جنگ در همه جبهه‌ها

 سعید زاهدی  
  
سال66 همه‎‌‎جانبه جنگ گسترش یافت؛ با موشک‎‌‎های اهدایی شوروی، صدام از اول تا آخر سال بارها شهرهای مختلف ایران را مورد حمله قرار داد و برای نخستین بار موشک‌هایش به تهران هم رسید. آنها سکوها و پالایشگاه‎‌‎های نفتی و کشتی‎‌‎های نفتی و تجاری ایران را هدف می‌گرفتند و ایران هم اعلام کرد  که اگر دریا برایش امن نیست، برای هیچ‎‌‎کشور دیگری هم نباید امنیت داشته باشد. این حرف اعلان جنگی آشکار به دو ابرقدرتی بود که به نفت خلیج‌فارس وابسته بودند. پس هر دو ناوهای جنگی خود را به منطقه فرستادند. در اردیبهشت ماه، یک ناو شوروی مورد حمله قرار گرفت و یکی دیگر هم با مین‌های دریایی آسیب دید. در این شرایط، یک جنگنده عراقی ‎‌‎اشتباهی به ناو استارک آمریکا حمله کرد و ناامنی در خلیج‌فارس تیتر یک رسانه‎‌‎های دنیا شد. با این پیشامدها، شوروی کنار نشست اما آمریکایی‎‌‎ها در خلیج‎‌‎فارس ماندند. در مردادماه، ناو بریجتون آمریکایی که برای نخستین بار یک کشتی کویتی را اسکورت می‌کرد به مین خورد و روز آخر شهریور ناو آمریکایی، به کشتی تدارکات ارتش ایران حمله کرد و گروهی را به شهادت رساند؛ درگیری در خلیج‌فارس شدت یافته بود. 16مهر، بالگردهای آمریکایی به رزمندگان ایران در جزیره فارسی حمله کردند که 8نفر شهید شدند و 4نفر به اسارت درآمدند. بیژن گرد و نادر مهدوی و یکی دو نفر دیگر هم با یک موشک‎‌‎ دوش‎‌‎پرتاب، بالگرد آمریکایی را زدند و خود شهید شدند. هر هدفی آنها می‎‌‎زدند ایران هم پاسخ می‌داد و برعکس. 23مهر، یک کشتی کویتی با پرچم آمریکا مورد حمله قرار گرفت و 27مهر آمریکایی‎‌‎ها با زدن دو‌سکوی سلمان و رشادت 500میلیون‎‌‎دلار خسارت وارد آوردند. در دوم آبان، ایرانی‎‌‎ها ترمینال بزرگ نفتی کویت در اسکله الحمدی را با موشک مورد هدف قرار دادند ولی این‎‌‎بار آمریکایی‎‌‎ها تلافی نکردند. جنگ در دریا آرام شد اما ایران در جبهه‎‌‎های دیگر هم می‎‌‎جنگید. در موسم حج، دولت سعودی حاجیان ایرانی را در خانه امن خدا به خاک و خون کشید. از سوی دیگر با دستور رونالد ریگان، تحریم‌های اقتصادی آمریکا علیه ایران شدت یافت. در این اوضاع، وقتی ایران حلبچه را از عراق گرفت، صدام مردمش را به تلافی استقبال آنها از رزمندگان ایرانی با بمب‎‌‎های شیمیایی مورد حمله قرار داد. منافقین هم در این اوضاع با صدام به توافقی جدید رسیدند و رسما شدند عضو ارتش بعث.
 
تصویب قطعنامه 598
وقتی فاو فتح شد و بعد از کربلای4، عملیات کربلای5 موفقیت‌آمیز بود، معلوم شد ایران در جبهه نبرد برتری دارد و قدرتمند است. در این شرایط آنها که دنبال پایان جنگ با شکست ایران بودند به این نتیجه رسیدند، این پایانی نیست که انتظارش را می‎‌‎کشیدند؛ پس برای نخستین بار قطعنامه‎‌‎ای را در شورای امنیت سازمان ملل تنظیم کردند که برخی خواسته‎‌‎های ایران در آن دیده می‎‌‎شد. مفاد قطعنامه598 حاصل 9‎‌‎ماه تلاش آمریکا، شوروی، عراق، عربستان، فرانسه، انگلیس، آلمان و چند کشور دیگر بود تا هم ایران را راضی کنند و هم نگذارند ایران به پیروزی برسد. برای نخستین بار قطعنامه در چارچوب فصل هفتم منشور سازمان ملل صادر ‎‌‎شد که این از خواسته‎‌‎های ایران بود که می‌خواست متجاوز و غرامت جنگ مشخص شود. وقتی دبیر کل سازمان ملل، پیش‎‌‎نویس قطعنامه را برای ایران و عراق فرستاد، عراق نظراتش را ارائه داد اما ایران سکوت اختیار کرد. اگر آن زمان دستگاه دیپلماسی قوی‎‌‎تری داشتیم و وزارت خارجه فعالانه‌تر برخورد می‌کرد، می‎‌‎توانست در مذاکرات، اصرار کند به‌جای آغازگر جنگ در بند6 از واژه متجاوز استفاده شود یا از تعیین غرامت سخن بگوید تا در قطعنامه گنجانده شده و بعدتر درباره دریافت آن ادعایش را مطرح کند. اما چنین نشد و لحن قطعنامه درباره آغازگر جنگ و خسارت آن از نظر حقوقی، تفاوتی بین متجاوز و طرف مورد تجاوز قائل نبود. برای خسارت هم صندوقی بین‎‌‎الملل تشکیل شد که ایران و عراق سهمی مساوی در برداشت از آن داشتند.