کننده» او، نه ایران و نه سانتریفیوژهای ایران را فلج نمی‌کند. ترامپ ساده‌لوحانه تصور کرد که «فشار حداکثری» چنین خواهد کرد، هرگز چنین نخواهد شد.» محمدجواد ظریف با انتشار جدولی از آمار وضعیت تاسیسات هسته‌ای ایران قبل و بعد از تحریم‌های آمریکا تأکید کرد: «رئیس‌جمهور ایالات‌متحده باید به دقت به این آمار و ارقام بنگرد.» این جدول نشان می‌داد که تحریم‌ها‌ و سیاست فشار حداکثری آمریکا نتوانست مانعی برای توسعه فناوری هسته‌ای ایران شود.