رقابت لاله و قیصر مدرن با فرمول آقای تهیه‌کننده

یاور یگانه_روزنامه نگار

بهار همه‌چیز ایرانی‌ها را نو می‌کند؛ از طبیعت و رخت و لباس آدم‌ها گرفته تا اکران سینماها. اکران نوروزی یکی از قدیمی‌ترین الگوهای نمایش فیلم در ایران است که معمولا برای صاحبان آثار سود خوبی به همراه دارد؛ اما تجربه سال گذشته نشان داد که کرونا و ترس از بیماری، زورش بر اکران نوروزی و علاقه مردم به سینمارفتن در عید می‌چربد و برای سال نو تهیه‌کنندگان و توزیع‌کنندگان فیلم‌ها حاضر نیستند بی‌گدار به آب بزنند و فیلمشان را در حالی اکران کنند که سالن‌های سینما سوت‌وکور و سرد و خالی‌ است. قرار بود تا 17اسفند تکلیف فیلم‌های اکران نوروز مشخص شود ولی از اول هم معلوم بود، با نگرانی‌هایی که درباره وضعیت کرونا و میزان استقبال مردم از سینماها وجود دارد، تعیین فیلم‌های نوروز1400 به روزهای آخر سال موکول می‌شود. درنهایت همینطور هم شد و بالاخره 3فیلم اکران نوروزی معرفی شدند. در جلسه دیروز شورای صنفی نمایش مقرر شد که 3فیلم «خون شد» به کارگردانی مسعود کیمیایی و تهیه‌کنندگی جواد نوروزبیگی، «لاله» به کارگردانی اسدالله نیک‌نژاد و تهیه‌کنندگی پروانه پرتو و تورج منصوری و «تک‌خال» به کارگردانی مجید مافی و تهیه‌کنندگی محمدحسین فرحبخش از ۲۷اسفندماه روی پرده ‌بروند. طبق گفته مرتضی شایسته، دبیر شورای صنفی، قرار است تعداد فیلم‌های اکران نوروزی 5فیلم باشد و نام دو فیلم دیگر امروز اعلام می‌شود.

نامزدهایی که نیامدند
«ابلق» (نرگس آبیار)، «خورشید» (مجید مجیدی)، «درخت گردو» (محمدحسین مهدویان)، «دینامیت» (مسعود اطیابی)، «چپ راست» (حامد محمدی)، «مصلحت» (حسین دارابی)، «بابا سیبیلو» (ادوین خاچیکیان)، «جنس لطیف» (محسن آقاخان) و حتی «منصور» (سیاوش سرمدی) گزینه‌هایی بودند که زمزمه‌هایی برای اکران نوروزی آنها وجود داشت. می‌توان حدس زد مطرح‌شدن نام برخی از این فیلم‌ها صرفا برای داغ‌کردن تنور اکران نوروزی بود و صاحبان این آثار قصد و اراده جدی‌ای برای نمایش این فیلم‌ها نداشتند؛ چنان‌که مسعود اطیابی، کارگردان «دینامیت»، در واکنش به شایعه اکران فیلمش گفته بود که هیچ برنامه‌ای برای اکران فیلم ندارد و درخواستی هم برای نمایش نداده است. البته نام «لاله» هم در میان نامزدهای اکران نوروزی وجود داشت و بالاخره این محصول دولتی پرحاشیه سینمای ایران بعد از چندسال کشمکش، رنگ پرده را خواهد دید. اما نامی از «خون شد» و «تک‌خال» -دو فیلم دیگری که اکرانشان برای عید قطعی شده بود- در مدتی که درباره اکران نوروز گمانه‌زنی می‌شد، به میان نیامده بود. اما این 3فیلم چطور جرات کرده‌اند که ریسک کنند و در این وضعیت کرونایی برای اکران پا پیش بگذارند؟

تخت‌گاز به سمت حاشیه
«لاله» گل سرسبد فیلم‌های پرحاشیه سینمای ایران است. اوایل دهه90 بود که مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی که وظیفه‌اش حمایت از پروژه‌های مستند و تجربی، تهیه و تولید فیلم‌های اول و دوم سینمایی کارگردانان جوان و توجه به سینمای انیمیشن است، اعلام کرد که قصد دارد با بودجه‌ای 5میلیارد تومانی فیلمی بر اساس زندگی لاله صدیق، قهرمان اتومبیلرانی، به کارگردانی اسدالله نیک‌نژاد بسازد. بودجه نامتعارف فیلم در مقیاس سینمای ایران ،  آن‌هم با حمایت مرکزی دولتی که معمولا در حمایت از مستندسازان چندان دست‌ودل‌باز نیست- سابقه کارگردان فیلم و موضوع فیلم باعث ایجاد جنجال‌هایی شد. ظاهرا مسئولان سینمایی وقت به روابط نیک‌نژاد دل بسته بودند تا تولید و توزیع این فیلم را به حد و اندازه یک فیلم بین‌المللی ارتقا دهد. هرچه فشارهای رسانه‌ای برای متوقف‌کردن این پروژه بیشتر می‌شد، مسئولان دولتی برای عملی‌کردن آن مصمم‌تر می‌شدند. درنهایت مشخص شد که محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهوری وقت، خود حامی این پروژه است. یکی از حاشیه‌های دیگر لاله به فیلمنامه آن برمی‌گشت که فیلمنامه‌نویسی آمریکایی آن را نوشته بود و برخی در داخل معتقد بودند که شخصیت زن فیلمنامه او الگوی زن ایرانی  نیست که برای حل این مشکل قرار شد فیلمنامه تحت نظر جلیل عرفان‌منش بازنویسی شود. پروسه انتخاب بازیگران این فیلم نیز با حاشیه‌هایی همراه بود. برای ایفای نقش لاله صدیق نام بازیگرانی مثل آنجلینا جولی یا جسیکا آلبا مطرح می‌شد اما درنهایت سارا امیری این نقش را بر عهده گرفت. استعفای گروه تولید، تغییر تهیه‌کننده، متوقف‌شدن پروژه به‌مدت طولانی، درخواست حمایت مالی مجدد برای به پایان بردن فیلم و کلی مسئله ریز و درشت دیگر، این فیلم را به گل خارداری شبیه کرده که سازمان سینمایی برای خلاصی از آن حاضر شده ریسک کند و برای رونق دادن به تنور اکران، این فیلم پردردسر را به روی پرده ببرد. باید دید فیلمی که این‌همه حاشیه داشته نهایتا در اکران چطور مورد استقبال قرار می‌گیرد. فعلا که گویا اکران خصوصی آن با استقبال برخی منتقدان روبه‌رو شده است. در این فیلم نیکی کریمی، همایون ارشادی، میترا حجار، لیلا اوتادی، سارا امیری، ماه‌چهره خلیلی، آزیتا حاجیان، بهرام حیدری، نادر طالب‌زاده، ایرج نوذری، محمد صادقی، سام قریبیان و محمد متوسلانی حضور دارند.

قیصر کم‌توقع 
مسعود کیمیایی را به صفت‌های مختلفی در سینمای ایران می‌توان متصف کرد اما مطمئنا فیلمساز پرفروش یا فیلمساز گیشه یکی از آنها نیست. سرمایه‌گذاران و تهیه‌کنندگان فیلم‌های کیمیایی نیز معمولا این نکته را می‌دانند و توقع فروش فوق‌العاده از فیلم او ندارند و در واقع کارکردن با او را امتیازی خاص در کارنامه‌شان قلمداد می‌کنند. «خون شد» در سال1398 در سی‌وهشتمین دوره جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و نه نقد تندی به آن شد و نه شگفتی ساخت. فیلمی که گویا در میان فیلم‌های اخیر کیمیایی از سروشکل منسجم‌تری برخوردار است و بازیگرانش به شهرگی سایر فیلم‌های کیمیایی نیستند. سعید آقاخانی که نوروز امسال با نقش نورالدین خانزاده در «نون خ.3» شخصیت شیرین و بامزه یک کرد را به تلویزیون می‌آورد، در خون شد شمایلی متفاوت از خود بروز داده است. گویا نقشی که او بازی کرده ورسیون دیگری از شخصیت «قیصر» است و با این شخصیت اسطوره‌ای سینمای ایران مشابهت‌هایی دارد. به هر حال با توجه به اینکه امید زیادی به فروش فیلم‌های کیمیایی نیست، اکران این فیلم در ایام کرونا نمی‌تواند خسران زیادی به بار آورد. سعید آقاخانی، نسرین مقانلو، سیامک صفری، لیلا زارع، سیامک انصاری و هومن برق‌نورد بازیگران این فیلم هستند.

فرمول‌بازان
اگر نمی‌دانستیم تهیه‌کننده «تک‌خال» کیست خیلی سخت می‌شد حدس زد که چگونه فیلمی است، خصوصا اینکه هیچ خبری درباره ساخت این فیلم منتشر نشده و گویا در سکوت کامل خبری تولید شده است. اما وقتی بدانیم محمدحسین فرحبخش تهیه‌کننده فیلم است و نام فیلم هم «تک‌خال» است دیگر چیز مجهولی باقی نمی‌ماند. اگر تماشاگران فیلم فرحبخش حتی از فضا آمده باشند، او همچنان با فرمول‌های فیلمفارسی از آنها پذیرایی خواهد کرد. مجید مافی قبلا در آثاری همچون «یتیم‌خانه ایران»، «ورود زنده‌ها ممنوع»، «صدایم کن»، «آواز مردمان خوب»، «صلات ظهر»، «زیر پای مادر»، «پدر»، «پاسیو»، «عقیق»، «ماه تلخ»، «حنا»، «یه گوشه دنج» به‌عنوان بازیگر، فیلمنامه‌نویس، دستیار کارگردان و برنامه‌ریز حضور داشته و تک‌خال نخستین تجربه کارگردانی اوست. فیلم‌های فرحبخش در مدت‌زمانی کوتاه و با بودجه‌ای حداقلی تولید می‌شود تا در اکران به سود برسد. به‌نظر می‌رسد اکران «زن‌ها فرشته‌اند2» که امسال روی پرده رفت و در اکران فیزیکی و آنلاین فروش بدی نداشت، فرحبخش را مجاب کرده تا دوباره شانس خود را برای اکران فیلمی ارزان بیازماید تا شاید دوباره بلیت بختش ببرد و چندبرابر سرمایه‌ای را که در کار زده برگرداند.