لطفاً با دوچرخه وارد شوید
نکتههای کاربردی درباره استفاده از دوچرخه در مترو
سوگل دانایی- خبرنگار
وقتی «سپیده» تصمیم گرفت بهجای نشستن پشت میز و سرک کشیدن توی حساب و کتاب و عدد و رقم، زمان کشدار تابستان تهران را رکاب بزند تا به شب برسد، خبری از پناه گرفتن دوچرخه در اتوبوس و مترو نبود. او که بعد از شغل دفتری حالا به طبیعتگردی روی آورده، آن روزها باید برای نشستن بر مرکب دوچرخه، مسیرهای سرپایینی را انتخاب میکرد و هرجا که مسیرش به بالا میافتاد باید قید زمان را میزد، سرعتش را کم میکرد تا نفسش هماهنگ با رکاب زدنهایش شود. تهران اما سربالایی زیاد داشت، گاهی مترو او را به طرفهالعینی به مقصد میرساند اما دوچرخه که حالا شده بود حس هفتم سپیده و به جای چشم و گوش و دست و پایش بود، مانع کار بود. خیابانها که گسترده شد و شهر که به دوچرخه خو گرفت، مترو هم فضایی برای آن ایجاد کرد؛ فضایی که البته اندک است. آذر سال ۹۷ شرکت بهرهبرداری متروی تهران در راستای کاهش آلودگی هوا و تبلیغ دوچرخهسواری بهعنوان حملونقل پاک، طرح «ترکیبی، مترو و دوچرخه» را اجرا کرد؛ طرحی که هدف اصلی آن کاهش آلودگی محیطزیست و تسهیل عبور و مرور دوچرخهسواران بود. آن روزها یک ایستگاه پایلوت برای اجرای طرح ترکیبی دوچرخه و مترو انتخاب شده بود. فرنوش نوبخت، مدیرعامل وقت شرکت بهرهبرداری متروی تهران ایستگاه شهرری در منطقه ۲۰ را بهعنوان نخستین ایستگاهی که این طرح ترکیبی در آن اجرا میشود، اعلام کرده بود. اما براساس این طرح قوانینی برای دوچرخهسواران در مترو تبیین شد؛قوانینی که سپیده در نخستین روزهای اجرا، آن را روی کاغذی کوچک نوشت و چسباند روی میز کارش. او میبایستی هر روز صبح ساعت ۵ و نیم تا ۶ صبح یا بعد از ساعت ۸ شب دوچرخه را سوار قطار شهری میکرد و منتظر رسیدن به مقصدش میماند. سپیده اما ترجیح داد برای دوچرخهسواری در شهر روزهای تعطیل یا جمعه را انتخاب کند. روزهای تعطیل مترو پذیرای دوچرخه با هر ابعادی بود؛ قانونی که همچنان هم پایدار مانده است. سپیده میگوید از لحظه ورود به مترو باید دوچرخه را کول کند و از پلهها پایین برود، بعد سوار واگن چهارم مترو - همان واگنی که برچسب دوچرخه دارد- شود و بعد دوچرخه را به دری که باز و بسته نمیشود، تکیه دهد.
توصیههای ایمنی
ویدئوی «رکابزنی در متروی تهران»، حالا حکم همان قوانین را دارد که سپیده زمانی آنها را روی میز کارش چسبانده بود. او با دیگر همرکابیهایش در «کانون دوچرخهسواری طبیعت» ویدئویی ساخته و به تهرانیها آموزش داده که مترو و دوچرخه چگونه باهم سنخیت پیدا میکنند؛«اگر دوچرخه تاشو و کوچک دارید، هر روز و هر ساعت میتوانید از مترو استفاده کنید.» گوینده که گهگاهی تصویرش با دوچرخه در ویدئو نمایان است، ابعاد مرکبش را کوچک میکند، از پشت گیت بلیت، عبور میکند. دوچرخههای تاشو باید ابعادی در حدود ۳۰ در ۶۰ در ۹۰ سانتیمتر داشته باشند. ویدئو ادامه پیدا میکند و اینبار گوینده توصیههای ایمنیاش را به دوچرخهسواران میکند؛ توصیههایی که آویزه گوش سپیده هم است. گوینده در ویدئو تأکید میکند که دوچرخه در مترو نباید رها شود، بعد جملهاش را ادامه میدهد و میگوید این یعنی اگر دوچرخهای به در مترو تکیه داده میشود، مسافر هم باید کنار آن بایستد. گویند توصیه دیگری نیز دارد: «هرگز نباید در قطار درحال حرکت سوار دوچرخه شد، حتی برای یک لحظه!» سپیده ویدئو را قطع میکند و میگوید در نخستین روزهایی که دوچرخهاش را به داخل مترو برده، اغلب مسافران از او شرایط دوچرخهسواری در مترو را میپرسیدند، از او میپرسیدند که آیا باید هزینه اضافه پرداخت کنند؟ پاسخ او منفی بود. میگوید هزینه بلیت تفاوتی با فرد عادی ندارد؛«اما به واسطه ابعاد دوچرخه باید از گیتهایی که ورودی بزرگتر دارند عبور کرد.»
استقبال دوچرخهسواران از متروی تهران
بعد از اجرای طرح ترکیبی مترو و دوچرخه، نوبخت خرداد سال ۹۸ اعلام کرده بود که حضور دوچرخهسواران در مترو ۶ برابر شده است؛ آماری که نشان میداد، متروی تهران تا اردیبهشت همان سال میزبان هزار و ۸۶۰ دوچرخه سوار بوده است. اما قوانین و قواعد دوچرخهسواری در مترو در اغلب کشورها یکسان نیست. براساس اطلاعاتی که در سایت قطارهای شهری ماساچوست وجود دارد، در زمانی که قطارها شلوغند یا حدود ۵ دوچرخه در آنها وجود دارد، دوچرخه سوار باید منتظر رسیدن قطار دیگر بماند. در این ایالت آمریکا که بهنظر دوچرخهسواری در مترو در تمام ساعات آزاد است، دوچرخهسواران زیر ۱۶ سال باید همراه با والدینشان باشند. در نیویورک هم قواعدی وجود دارد، واگن اول و آخر مخصوص حضور مسافر و دوچرخهاش است، مسافر تنها درحالتی میتواند روی صندلی بنشیند که کنار دوچرخهاش باشد. عبور و مرور دوچرخه در متروی نیویورک هم تنها از طریق در خروج اضطراری یا عبور و مرور ویژه صندلی چرخدار است.
پارکینگ دوچرخه در متروی تهران
شرکت متروی تهران و حومه برای اینکه دغدغه مسافرانی که با دوچرخه وارد ایستگاههای مترو میشوند را کاهش دهد، پارکینگهای دوچرخه را در برخی از خطوط هفتگانه تعبیه کرده است. مسافران با دوچرخه میتوانند وارد ایستگاههای مترو شوند و بعد از اینکه دوچرخه خود را در پارکینگ قرار دادند، مسیر طولانی خود را با قطار شهری طی کنند و در بازگشت دوچرخه خود را از پارکینگ خارج کنند.