دیپلماسی
پنجره‌هایی برای احیای برجام
مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مجددا برای رفع برخی اختلافات به ایران می‌آید
به‌دنبال توافق مجدد تهران با آژانس انرژی اتمی امیدواری‌ها برای احیای برجام بیشتر از گذشته شده؛ آنچنان که هم تروئیکای اروپایی را متقاعد به انصراف از قطعنامه ضد‌ایرانی کرده است و هم گروسی را آماده سفر مجدد به تهران. روندی که کاظم غریب‌آبادی، نماینده ایران در آژانس، آن را به گشایش‌های جدید تعبیر و اعلام کرده: «ایران پنجره جدیدی از فرصت را پیش روی طرف‌های دیگر برجام گشوده است و طرف‌های دیگر برجام می‌توانند با اقدامات عملی از این پنجره استفاده کنند.» در همین فضا بود که ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا با اشاره به عقب‌نشینی اروپایی‌ها در ارائه قطعنامه در نشست وین، گفت: آمریکا به‌شدت علاقه‌مند است که ایران به‌گونه‌ای وارد تعامل دیپلماتیک شود که به پیشرفت ملموس و معتبر منجر شود. او تأکید کرد که آمریکا بارها به روشنی تمایل به گفت‌و‌گوی سازنده با ایران را اعلام کرده و این پیشنهادی است که روی میز قرار دارد. تا پیش از این آمریکا و اروپا قصد داشتند در انتقاد از توقف اجرای پروتکل الحاقی قطعنامه‌ای ضد‌ایران به شورای حکام ارائه کنند، اما توافق جدید گروسی با تهران و هشدارهای ایران نسبت به صدور این قطعنامه سبب شد تا کشورهای اروپایی از این موضع عقب نشینی کنند و اعلام نظرشان درباره پرونده هسته‌ای ایران را به صدور بیانیه‌ای تقلیل دهند. فرانسه، انگلیس و آلمان در این بیانیه مشترک اعلام کرده‌اند که قطعنامه توبیخی علیه ایران را ارائه نمی‌کنند و به تلاش‌های دیپلماتیک برای حل و فصل مناقشه بر سر برنامه هسته‌ای ایران فرصت می‌دهند. آنها در این بیانیه تأکید کردند: با توجه به جدی بودن رویکرد ایران در قبال تعهدات برجامی خود، درنظر داشتیم که قطعنامه‌ای را به شورای حکام ارائه کنیم، اما به‌رغم حمایت روشن شورای حکام، تصمیم گرفتیم این اقدام را متوقف کنیم، تا به مدیرکل آژانس فرصت بدهیم تلاش مجدد خود را برای خروج از بن بست و حل و فصل مسائلی که اوایل هفته به این شورا اعلام کرده بود، به نتیجه برساند. به‌دنبال منتفی شدن صدور قطعنامه، سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه اعلام کرد که با تلاش‌های فشرده دیپلماتیک در تهران، وین و پایتخت‌های همه اعضای شورای حکام و همراهی روسیه و چین طرح قطعنامه منتفی شد. او اضافه کرد: این تحول امروز می‌تواند مسیر دیپلماسی را که ایران و آژانس باز کرده‌اند، حفظ کند و زمینه را برای اجرای کامل تعهدات از سوی تمامی طرف‌های برجامی فراهم آورد.
برجام نمی‌تواند بار دیگر مورد مذاکره قرار گیرد
در کنار صدور بیانیه 3کشور اروپایی و تأکید آنها بر بازگشت به مذاکرات برجامی، وندی شرمن، گزینه دولت بایدن برای تصدی سمت قائم‌مقام وزارت خارجه آمریکا مدعی شد که شرایط منطقه در سال۲۰۲۱ تغییر کرده و باید با درنظر گرفتن شرایط جدید، مذاکرات با ایران در مورد توافق هسته‌ای صورت بگیرد.
ادعایی که با واکنش قاطع و صریح محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان روبه‌رو شد. او در حساب شخصی‌اش در توییتر نوشت: «برجام نمی‌تواند بار دیگر مورد مذاکره قرار گیرد؛ خلاص! اگر سال۲۰۲۱ مانند سال۲۰۱۵ (سالی که توافق هسته‌ای به امضا رسید) نیست، پس شرایط کنونی نیز مانند سال۱۹۴۵ (تصویب حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل) نیست؛ بنابراین بیایید منشور سازمان ملل را تغییر دهیم و حق وتو را که اغلب مورد سوءاستفاده ایالات متحده قرار گرفته است حذف کنیم. بیایید از ژست‌گیری دست‌برداریم - هر دوی ما از ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۲ این کار را کردیم، بدون آنکه نتیجه‌ای داشته باشد - و سراغ اجرای برجام برویم که در واقع هر دوی ما آن را امضا کردیم.»
همزمان با انتشار خبر انصراف کشورهای اروپایی از صدور قطعنامه ضد‌ایرانی، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، اعلام کرد که برای حل و فصل برخی اختلافات قریب یک‌ماه دیگر - از ماه آینده میلادی - برای جلسه‌های فنی به ایران سفر خواهد کرد. خبری که به‌نظر می‌رسد بر اقناع کشورهای اروپایی در انصرافشان از صدور قطعنامه علیه ایران بی‌تأثیر نبوده است. ماه جدید میلادی یعنی آوریل مصادف با دوازدهم فروردین‌ماه1400 خواهد بود. گروسی قریب به 2هفته پیش در آستانه ضرب الاجل ایران برای خروج از پروتکل الحاقی به تهران سفر کرد که حاصل مذاکرات و رایزنی‌های فشرده او با مقامات سازمان انرژی اتمی و وزارت خارجه توافق جدید ایران با آژانس شد و ظریف آن را توافقی بی نظیر و مؤثر برای احیای برجام تعبیر کرد. به هر روی بازتاب خبر انصراف فرانسه، انگلیس و آلمان از صدور قطعنامه علیه ایران چنان بود که ساعتی پس از انتشار آن، خبرگزاری رویترز به نقل از منابع دیپلماتیک غربی درگزارشی اعلام کرد که ایران در مورد شرکت در گفت‌وگوهای غیررسمی با آمریکا و اروپا درباره برجام در روزهای‌آینده «علامت‌های دلگرم‌کننده‌ای» فرستاده است. یک منبع دیپلماتیک فرانسوی به رویترز گفت: اوضاع در مسیر درست پیش می‌رود و ما هم علامت‌های مثبتی در این هفته و به‌خصوص در چند روز گذشته دریافت کرده‌ایم. به‌رغم پالس‌های مثبتی که در عرصه سیاست خارجی برای احیای برجام دیده می‌شود، اما تهران همچنان انتظار دارد آمریکا پیش از آغاز مذاکرت، تحریم‌ها را لغو کند. البته دراین میدان واشنگتن کاملا منفعل نیست، چنان که آزادسازی دارایی‌های بلوکه شده ایران در کره‌جنوبی از طریق رایزنی با آمریکا و نهایی شدن محکومیت ۳۷میلیون دلاری آمریکا به‌نفع ایران در دیوان لاهه را می‌توان گام‌های مؤثر دولت بایدن برای اعتماد‌سازی تلقی کرد.
وعده واشنگتن برای گام‌های مشابه
بر این اساس است که صحبت‌های اخیر آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا در گفت‌وگو با پی‌بی‌اس قابل تامل و مهم جلوه می‌کند. او تأکید کرده است که تحریم‌ها می‌تواند بخشی از روند بازگشت ایران به برجام باشد. او گفت: آشکارا گفته‌ایم که ایران باید به تعهداتش در توافق هسته‌ای بازگردد و اگر چنین کند، ما هم اقدام مشابهی انجام می‌دهیم. او افزوده است که این اقدام شامل لغو برخی تحریم‌هاست.
مکث
آژانس جای بازی سیاسی نیست
رئیس‌جمهور روز پنجشنبه در چهاردهمین نشست سران سازمان همکاری اقتصادی اکو که به‌صورت مجازی و با حضور سران 10کشور عضو برگزار شد، گفت: ایالات متحده آمریکا موظف است با لغو همه تحریم‌ها و اتخاذ تدابیر عملی به برجام برگردد زیرا این تکلیف دولتی است که او نقض عهد کرده است. جمهوری اسلامی ایران نیز اقدام آمریکا را قطعاً با اقدام پاسخ خواهد داد. مسیر بازگشت آمریکا به برجام نیز روشن است و اگر اراده آن وجود داشته باشد، نیاز به هیچ مذاکره‌ای ندارد. براساس گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری، حسن روحانی همچنین صبح پنجشنبه در مراسم بهره‌برداری از طرح‌های ملی وزارت کشور درباره همکاری‌های ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت: آژانس به خوبی می‌داند که همکاری بسیار خوبی را در این مدت انجام دادیم و گزارش‌های آژانس همین را می‌گوید. عده‌ای که به‌نظر من فکرشان برای حرکت درست، درست کار نمی‌کند که متأسفانه از کشورهای اروپایی هم هستند که ادعای دوستی با ما می‌کنند و دنبال طرحی برای امروز و فردا هستند که آنها را نصیحت می‌کنم که این کار را نکنند و به آژانس نصیحت می‌کنم که نگذارند روابط بسیار خوب و دوستانه‌ای که با هم داریم تخریب شود و حرف اصلی من این است که آژانس جای کار سیاسی نیست. 3کشور اروپایی بفهمند آژانس جای بازی سیاسی نیست. بازی سیاسی را کنار بگذارید. آژانس جای فنی است و بگذارید کار فنی خود را با آژانس انجام دهیم و به یک قرارداد و یک توافق بسیار خوبی با آژانس بعد از قانونی که مجلس وضع کرده بود، در هفته‌های اخیر رسیدیم و بگذارید آن توافق و مسیر ادامه پیدا کند. رئیس‌جمهور با ذکر این جمله که «بوی کباب نمی‌آید، خر داغ می‌کنند»، گفت: برخی فکر می‌کنند، می‌توانند در شرایط جدید چیزی به برجام اضافه کنند اما باید بدانند که برجام کم و زیاد نمی‌شود، یک متن ثابت است و تمام‌شده است. مذاکره جدیدی در قالب برجام نخواهیم داشت و برجام در همان چارچوب مورد توافق، پیش‌روی ماست.
در همینه زمینه :
اتفاق روز
یادداشت
کوتاه‌تر از گزارش
مصور