معماری
مسجد دانشگاه تهران
تجربه یک مکان مقدس اما مدرن برای انقلابیون منتظر امام ره
سعید برآبادی
نه امروز بلکه حتی در همان سال1336 که قرعه ساخت مسجدی برای دانشگاه تهران به نام عبدالعزیز فرمانفرمائیان خورد، خیلیها انگشت به دهان ماندند. تا آن زمان آنچه از فرمانفرمائیان بهعنوان معماری در تهران ساخته‌شده یا در حال ساخت بود ترکیبی از استحکام و ارتفاع داشت. او یکی از مدرنیستهای معماری ایران بود و سپردن ساخت یک مکان مذهبی در قلب دانشگاه تهران به او، خیلیها را نگران پایان کار میکرد. 9سال بعد که رئیسجمهور پاکستان بهعنوان مهمان به دانشگاه آمد و این مسجد افتتاح شد، بسیاری از استادان و دوستان و همکاران فرمانفرمائیان انگشت به دهان ماندند. او معماریای در این مسجد خلق کرد که هنوز بهعنوان یکی از برجستهترین مکانهای مقدس اما مدرن ایران شناختهمیشود. با این همه اما سخن گفتن از این مسجد را تا نخستین سال انقلاب اسلامی به تأخیر انداختیم؛ چرا که نقش این مسجد در تحولات بهمنماه1357 به حدی برجسته است که بار دیگر خبر از رجوع مردم و حتی تحصن متدینین به یک مکان معماری شده را میداد؛ منتها این بار نه خبری از صحن امامزادهها بود و نه مساجدی چون مسجد تاریخی گوهرشاد.
مهمترین رخدادهایی که مسجد دانشگاه تهران بهخود دیده، مرتبط با بازگشت امام‌خمینی(ره) در ابتدای بهمنماه است. مخالفت بختیار با این خبر، روحانیان را برای تحصن به این مسجد کشاند و در نهایت جمع متنوعی از چهرههای سرشناس روحانی و دانشگاهی در شبستانهای آن جمع‌شدند تا جایی که امروز این مسجد را بهعنوان نماد وحدت دانشگاه و حوزه میشناسند. از مهمترین چهرههایی که در جریان آن تحصن به یادماندنی در تاریخ هشتم بهمنماه1357 در این مسجد سخنرانی کردهاند میشود به حضرت آیتاللهخامنهای اشاره کرد اما بعدها این مسجد با سخنرانیهای ایشان، استاد مطهری و حجتالاسلام قرائتی به پایگاه محکمی برای جوانانی بدل شد که نخستین تجربه حضور خود در یک مکان مذهبی اما با معماری مدرن را تجربه میکردند. هنوز هم این مسجد یکی از ارکان مراسم اعتکاف در ایران است اگرچه معمار آن دیگر نتوانست در سالهای پس از انقلاب اثری را در کشور خلق کند.
