از سی‌تیر تا پاستور

 حمیدرضا محمدی
 
8‎‌‎سال رئیس‎‌‎جمهور بود اما اگر ریاست دولت‎‌‎های هفتم و هشتم را از کارنامه کاری‎‌‎اش کنار بگذاریم، او را بیشتر باید یک کارگزار فرهنگی دانست تا سیاسی؛ چه آنکه، او در سال‎‌‎های 1357تا 1359، به‎‌‎حکم شهید بهشتی، به مرکز اسلامی هامبورگ رفت و در 2سال پس از آن هم، مؤسسه کیهان را سرپرستی کرد. از سال1361، به‎‌‎مدت 10‎‌‎سال هم وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت‎‌‎های سوم تا پنجم بود و سرانجام، 5‎‌‎سال منتهی به دوم خرداد 1376، ریاست کتابخانه ملی ایران را برعهده گرفت.
سیدمحمد خاتمی درحالی رئیس کتابخانه ملی شد که ساختمان آن در خیابان سی‎‌‎تیر، از زمان تأسیس در سال1316، در همان جا مانده بود و نیاز به مکانی جدید احساس می‎‌‎شد.«فضای نامناسب علمی کتابخانه که فراهم نیاید، برای انجام هر وظیفه‎‌‎ای با مشکل روبه‎‌‎رو خواهیم بود. پراکندگی ساختمان‎‌‎های کتابخانه، عدم‎‌‎امکان بهره‎‌‎گیری مناسب از بعضی ساختمان‎‌‎های موجود، کمبود فضا، وضع نابه‌سامان و غیرمطمئن فضاهای موجود مخازن و البته کمبود منابع مالی و مشکل نیروی انسانی را نیز نباید ناگفته گذاشت.» همه اینها سبب شد تا او موافقت سازمان برنامه‌و‌بودجه جهت احداث ساختمان جدید را جلب کند و کلنگ آن در زمینی به مساحت 97هزار مترمربع توسط رئیس‎‌‎جمهور وقت در 19اردیبهشت 1375در اراضی عبا‎‌‎س‎‌‎آباد به زمین بخورد که البته 11اسفند 1383، وقتی خودش رئیس‎‌‎جمهور بود، افتتاح شد.
در این سال‎‌‎ها، افزون بر برگزاری چهارمین کنگره بین‎‌‎المللی کتابداران مسلمان در خرداد 1374، اتفاقات قابل‌توجه دیگری هم افتاد؛ ازجمله آنکه فهرست‎‌‎نویسی پیش از انتشار (فیپا) در 8اسفند 1375به تصویب هیأت‌دولت رسید که از مهر 2سال بعد، اجرایی شد و همچنین فهرست‎‌‎نویسی نسخ خطی پس از 15‎‌‎سال از سرگرفته شد.
با وجود این، معتقد بود «از [کتابخانه ملی] در کشور ما فعلاً چیزی جز یک نام وجود ندارد... کماً و کیفاً آنچه هست... متناسب با ‎‌‎شأن فرهنگی والای مردم ما نیست» و او کوشید جایگاه آن را ارتقا بخشد.