همشهری هم شایعات دیده‌شدن جانوری شبیه تمساح در دریاچه شهدای خلیج فارس را بررسی می‌کند
ردپای جانور مرموز در چیتگر
محمد سرابی_خبرنگار
آثاری از یک خزنده خطرناک در دریاچه چیتگر دیده شده است. ردپا و بقایای خورده‌شده ماهی‌ها نشان می‌دهد که موجود گوشتخواری مانند تمساح از این اطراف عبور کرده است. هنوز از تمساح عکسی منتشر نشده و کسی این جانور را ندیده است، اما شایعات زیاد است. دریاچه شهدای خلیج فارس (چیتگر) چند روزی می‌شود که تعطیل شده است. تصور می‌شد این تعطیلی به خاطر تجمع مردم در این مکان تفریحی بوده باشد که انتشار کرونا را بیشتر می‌کرد. البته بعضی بخش‌ها هم نیاز به تعمیر داشته‌اند و یکی از عوامل تعطیلی دریاچه همین موضوع اعلام شده بود که تصویری غیرواضح از شنا کردن موجودی در سطح آرام آب هنگام شب، شایعات حضور تمساح در دریاچه را داغ کرد. با این حال، مسئولان وجود تمساح را تأیید نکرده‌اند. در این بین، برخی نیز صحبت از ماهیهای بزرگ‌جثه می‌کنند. به طور نمونه امید نوش‌آذر، یکی از ساکنان اطراف دریاچه که علاقه خاصی به زیست شناسی و شناخت موجودات دریایی دارد، می‌گوید: «2سال پیش، اردک‌ماهی‌هایی در دریاچه رها شد تا با تغذیه ماهی‌هایی ریزتر، خطر حیات گونه‌های دیگر رفع شود. اما نکته اینجاست که اردک‌ماهی‌ها اگر کنترل نشوند، بسیار بزرگ و خطرناک شده و می‌توانند به جانوران روی سطح آب مثل اردک‌ها و مرغابی‌ها حمله کنند.» جدا از این مسئله بحث سمورها هم تاکنون مطرح شده است که همگی در حد گمانه‌زنی هستند و نیاز به بررسی بیشتر از سوی کارشناسان محیط‌زیست و آتش‌نشانان دارند.
مخابره گزارش حضور تمساح به آتش‌نشانی
محیط دریاچه چیتگر (شهدای خلیج‌فارس) کاملا مصنوعی است و آب آن در تصفیه‌خانه گردش می‌کند. ساحل اطراف و کف‌سازی، به‌صورت مصنوعی با سنگ‌ریزی و بتن ایجاد شده‌اند. محدوده اطراف نیز در میان بزرگراه‌ها و برج‌ها محصور است. برای انسان‌ها هم سخت است که با پای پیاده به دریاچه برسند. از 2هفته پیش که شایعه وجود تمساح شروع شد، تاکنون مدرک معتبری از وجود این حیوان به‌دست نیامده است، اما دیروز حجم اخبار پراکنده به حدی رسید که تعدادی از مسئولان شهری درباره آن اظهارنظر کردند.
مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی تهران در گفت‌وگو با همشهری در این‌باره می‌گوید: «آتش‌نشانی بنا به وظیفه خود، وقتی خبری از وجود یک حیوان وحشی در سطح شهر دریافت کند، برای بررسی موضوع مراجعه خواهد کرد تا حیوان را شناسایی و مهار کند. در این مورد هم به ما خبر رسید که ردپا یا آثاری از تمساح گزارش شده است.»
مهدی داوری می‌افزاید: «ما با دستگاه سونار، سطح دریاچه را جست‌وجو می‌کنیم. اگر تمساحی در دریاچه وجود داشته باشد، با این جست‌وجو آن را پیدا خواهیم کرد. مراحل بعدی نیز طبق اصول کاری انجام می‌شود. معمولا این حیوانات باید بدون آسیب دیدن مهار و منتقل شوند.»
در مقابل، مدیرکل محیط‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران وجود تمساح را رد می‌کند و می‌گوید: «از اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان تهران درخواست کردیم که چند نوبت از محوطه و دریاچه چیتگر بازدید کردند و باتوجه به اطلاعات علمی، اینکه این گونه تمساح باشد، بعید است. تمساح یک جانور دوزیست است و در دمای کمتر از ۴ درجه سانتی‌گراد از بین می‌رود؛ در نتیجه دوزیست‌شناسان اعلام کردند که با توجه به برودت هوا تمساح بودن این جانور منتفی است.»
شینا انصاری می‌افزاید: «به‌نظر می‌رسد گونه موجود در دریاچه اردک ماهی باشد. سر این گونه از دور شبیه به تمساح است و احتمالا آن را با تمساح اشتباه گرفته‌اند.»
معاون اجرایی پروژه دریاچه چیتگر هم عقیده دارد گونه‌ای که مشاهده و از آن عکس‌برداری شده ماهی سرسوسماری باشد. علی‌اکبر عفت‌منش می‌افزاید: «چندی پیش یکی از گردشگران دریاچه چیتگر عکسی از روی آب گرفته بود که نشان می‌داد گونه‌ای مانند تمساح یا الیگیتور فیش - ماهی سرسوسماری - در آب شنا می‌کند. همان زمان این گردشگر عکس را در اختیار یکی از نگهبانان شیفت شب دریاچه چیتگر قرار داد. ما با پژوهشکده آبزی‌پروری که زیرمجموعه شیلات است، قرارداد بسته‌ایم تا گونه‌های آبزی دریاچه را شناسایی و گزارش کند. در این گزارش‌ها وجود الیگیتور فیش در دریاچه چیتگر تأیید شده است، اما تاکنون گزارشی از وجود تمساح در دریاچه نداشتیم.»
این 2مسئول احتمال دادهاند که موجود مشاهده شده یک نوع ماهی باشد، اما سرسوسماری، ماهی زینتی و کوچک آکواریوم‌های آپارتمانی نیست. این ماهی، بزرگ‌ترین گونه خانواده خود است که توانایی زندگی در آب و بیرون آب را دارد. فک بالایی آن 2ردیف دندان دارد و به جز آبزیان، از حیوانات کوچک اطراف رودخانه‌ها هم تغذیه می‌کند. طول حیوان بالغ به 180سانتی‌متر و وزن آن به 45کیلوگرم هم می‌رسد. شیوه شکار آن کاملا شبیه تمساح است و با پنهان شدن زیر سطح آب به طعمه خود حمله می‌کند.
فاطمه برنا، رئیس اداره محیط‌زیست شهرستان تهران درباره وجود تمساح در دریاچه چیتگر می‌گوید: «تا الان 2بار کارشناسان ما آنجا رفته و بازدید انجام دادهاند، ولی نتیجه‌ای نگرفتند و حتی اداره کل استان هم مراجعه کرده و باز هم بررسی‌ها به نتیجه نرسیده است.»
فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست استان تهران هم می‌گوید: «تمساح یک جانور دوزیست است که در آب‌های کم‌عمق زندگی می‌کند و وجود آن در دریاچه چیتگر به‌خاطر شرایط زیستی محال است.» فرهاد زندی تأکید می‌کند: «طی یک‌ماه گذشته شخصی اعلام کرد که در دریاچه چیتگر تمساح مشاهده کرده است که این موضوع مورد بررسی قرار گرفت. کارشناسان و مأموران یگان محیط این دریاچه را پایش و حتی دوربین‌های آن را چک کردند که چنین موجودی مشاهده نشد.»
رئیس کمیته محیط‌زیست شورای شهر تهران نظر دیگری دارد. سیدآرش حسینی‌میلانی می‌گوید: «وقتی یک پیکره آبی مانند دریاچه چیتگر در تهران ایجاد می‌شود، طبیعتا جاذب جانوران شده و در آنجا اکوسیستم مصنوعی تشکیل می‌شود؛ برای مثال در هفته‌های گذشته پرنده‌های مهاجر به دریاچه چیتگر آمدند. برخی از بررسی‌ها نشان داده که 25نوع ماهی در این دریاچه وجود دارد که تعداد زیادی از آنها را شهروندان رها کرده‌اند.»
او با اعلام اینکه تا زمان دستیابی به حقیقت محدودیت‌هایی برای تردد در دریاچه چیتگر ایجاد شده است، می‌گوید: «هنوز نمی‌توان در این مورد با قطعیت صحبت کرد، اما احتمال دارد تمساح خانگی قاچاق که این روزها رواج پیدا کرده، توسط یک شهروند غیرمسئول در دریاچه چیتگر رها شده باشد.»
رها کردن حیوانات خانگی و حتی ماهی‌ها در منابع آبی طبیعی هم از نظر قانونی و هم از نظر حفظ محیط‌زیست ممنوع است زیرا می‌تواند نظم زیست‌بوم منطقه را برهم بزند. در سال‌های قبل هم بار‌ها گفته شده بود که رها کردن این موجودات زنده و حتی ماهیهای قرمز سفره هفت‌سین بر زیست‌بوم‌های طبیعی تأثیرگذار است. گفته می‌شود مدتی قبل یک نفر به یکی از نگهبانان دریاچه گفته بود که بچه تمساحی را در آب رها کرده است، اما صحت این گفته‌ها مشخص نیست. تا چند روز دیگر با تکمیل بررسی‌ها ی ماموران آتش‌نشانی می‌فهمیم که آیا در پایتخت به‌جز کلاغ‌ها و گربه‌ها، می‌توان خزندگان بزرگ شکارچی هم پیدا کرد یا خیر؟
مقرر شده اگر تمساحی در دریاچه چیتگر رها شده باشد، به استخر‌‌‌‌های پرورش «گاندو» در جنوب کشور منتقل شود.
ماهی گوشتخوار
ماهی سرسوسماری (alligator gar) بومی آمریکای شمالی و حیوانی مهاجم و خطرناک است. این ماهی گوشتخوار طول عمر زیادی دارد و پوست ضخیم، توانایی تنفس در آب و هوا و قدرت بدنی باعث شده است که بتواند در محیط سخت به زندگی ادامه دهد. گوشت این ماهی مصرف خوراکی دارد و از دندان‌هایش برای ساخت وسایل تزیینی استفاده می‌شود.
تمساح در فاضلاب
شایعه زندگی تمساح‌ها در شبکه فاضلاب بار‌ها در نقاط مختلف جهان و مخصوصا آمریکا پیچیده بود؛ زیرا برخی از شهر‌های این کشور در حاشیه رودخانه‌ها و جایی ساخته شده‌اند که قبلا محل زندگی این خزندگان بوده است. در جولای سال2019 پلیس منطقه تنسی اعلام کرد، قاچاقچیان هنگام دستگیری، مواد‌مخدر همراه خود را به شبکه فاضلاب می‌ریزند که افزایش این مواد شیمیایی بر رفتار موجودات طبیعی مانند تمساح‌ها تأثیر می‌گذارد؛ البته تمساحی پیدا نشد که به این دلیل به کسی حمله کرده باشد. چند‌ماه پیش نیز ویدئویی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که نشان می‌داد تمساح غول‌پیکری به آرامی از یک زمین گلف در فلوریدا عبور می‌کند. این فیلم واقعی بود، اما مردم که معمولا تمساح را بیرون از آب و از نزدیک نمی‌بینند از مشاهده آن تعجب کرده بودند.
