سعید برآبادی
بیست و یکم آبان‌ماه این سال، روز مرگ بیژن مفید، کارگردان و نویسندهای است که نام خود را با «شهر قصه» در ذهنها ماندگار کرده. همین را بهانهای کردیم تا نگاهی به معماری تماشاخانه سنگلج کنیم؛ تماشاخانهای مهم و استراتژیک در سال‌های منتهی به انقلاب که فرصت اجرای تئاتر شهر قصه در آن فراهم شد. تصمیم به ساخت این بنا در حوالی سال1343 در زمینهای باغ سنگلج گرفته شد. مرحوم عباس جوانمرد روایتی از پشت پرده ساخت آن و انگیزههای مهندس بابائیان، مدیرعامل شرکت بهساز نو (همان شرکتی که این تماشاخانه را ساخت و به وزارت فرهنگ و هنر وقت اهدا کرد) دارد؛ «این تماشاخانه به‌راستی یکی از بهترین و درستترین تماشاخانههای ایران است که از استانداردهای لازم در ساخت و معماری بهرهمند است که در ابتدا قطعه زمینی بود که برای ساخت پارک شهر توسط شهرداری خریداری شده بود اما به‌دلیل قرار‌گرفتن میان خیابانهای اطراف، قابل استفاده نبود. از سوی دیگر در آن دوره، سالن رودکی که امروزه با عنوان تالار وحدت شناخته می‌شود، در حال ساخت بود و گویا در شرکت سازنده آن، هزینههای اضافهای صرف شده بود که باعث شد مقامات دستور متوقف‌کردن آن را بدهند.» اینجاست که یکی از اعضای اداره هنرهای زیبا پیشنهاد میدهد شرکت سازنده رودکی برای جبران هزینههای خود، تماشاخانه سنگلچ را طراحی، ساخته و تحویل دولت دهد تا مقامات با ادامه ساخت تالار رودکی موافقت کنند. خدا رحمت کند جوانمرد را که لابد با ذکر این خاطره همان لبخند همیشگی را زده و گفته: «در واقع تماشاخانه سنگلج، باجی بود که اهالی تئاتر از آن شرکت دریافت کردند».
روز افتتاح که مصادف با افتتاحیه جشنواره تئاتر ایرانی است، شرکتکنندگان با یکی از منحصر‌به‌فردترین تماشاخانههای تئاتر در دنیا آشنا میشوند؛ استحکام سالنهای نمایش، طراحی دایرهوار سن و سالن، امکانات بهروز نور و صدا، کاشی‌کاری منحصر به فرد سیما کوبان بر پیشانی تالار و... همه در تماشاخانه 25شهریور جمع شده. اجرای تئاترهای ملی در این جشنواره نیز مضاعف شد و نام سنگلج به تئاتر ملی کشور و نامهایی چون عباس جوانمرد، جعفر والی، علی نصیریان، داوود رشیدی، عزتالله انتظامی، بهرام بیضایی، رکنالدین خسروی، محمود استادمحمد، اکبر رادی، غلامحسین ساعدی، خلیل موحد دیلمقانی و... گره خورد تا جایی که در سال‌های منتهی به انقلاب پهلبد، وزیر فرهنگ و هنر، احساس میکند اینجا به پاشنه آشیل او و مکانی برای گردهمایی مخالفان حاکمیت بدل شده است. برگردیم به شهر قصه و حضورش در سنگلج؛ در سال1347، مفید موافقت کرد که شهرقصه در این تماشاخانه روی سن برود؛ یعنی در سالی که «دیکته و زاویه»، نوشته غلامحسین ساعدی به کارگردانی داوود رشیدی، «حکومت زمان‌خان»، به کارگردانی رکنالدین خسروی، «هفت کچلون»، به کارگردانی عباس مغفوریان و «سلطان مار» بهرام بیضایی هم در همین تماشاخانه در حال اجرا بودند. چراغ سنگلج اما پس از انقلاب رو به خاموشی گرایید تا جایی که مثلا در همین سال1363، فقط 3 نمایش با نامهای «اگر غم لشگر انگیزد»، «از خیز، آن خیزاب خون» و «خانه قایقران» روی صحنه بودند؛ گویی زمان لازم بود تا مسئولان فرهنگی انقلاب به جایگاه و اهمیت این تالار در تئاتر ملی کشور پی ببرند و دست به احیا و مرمت ساختمان آن بزنند.
به احترام تئاتر ملی و اسطوره‌های تئاتر ایران
سنگلج، باجی بود که شرکت بهساز نو برای ساخت تالار رودکی پرداخت
در همینه زمینه :
