سقوط آزاد، ممنوع به‌تدریج ترک کنید

خدیجه نوروزی ـ روزنامه‌نگار

ترک اعتیاد روش‌های زیادی دارد که بسته به نوع مخدر مصرفی می‌تواند متفاوت باشد. اینکه فرد بیمار سخت‌ترین یا ساده‌ترین روش را انتخاب کند مهم نیست؛ بلکه هدف اصلی انتخاب بهترین روش ترک اعتیاد بدون بازگشت است تا بیمار پس از گذراندن این دوره سخت دوباره به وضعیت اولیه خود بازنگردد. بنابراین بهتر است روشی انتخاب شود که علاوه بر سم‌زدایی و پاکسازی بدن موجب کاهش درد و خماری در فرد معتاد شود. در ادامه به انواع روش‌های ترک اعتیاد و اثرات مخرب یا کمک‌کننده آن‌که هم‌اکنون وجود دارد، اشاره می‌کنیم.

روان درمانی
گرایش به اعتیاد علل روانی بسیاری دارد و وقتی فرد معتاد می‌شود بسیاری از اختلالات روانی مانند افسردگی، اضطراب و پریشانی، عصبانیت، بی‌طاقتی و... در او به‌صورت مزمن خود را نشان می‌دهد. لذا یک معتاد باید به باور قلبی برسد که تصمیم قطعی برای ترک دارد و کمک گرفتن از روانشناسان، روانپزشکان و متخصصان علوم اعصاب شناختی بهترین راهکار است تا او برای ترک آماده شود. کلینیک‌های ترک اعتیاد در استفاده از این روش بهترین گزینه است چرا که در کنار اقدامات لازم برای ترک از مشاوره و روان درمانی هم استفاده می‌کنند. آنها به بیمار آموزش می‌دهند که چگونه می‌تواند بعد از ترک، وسوسه‌های مصرف مجدد را مدیریت کند تا به شرایط قبل بازنگردد.

روش ناگهانی یا سقوط آزاد
در این روش ترک که بیشتر در گذشته مرسوم بود فرد بیمار را به تخت می‌بستند تا ترک کند اما الان زیاد مرسوم نیست. قطع ناگهانی مواد‌مخدر به هیچ عنوان روش مطلوبی نیست و در مواردی حتی موجب مرگ فرد معتاد می‌شود. با ترک دادن از این طریق معمولا فرد در نخستین فرصت بعد از رهایی از این شرایط دوباره به مصرف مخدر روی می‌آورد و بیماری درمان نمی‌شود.

سم‌‌زدایی فوق‌سریع
در ترک به روش URD یا سم‌‌زدایی فوق‌سریع که چند سال پیش خیلی مرسوم شده بود فرد معتاد به وسیله متخصصان بیهوشی، برای حدود ۵ تا ۶ ساعت بیهوش می‌شد و در آن ساعت داروی ضد‌مواد‌مخدر نالتروکسان به وی تزریق می‌کردند و فرد خماری را در عرض ۵ ساعت بیهوشی می‌گذراند و بدنش پاک می‌شد. اما به مرور در تجربه‌ها مشاهده کردند ممکن است بدن به این مواد دیگر احتیاج نداشته باشد اما به شکل روانی هنوز احتیاج داشته و به‌دنبال نئشه شدن باشد. لذا افراد بازهم به سراغ مصرف می‌رفتند، بعد از مصرف زیاد اوردوز می‌کردند و مسموم می‌شدند که ممکن بود برایشان خطر جانی داشته باشد. مواد‌مخدر مسمومیت هم ایجاد می‌کنند. به‌عنوان مثال بزرگ‌ترین مسمومیت تریاک، توقف تنفسی است. مرکز تنفس در ساقه مغز قرار دارد وقتی فرد با مصرف مواد‌مخدر اوردوز کند قادر به تنفس نیست و ایست قلبی رخ می‌دهد. ترک از این طریق اکنون کمتر شده است.

ترک تدریجی
احتمال موفقیت در ترک تدریجی بسیار بالاست و درمانی بدون بازگشت در بیشتر موارد است. در این روش کنار گذاشتن مواد به‌تدریج و زیرنظر پزشک و افراد متخصص انجام می‌شود و دوز مخدرهای دریافتی به مرور کاهش یافته، از میزان آن کم می‌شود.

ترک با داروهای شیمیایی

در برخی موارد برای ترک اعتیاد از داروهایی که اثرات شبیه مواد افیونی دارند، استفاده می‌شود. داروهایی که در زمینه مواد محرک وجود دارند داروهای نورولپتیک مانند کوینتیاکس و هالوپریدول هستند که اگر شخص افسرده باشد ضد‌افسردگی‌ها را برایش تجویز می‌کنند یا داروهای کنترل‌کننده خشم برای آنهایی که عصبی می‌شوند. وقتی این داروها تجویز می‌شوند که فرد معتاد علائمی روانی شبیه اسکیزوفرنی، مانیا و افسردگی داشته باشد. اما در مورد مواد تخدیرکننده متادون بیشتر تجویز می‌شود که باید دوز مصرف برای بیمار مشخص شود که چقدر نیاز دارد. شربت و قرص متادون و تریاک و بوپرنورفین یا B2 هم تجویز می‌شود که البته مصرف این داروها باید زیرنظر پزشک باشد چرا که اگر شخص مراقبت نکند ممکن است به این داروها معتاد شود. باید شخص معتاد  هنگام ترک این داروها را تا حدی مصرف کند که خود را از مواد‌مخدر بازگیری کند و بعد مصرف این داروها را نیز کنار بگذارد.

ترک با قرص‌های گیاهی

گاهی عطاری‌ها با نام قرص‌های گیاهی سوءاستفاده‌هایی انجام می‌دهند و کپسول‌هایی را با نام ضد‌مواد‌مخدر به مشتریان می‌فروشند که ترکیبات آن از داروهای شیمیایی مانند انواع قرص‌های ضد‌افسردگی سه‌حلقه‌ای، بنزودیازپین، ترامادول، قرص دیفنوکسیلات و استامینوفین کدئین ساخته می‌شود که علمی نیست و خوردن آن به کسانی که قصد ترک دارند توصیه نمی‌شود. به‌عنوان مثال اگر قرص دیفنوکسیلات یا شربت اپیوم به مقدار زیاد خورده شود گرچه علائم خماری تخدیرکننده‌ها و نه محرک را کم می‌کند اما خود اعتیادآور است و عوارض دارد. این کپسول‌ها که معروف‌ترین آنها دوغی یا فلفلی هستند و تقریبا در همه عطاری‌ها یافت می‌شود، از مواد مختلفی ساخته می‌شوند که ترکیبات آن گاهی حتی برای سازنده‌اش نیز به‌درستی مشخص نیست، اما تجزیه و آزمایش آنها نشان داده که هیچ‌یک از آنها صددر‌صد گیاهی نیستند و لااقل یک داروی محرک و ضد‌اسهال در همه آنها وجود دارد. فلفل قرمز، زنجبیل، بابا آدم، زنیان، پودر برگ و کاسه شقایق و خشخاش از میان گیاهان و استامینوفن کدئین، ترامادول، دیازپام، اگزازپام، آمی‌تریپتیلین، نورتریپتیلین، متادون و دیفنوکسیلات از میان داروهای شیمیایی عمده‌ترین مواداولیه برای تولید این کپسول‌ها هستند. این کپسول‌ها باید با چند لیوان دوغ، شیر یا آب مصرف شوند؛ به‌خصوص استفاده از دوغ و لبنیات همراه با آن در عطاری‌ها توصیه می‌شود و اگر سودی هم نداشته باشد، لااقل باعث می‌شود که فلفل، معده را سوراخ نکند. بازار شربت و کپسول‌های ترک اعتیاد عطاری‌های سنتی و ماهواره‌ای هم داغ است.

تغذیه مناسب هنگام ترک
تغذیه مناسب هنگام ترک مواد‌مخدر می‌تواند تا حدودی زیادی بیمار را کمک کند لذا در کنار مصرف مولتی‌ویتامین‌ها و مکمل‌ها مصرف سبزیجات، امگا 3، مایعات فراوان و ویتامین‌های گروه ب، مصرف مواد مغذی همچون فروکتوزها، آمینواسیدها و مواد معدنی به‌شدت توصیه می‌شود. مصرف عسل، تخم‌مرغ، سوپ میسو و سوشی، آب نارگیل، آب طبیعی سیب، چای زنجبیل یا نعناع و جوی دو سر هم برای کاهش درد خماری مؤثر است. در این دوره بهتر است از خوردن غذاهای چرب، نوشیدنی‌های گازدار، مرکبات ترش، الکل و مواد قندی پرهیز شود چون ممکن است علائم خماری را تشدید کنند.