سایه تحریم بر سر مرد شماره یک آمریکا در لبنان

سیاوش فلاح‌پور- روزنامه‌نگار

 پایگاه خبری تحلیلی بلومبرگ، روز گذشته در گزارشی به نقل از 4منبع آگاه مدعی شد که دولت آمریکا گزینه تحریم «ریاض سلامه»، رئیس بانک مرکزی لبنان را مورد بررسی قرار داده است. سلامه در ساختار سیاسی-اقتصادی لبنان یکی از مهم‌ترین متحدان آمریکا و فرانسه به شمار می‌رود که همواره مواضع منفی نسبت به حزب‌الله و نیروهای همسو با این گروه داشته است. براساس گزارش بلومبرگ، علت تحریم احتمالی سلامه، نقش چشمگیر او در اختلاس‌های بزرگی است که طی سال‌های اخیر در لبنان رخ داده و اقتصاد این کشور را به مرز ورشکستگی کشانده است. در گزارش این پایگاه خبری آمده است: جو بایدن شخصا با پیگیری این پرونده موافقت کرده و از مسئولان وزارت خارجه آمریکا خواسته، موافقت کشورهای اروپایی را هم برای تحریم سلامه جلب کنند.
در صورت نهایی شدن حکم تحریم ریاض سلامه، دارایی‌های او در آمریکا، فرانسه و سوئیس مصادره شده و هرگونه تعامل تجاری با او نیز مشمول تحریم‌های وزارت خزانه‌داری آمریکا می‌گردد. البته بلومبرگ پیش‌بینی کرده که صدور حکم تحریم ریاض سلامه به‌دلیل موانع متعدد زمان‌بر خواهد بود؛ چرا که او با استفاده از نفوذ خود در کشورهای اروپایی، مخصوصا دادستانی سوئیس تلاش می‌کند موضع طرف مقابل را تغییر داده و یا دست‌کم آن را به تعویق بیندازد.
پیش از این وزارت خارجه آمریکا پرونده تحریم برخی از شخصیت‌های نزدیک به‌خود در لبنان، ازجمله ریاض سلامه و سعد الحریری را در دستور کار خود قرار  داده بود. علت این تصمیم، فساد اقتصادی گسترده و ناتوانی از مقابله با حزب‌الله عنوان شد. اما در نهایت این پرونده به‌دلیل مخالفت ترامپ به حاشیه رفت. حالا با تغییر دولت و بازگشت دمکرات‌ها به کاخ سفید به‌نظر می‌رسد رویکرد جدیدی نسبت به متحدان واشنگتن در لبنان شکل گرفته است.

فروپاشی اقتصادی و بازگشت معترضان به خیابان‌ها
زمزمه‌های تحریم ریاض سلامه، مرد شماره یک اقتصاد لبنان در حالی مطرح شده که وضعیت تورم و گرانی در این کشور به مرز بی‌سابقه‌ای رسیده است. ریشه این گرانی‌ها به سقوط لیر مقابل دلار بر می‌گردد؛ به‌گونه‌ای که از روز چهارشنبه ارزش هر دلار به بیش از 10هزار لیر افزایش یافته است. برای درک بهتر بحران اقتصادی لبنان کافی است بدانیم یک سال قبل قیمت هر دلار فقط 1400لیر بود. این در حالی است که بیش از 97درصد نیازهای مصرفی بازار لبنان از طریق واردات تامین شده و سهم تولید داخلی در اقتصاد این کشور بسیار ناچیز است. بنابراین موج بی‌سابقه‌ای از گرانی بر بازارهای لبنان سایه افکنده، آن هم درحالی‌که واردات بخشی از کالاهای اساسی به این کشور، نظیر گندم، بنزین و یا دارو به‌دلیل کمبود ارز با مشکلات جدی روبه‌رو شده است. علاوه بر این‌ها، معضلاتی نظیر قطعی برق و یا عدم ‌ارائه خدمات عمومی و شهری به شکل مطلوب نیز طی ماه‌های گذشته به‌دلیل بحران سیاسی تشدید شده است. مجموعه این عوامل باعث شد معترضان لبنانی بار دیگر به خیابان‌ها بازگشته و علیه نظام سیاسی این کشور شعار دهند. در این زمینه شهرهای طرابلس در شمال و بیروت در مرکز، طی 2 روز گذشته شاهد برگزاری تجمعات اعتراضی پراکنده بوده است؛ تجمعاتی که انتظار می‌رود با تداوم وضعیت بحرانی لبنان به‌تدریج گسترده‌تر شود.
یکی از شعارهای مشترک تمام معترضان لبنانی طیف‌ها و احزاب مختلف، مطالبه برکناری ریاض سلامه از ریاست بانک مرکزی و محاکمه او است. به باور معترضان، او طی 3دهه گذشته نقش کلیدی در شبکه فساد اقتصادی داشته و اکنون نیز از طریق اخلال در بازار ارز به‌دنبال فشار بر رقبای سیاسی خود است. نام ریاض سلامه علاوه بر این‌ها در لیست متهمان انفجار بندر بیروت نیز دیده می‌شود؛ پرونده‌ای که با گذشت 7‌ماه هنوز به هیچ نتیجه روشنی نرسیده است.

 ریاض سلامه؛ رئیس دولت پنهان

سلامه پنجمین رئیس بانک مرکزی لبنان است؛ شخصیتی که طی 28سال گذشته بر منصب خود باقی مانده است. حامیان سلامه که معمولا احزاب سیاسی وابسته به آمریکا هستند او را معمار اقتصاد نوین لبنان و بازسازی این کشور پس از جنگ می‌دانند. اما در مقابل، بخش اعظم افکار عمومی و رسانه‌های لبنانی سلامه را نماد سیاست‌های نئولیبرالی در نظام بانکی لبنان و مرد شماره یک آمریکا در این کشور به شمار می‌آورند.
سلامه 71ساله از متولدین منطقه التین (یکی از مناطق مرفه مسیحی‌نشین در مرکز لبنان) است. او پس از پایان تحصیلات مقدماتی در بهترین مدارس مسیحی لبنان وارد دانشگاه آمریکایی بیروت شده و در رشته علوم اقتصاد فارغ التحصیل شد. سلامه با آغاز جنگ داخلی لبنان این کشور را ترک کرده و بیش از 10سال به‌عنوان مشاور امور مالی در شرکت‌های مالی فرانسوی مشغول به‌کار می‌شود. پس از جنگ داخلی نیز بلافاصله به کشورش برگشته و مستقیما در بانک مرکزی کار خود را آغاز کرد. ریاست او بر بانک مرکزی با نخست‌وزیری رفیق الحریری همزمان است؛ دورانی که مهم‌ترین ویژگی آن دریافت وام‌های کلان از منابع خارجی و درگیر شدن اقتصاد لبنان در حجم انبوهی از استقراض است. مدت زمان قانونی برای ریاست بر بانک مرکزی لبنان تنها 6سال است؛ اما منصب سلامه تاکنون 4بار تمدید شده است. روزنامه الاخبار علت این امر را برقراری شبکه پیچیده‌ای از ارتباطات مالی با دولت‌های خارجی و احزاب داخلی لبنان توسط ریاض سلامه می‌داند. اهمیت این شبکه به قدری است که علاوه بر رهبران برخی احزاب، حتی رهبر کلیسای مارونی لبنان نیز بارها در حمایت از ریاض سلامه موضعگیری کرده و اعتراضات علیه او را غیراخلاقی توصیف کرده است. بر این اساس بسیاری سلامه را نماد دولت پنهان در لبنان به شمار می‌آورند؛ جریانی که در سایه تمام دولت‌های ضعیف این کشور همواره قدرت داشته و جایگاه خود را با تکیه به شبکه مسنجمی از مفسدین اقتصادی حفظ می‌کند. او در عین حال همواره مواضع انتقادی نسبت به حزب‌الله داشته و گفته می‌شود نقش مهمی در اجرای تحریم‌های بانکی آمریکا علیه این حزب داشته است.