مدلرها از هیجان و فراز و نشیب‌های تفریح با هواپیمای کنترلی میگویند
پرواز مدل‌ها در آسمان تهران
بهنام سلطانی
شرایط سخت اقتصادی و گرانی سرسام‌آور دلار، نفس خیلی از ورزش‌ها و حتی کسب‌وکارها را به‌شماره انداخته اما عده‌ای از این تهدید بزرگ، یک فرصت طلایی ساخته‌اند. نمونه‌اش همین افراد خلاق و مبتکری که با یونولیت و مقوا و آرمیچر و مقداری مهارت و خلاقیت، هواپیمای کنترلی می‌سازند و در روزهای آخر هفته به حاشیه تهران می‌روند تا برای چند ساعت هم که شده از هیاهوی روی زمین فاصله بگیرند و به آسمان آبی خیره شوند. کاری که مدلرها می‌کنند مصداق با یک تیر دو نشان‌زدن است. آنها علاوه بر اینکه مهارت‌شان را در ساخت هواپیمای کنترلی محک می‌زنند، با حداقل هزینه، بساط یک تفریح سرگرم‌کننده و مهیج را برای خود مهیا می‌کنند و فارغ از مشغله‌های روزمره در دنیای متفاوت دیگری به‌سرمی‌برند. صبح یک روز سرد زمستانی به حاشیه تهران رفتیم و پای صحبت‌های مدلرهای خلاق نشستیم.
نیم‌قرن پرواز
تاریخچه ورود هواپیمای مدل به ایران و پرواز آنها در حاشیه شهرهای کوچک و بزرگ به دهه40 مربوط می‌شود. آنطور که در روایت‌ها آمده، نخستین هواپیمای رادیو کنترل توسط 2فرد انگلیسی در فرودگاه مهرآباد به پرواز درآمد و از آن به بعد باشگاه هواپیمایی کشوری به‌عنوان متولی گسترش این فناوری در کشور انتخاب شد. ماجرای ساخت هواپیمای رادیو کنترل در طول این سال‌ها دستخوش فراز و نشیب‌های بسیاری بوده است. بعد از پیروزی انقلاب تعداد علاقه‌مندان به این نوع وسیله پروازی در حال افزایش بود اما در دوران جنگ تحمیلی به خاطره‌ای در ذهن آنها بدل شد. حیات تازه این نوع هواپیما بعد از دوران دفاع‌مقدس شروع شد و امروزه به‌رغم گرانی قیمت ارز، ساخت هواپیمای مدل یا هواپیمای رادیو کنترل در کشور علاقه‌مندان بسیاری دارد. امروزه بسیاری از شرکت‌های داخلی این وسیله پروازی را می‌سازند و با قیمت نسبتا مناسب در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌دهند اما مدلرهای حرفه‌ای، هواپیمای دست‌ساز خودشان را ترجیح می‌دهند.
راز هواپیمای دست‌ساز
دایره پرواز هواپیماهای مدل، محدود است اما محدودیت‌هایی از این دست، هیجان این تفریح یا به‌عبارت صحیح‌تر ورزش را کم نمی‌کند. اوج‌گرفتن هواپیما و فرود صحیح و سالم، نشان‌دهنده حرفه‌ای یا مبتدی‌بودن مدلرهاست و سرعت این وسیله هم برای خیلی از مدلرها تعیین‌کننده است. هواپیماهای آماده و به‌اصطلاح شرکتی همه مختصات مدنظر مدلرهای حرفه‌ای را دارند اما هواپیماهای دست‌ساز به لحاظ فنی و ظاهری چنگی به دل نمی‌زنند. به‌رغم همه محدودیت‌های اقتصادی و گرانی روز‌افزون قطعات، آسمان سایت‌های پروازی هنوز هم در قرق مدل‌های دست‌ساز ایرانی است و به قول مدلرهای قدیمی، چراغ این ورزش فکری روشن مانده است. یکی دیگر از مدلرها، ساخت هواپیمای مدل را به این آسانی که عده‌ای میگویند نمی‌داند و می‌گوید میلی‌مترها در ساخت این نوع وسیله‌های پروازی تعیین‌کننده است؛ «ساختار هواپیما به‌گونه‌ای طراحی شده که به‌راحتی در آسمان اوج بگیرد و تغییر جهت بدهد. این قاعده در ساخت هواپیمای مدل هم رعایت می‌شود. در واقع هواپیمای مدل، ماکت هواپیمای واقعی است و الگوی ساخت آنها تفاوتی با هم ندارد. اگر طول بال و بدنه یک میلی‌متر تغییر کند، هواپیما قادر به پرواز نخواهد بود و این حساسیت گاهی به دهم میلی‌متر هم می‌رسد.»
پازل کامل می‌شود
ساخت این نوع هواپیماها مصائب خاص خودش را هم دارد. یکی دیگر از مدلرها می‌گوید که با افزایش بی‌رویه قیمت ارز، خرید هواپیمای مدل از شرکت‌های داخلی توجیه اقتصادی ندارد و به همین دلیل مونتاژ مدل در ایران بیش از سال‌های قبل رایج شده است؛ «قیمت یک هواپیمای مدل تا 3سال قبل بین 800هزار تومان تا 5میلیون تومان بود اما الان به 50 یا 60میلیون تومان رسیده است. بنابراین بیشتر مدلرها به ساخت مدل‌های دست‌ساز رو آورده‌اند که خیلی مقرون به‌صرفه است. ساخت هواپیمای مدل به 2صورت انجام می‌شود؛ برخی از مدلرها با استفاده از «فوم برد» یا تلق و یونولیت و سر هم‌کردن لوازم قدیمی برای خودشان هواپیمای مدل می‌سازند و عده‌ای دیگر با خرید بدنه آماده از شرکت‌های داخلی و نصب موتور روی آنها، با هزینه‌ای معقول، صاحب هواپیمای مدل آماده پرواز می‌شوند.» به‌گفته مدلرهای حرفه‌ای و کارکشته، ساخت یک هواپیمای مدل به شرط مهیا‌بودن همه قطعات، یک یا 2روز طول می‌کشد.
از تفریح تا ورزش
زمین خاکی ضلع شرقی پارک چیتگر که از 15سال قبل به جایی برای جولان مدلرها بدل شده، مختصات یک سایت پروازی استاندارد را ندارد اما همین هم برای خیل علاقه‌مندان غنیمت است. پای صحبت مدلرهای قدیمی که بنشینید، پرواز هواپیماهای‌مدل را ورزشی می‌دانند که بیش از جسم، روح و ذهن شما را جلا می‌دهد و از دلبستگی‌شان به آن میگویند. مازیار، یادگیری ساخت مدل و به پرواز‌درآوردن آنها را سنتی می‌داند که از سال‌ها قبل سینه به سینه گشته و به نسل امروز رسیده است؛ «بیشتر افرادی که اینجا می‌بینید لایسنس هواپیمایی کشوری ندارند و ساخت و کنترل هواپیمای مدل را به شکل کاملا سنتی و از بقیه دوستان یاد گرفته‌اند. مدلرها را باید در دسته ورزشکاران دسته‌بندی کرد؛ چرا که در بسیاری از کشورهای جهان، لیگ هواپیماهای مدل و تورنمنت‌های معتبری هم در این رشته برگزار می‌شود.» آنطور که بیشتر مدلرهای قدیمی میگویند در ایران به چشم یک تفریح سرگرم‌کننده به پرواز مدل‌ها در آسمان نگاه می‌کنند، درحالی‌که اگر به‌عنوان یک رشته ورزشی شناخته شود، امکانات هم برای رشد و توسعه آن در کشور مهیا خواهد شد.
پرواز در ارتفاع یک کیلومتری
این روزها اگر به ضلع شرقی پارک جنگلی چیتگر یا کیلومتر 8جاده تهران- قم بروید، مدلیست‌هایی را می‌بینید که کنترل به‌دست گرفته و چشم به آسمان دوخته‌اند. آنها همان مدلرهایی هستند که سال‌هاست سودای ماجراجویی با هواپیماهای دست‌ساز را دارند و در روزهای آخر هفته با این وسیله‌ها خودشان را سرگرم می‌کنند. تجربه‌کردن چنین فضای متفاوتی کار چندان دشواری نیست. کافی است کمی به علم مکانیک آگاه باشید و جسارت ساخت یک هواپیمای رادیو کنترل را داشته باشید. مازیار که یکی از مدلرهای قدیمی است و سال‌ها با هواپیمای دست‌سازش به باند خاکی و پر از سنگلاخ چیتگر می‌آید تا کمی از زندگی پرهیاهوی شهری فاصله بگیرد، درباره مشخصات فنی این هواپیماها می‌گوید: «نوع الکتریکی هواپیمای مدل، بین 500گرم تا 2کیلو‌گرم وزن دارد و با باتری‌های مخصوصی که جنس‌شان از لیتیوم پلیمر است کار می‌کنند. برد پرواز این هواپیما یک کیلومتر است اما در این فاصله از دید خارج می‌شوند و به همین دلیل برد مناسب برای آنها، بین 200تا 300متر تخمین زده می‌شود».
در همینه زمینه :
