همه ما در برابر اعتیاد ضعیف هستیم

فتانه احدی ـ روزنامه‌نگار

اعتیاد مشکلی جهانی است. برای مقابله با این معضل، رویکرد درمان اثربخش بسیار حائز اهمیت است. درمان مؤثر اعتیاد چالش‌های زیادی به همراه دارد که باید با دانستن آنها و با استفاده از راهکارهای مناسب به ترک کامل دست یافت. خانواده‌ها نیز نقش مهمی در دوران ترک فرد مبتلا ایفا می‌کنند. خانواده باید آموزش‌های لازم را جهت همراهی بیمار ببیند تا در مواقع لزوم اقدامات درست را انجام دهد. برای اینکه از روند ترک مواد‌مخدر و چالش‌های آن مطلع شویم ،  با بهناز آذرپیشه، روانشناس بالینی که تجربیات بی‌شماری در درمان ترک مواد‌مخدر داشته است به گفت‌وگو می‌نشینیم.


چه چالش‌هایی در دوران ترک مواد‌مخدر پیش روی معتادان وجود دارد؟
یکی از مهم‌ترین باورهای غلط که درباره این بیماری به‌خصوص در بین جوان‌ها وجود دارد، این است که می‌گویند «من معتاد نیستم و مواد‌مخدر را کنترل شده استعمال می‌کنم. خانواده حامی دارم، تحصیل‌کرده هستم و دوز بالا مصرف نمی‌کنم و می‌توانم مثل آنها نشوم.» به عقیده این افراد، فرد مبتلا به اعتیاد، فقیر و کارتن‌خواب است و بیماری است که خانواده از او حمایت نمی‌کند، شکل ظاهری و نوع حرف‌زدنش گویای حال درونش است. درصورتی که همین طرز تفکر باعث می‌شود بسیاری از اینها رفته رفته در دام اعتیاد گرفتار شوند. این افراد نمی‌خواهند بپذیرند که کارتن‌خواب‌ها از ابتدا کارتن‌خواب نبوده‌اند، مسیری را طی کرده و در این مسیر کنترل از دستشان خارج شده و به این شرایط رسیده‌اند و دیگر نمی‌توانند برای خود کاری انجام دهند. بسیاری از افرادی که اکنون جزو کارتن‌خواب‌های جامعه محسوب می‌شوند، دارای شغل خوب، خانواده خوب و شرایط اجتماعی خوب بوده‌اند اما دچار وضعیت اسفناکی شده‌اند. متأسفانه گاهی بین نوجوانان و جوانان اصطلاح «ما مدیریت می‌کنیم» زندگی‌شان را به‌سوی تباهی سوق می‌دهد.
باورهای غلط چقدر می‌تواند فرد را مبتلا‌تر و روند ترک را دچار اختلال کند؟ 
باید این را بدانیم که در تعریف اعتیاد و مواد‌مخدر محرک، چیزی به نام «کنترل» وجود ندارد و مسئله «سوء مصرف و اعتیاد» است که در مقابل افراد قرار می‌گیرد. این مسیر پیش رو، برخی را خیلی زودتر و بعضی را خیلی دیرتر به‌سوی اعتیاد کامل یا کارتن‌خوابی می‌کشاند. شاید برخی از افراد تصویرسازی‌هایی را که در رسانه‌ها، فیلم‎ها، تلویزیون، والدین و کتاب‌ها وجود دارد، باور دارند و معتقدند که اعتیاد را می‌شود یک‌شبه ترک کرد. درصورتی که ترک اعتیاد به دوره‌ای بلندمدت نیاز دارد. همه ما در برابر اعتیاد ضعیف هستیم و برای بیرون آمدن از اعتیاد باید تاوان سختی را بپردازیم.
باورها و واکنش‌های اشتباه چه چالش‌هایی ایجاد می‌کند؟
بهتر است در این راه از متخصصان کمک بگیریم و با روش‌های بهتر و امکان‌پذیرتر ترک مواد‌مخدر را آغاز کنیم. برخی از خانواده‌ها واکنش‌های شدید نشان می‌دهند، اقدام‌های عجیبی مانند حبس کردن و طناب‌پیچ کردن انجام می‌دهند. در این روش‌های هیجانی، بیمار تا فرصتی پیدا کند دوباره به مصرف مواد‌مخدر روی می‌آورد. گاهی نیز با روش‌های بسیار نادرست فرد بیمار را به کمپ انتقال می‌دهند که فرد نه‌تنها از لحاظ روحی بلکه از لحاظ روانی نیز آسیب می‌بیند و در واقع عمل ترک نیز صورت نمی‌گیرد.
بهترین روش برای ترک موادمخدر چیست؟ 
دارو درمانی یکی از روش‌هایی است که زیرنظر روانپزشک و متخصص نتایج بهتری خواهد داشت. در این روش به‌مرور دوز مصرف کم می‌شود و به صفر می‌رسد، که این روش نیاز به زمان بیشتری دارد، سخت‌تر است اما با تلاش و پشتکار فرد بیمار، می‌تواند به نتیجه دلخواه برسد.
اما بهترین روش ترک اعتیاد، روان‎درمانی است. استفاده از روان‌درمانی به همراه روش‌های مؤثر در ترک، به‌ویژه زیرنظر مرکز ترک اعتیاد به همراه یک تیم درمانی، نتیجه بهتری دارد.
در روش روان‌درمانی بعد از ریشه‌یابی مشکلات، جنبه‌های مختلف شخصیتی و دلایل اصلی اعتیاد بررسی می‌شود. جلسات مشاوره‌ای به‌صورت فردی و گروهی زیرنظر روانپزشک و پزشک متخصص برگزار می‌شود. این روش، درمان را به‌صورت اصولی و قطعی انجام می‌دهد و خطرات و مشکلاتی که فرد با آن درگیر است را کاهش می‌دهد.
روان درمانی چه موقع باید انجام شود؟ 
جلسات مشاوره‌ای باید بعد از درمان فیزیکی و قطع مصرف مواد‌مخدر برگزار شود تا از مصرف دوباره جلوگیری شود. در این جلسات روی اعتماد به نفس بیمار کار می‌شود. این اقدام به بهبودی کمک بیشتری می‌کند، این روش نیز نیاز به زمان دارد اما درصد بالایی از افراد اینگونه درمان شده و دیگر به ‌سوی مصرف مواد‌مخدر نرفته‌اند.
حضور و حمایت خانواده در طول درمان و در ترک مواد‌مخدر چه اهمیتی دارد؟
خانواده می‌تواند بهترین نقش را در ترک اعتیاد در روان‌درمانی و دارو‌درمانی ایفا کند. خانواده باید مشاوره شوند و آموزش‌های لازم را ببینند، سطح آگاهی خود نسبت به بیمار را بالا ببرند، روش‌های حمایتی را یاد بگیرند و بدانند که در شرایط مختلف چه حمایت‌هایی را انجام دهند. افراد درجه یک بیمار نقش مهمی در ترک دارند.
متأسفانه یکی از رایج‌ترین اشتباهات خانواده‌ها انکار و پنهان‌کاری است. با این روش فرد معتاد نه‌تنها معالجه نمی‌شود بلکه بیشتر در باتلاق اعتیاد فرو می‌رود. افراد خانواده باید در نقش حمایتگر ظاهر شوند و از بی‌توجهی، توهین، تخریب شخصیت، سرزنش و پرخاش اجتناب کنند.
ترک چه بیمارانی سخت‌تر و غیرممکن‌تر است؟
دسته اول، بیمارانی که از بیماری خود اطلاع ندارند و همواره آن را انکار می‌کنند. این افراد بر این باورند که به موادمخدر اصلا وابسته نیستند، هر وقت بخواهند و اراده کنند می‌توانند ترک کنند. در واقع این افراد چون انکار می‌کنند سخت‌تر نیز ترک می‌کنند.
دسته دیگر، افرادی هستند که این بیماری را قبول دارند و کاملا آن را می‌پذیرند و به‌دنبال راه رهایی از این بیماری هستند اما چندبار ترک کرده و به دلایل مختلف دوباره به این بیماری پناه برده‌اند و دوباره آن را تکرار کرده‌اند.
اصلی‌ترین دلیل شکست چیست؟ 
اصلی‌ترین دلیل شکست ترک اعتیاد نادیده گرفتن جنبه روانی این بیماری است. وقتی فردی به مصرف یک یا چند مواد‌مخدر وابسته می‌شود علاوه بر وابستگی جسمانی از نظر روانی نیز به مصرف مواد‌مخدر وابسته می‌شود. اکثر افرادی که دچار بیماری اعتیاد می‌شوند حداقل به یک یا چند بیماری اختلال روان یا شخصیت دچار هستند. بهترین روش برای ترک اعتیاد درنظر گرفتن جنبه روانی آن و درمان علمی و اصولی براساس مسائل روانی است.