گزارش یک
اولین کمک را هاشمی رفسنجانی انجام داد
روایت سیدمحمود دعایی از فتوای تاریخی امامره برای کمک مالی به فلسطینیان
فرشاد شیرزادی
در تصاویری که از بهمن‌ماه 1357موجود است، روحانی جوانی که کنار امام‌خمینی(ره) حضور دارد، حجت‌الاسلام سیدمحمود دعایی است. کسی که در دوران تبعید امام خمینی(ره) در عراق برنامه‌ای فارسی در رادیو بغداد را مدیریت می‌کرد. با او که از نزدیک وقایع را زیرنظر داشته است درباره یک واقعه مغفول افتاده تاریخی و کمتر گفته شده سخن می‌گوییم که نقطه عطفی در تاریخ فقه شیعه و حتی مبارزه علما نیز هست؛ سال1347 امام‌خمینی(ره) فتوا می‌دهند که وجوهات مسلمانان اعم از زکات و خمس به چریک‌های فلسطینی اهدا شود. چریک‌هایی که از نظر خاستگاه جهان اسلامی، از مذهب شیعه نبوده و حتی از نظر ایدئولوژیک نیز بر وجه مبارزه با رژیم غاصب قدس تأکید داشتند و در آن زمان نمی‌شد آنها را از میان گروه‌های مبارز اسلامی مثل امروز با نام حماس و جهاد اسلامی دانست. به همین دلیل با حجت‌الاسلام سیدمحمود دعایی- مدیر مؤسسه اطلاعات- که در آن زمان یکی از نزدیک‌ترین چهره‌ها به امام(ره) بود، گفت‌وگو کرده‌ایم تا موضوع این فتوا و جنبه‌های مهمش برایمان روشن‌تر شود. دعایی، خاطره قابل تأمل و ماندگاری از آن فتوا و نخستین کمک به جبهه آزادیبخش فلسطین دارد.
فتوایی که امام‌خمینی(ره) در سال1347 صادر می‌کنند، در تاریخ فقه شیعه بی‌بدیل است. صدر و ذیل این فتوا را برای ما با ذکر جزئیات بگویید.
این فتوا در راستای کمک به نهضت آزادیبخش فلسطین بود. این کمک به قول شما با هدف کمک نقدی به مجاهدان و چریک‌های فلسطینی شکل گرفت و در مجموع، به کسانی که در راه آزادی فلسطین فعالیت داشتند. از حضرت امام(ره)، استفتاء کردند. به زبان رساتر یعنی درخواست فتوایی کردند که آیا صلاح است که از وجوهات شرعیه‌ای که مسلمانان بر ذمه دارند و باید در موارد خاصی مصرف کنند، در زمینه آزادی بخشی برای فلسطین و کمک به مجاهدان فلسطینی و همه کسانی که در این مسیر همت دارند، استفاده شود؟ امام‌خمینی(ره) فتوایی صادر کردند و اجازه دادند. این موضوع نشان می‌دهد که امام‌خمینی(ره) در دوران خودشان نخستین رهبر مذهبی، اعم از سنی و شیعه به‌شمار می‌روند که در این زمینه رسما و علنا اجازه می‌دهند از وجوهات شرعیه در مسیر کمک به آزادی فلسطین و کمک به مجاهدان و رزمندگانی که برای آزادی فلسطین فعالیت می‌کنند، کمک شود.
پس از امام‌خمینی(ره) رهبران دیگری قدم در این مسیر نهادند؟
پس از امام‌خمینی(ره) بزرگان و رهبران دیگری در جهان اسلام اعم از شیعه و سنی فتاوایی صادر کردند. اما جالب اینجاست که سال‌ها پس از این موضوع سازمان آزادیبخش فلسطین تصمیم گرفت که در مراسم ویژه‌ای در حج، جزوه‌ای را توزیع کند که آن جزوه حاوی فتاوای علمای اسلام در ارتباط با کمک آنها به سازمان‌های آزادیبخش فلسطینی بود. از عراق، امام(ره) و مرحوم آیت‌الله حکیم بودند. از الازهر، شیخ‌الازهر بود. علمای دیگری در سوریه، اردن و دیگر کشورهای اسلامی هم بودند. مجموعه این فتاوا را در جزوه‌ای به 5 زبان ترجمه کردند. به زبان عربی که اصلش بود و دیگر زبان‌ها شامل فرانسه، انگلیسی، آلمانی و ترکی استانبولی می‌شد. چون طبعاً حجاج ترکیه بزرگ‌ترین جمعیتی بودند که از کشوری غیرعربی در حج شرکت می‌کردند. این جزوه به این پنج زبان ترجمه شده بود و بین تمامی حجاج توزیع شد. سرآمد آن جزوه، و سرآمد همه فتواهای موجود، فتوای امام‌خمینی(ره) بود که با صراحت و با قاطعیت در این‌باره اظهارنظر کرده بودند.
نخستین وجوهات چگونه به‌دست سازمان آزادیبخش فلسطینی رسید. شما در آنجا نقشی هم ایفا کردید؟
البته در ایران نیز پس از صدور این فتوا، علاقه‌مندان به امام(ره) سعی می‌کردند که وجوهات شرعی را جمع کنند و برای کمک به فلسطینی‌ها بفرستند. اما نخستین موردی که از سوی سازمان ملل و از سوی ایران وجوهی برای فلسطین ارسال شد، توسط مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی بود که ایشان حواله‌ای را در جلد یکی از مفاتیح که زوار همراه خود می‌آوردند، جا‌سازی کرده بودند و برای من فرستادند و یادآوری کردند که آن جلد را باز کنم. من آن جلد را باز کردم و دیدم که در نامه حواله‌ای وجود دارد که مربوط به یکی از تجار بازار شورجه بغداد است. من سراغ آن تاجر رفتم و حواله را نقد کردم و به دفتر سازمان آزادیبخش فلسطین در بغداد رفتم و وجوه نقد شده را به آنها تقدیم کردم و رسید را هم دریافت کردم.
شما رسانه علیه رژیم شاه هم در دست داشتید. مردم چگونه از این موضوع مهم مطلع شدند؟
همانطور که گفتید موج رادیویی‌ای بود که مبارزان ایرانی در عراق آن را می‌گرداندند و از آن طریق اعلام کردیم که این مبلغ وصول شده و به سازمان آزادیبخش فلسطین تقدیم شده است. این خاطره در حقیقت از صدور نخستین فتوایی است که در راستای کمک به مجاهدان فلسطینی در ذهن داشتم و خالصانه با شما در میان گذاشتم.
موافقان سلطنت همواره بیان می‌کنند که شاه در کنار کمک به اسرائیل به فلسطینیان هم کمک نقدی می‌کرد. آیا این موضوع صحت و حقیقت دارد؟
شاه قطعاً به فلسطین کمک نکرد و نمی‌کرد. مطئمن باشید که شاه صرفا به اسرائیل کمک می‌کرد. البته اگر هم کمک می‌کرد به آوارگانی بود که به‌طور مثال در اردن بودند و به‌دلیل همکاری و همراهی با مثلا شاه اردن کمکی به آنها می‌کرد. آن هم در ارتباط با هزینه‌هایی که آنها ناچار بودند برای آوارگان بپردازند و در همین راستا هم صرف می‌شد. اما مطمئن باشید که حتی یک ریال هم از سوی شاه به مجاهدان فلسطینی کمک نشد. شاه به الفتح و مجاهدان فلسطینی و سازمان‌های دیگر هیچ‌گونه کمکی که نکرد هیچ، بلکه تمام قد علیه آنها ایستاد.
آیا کمکش حتی به آوارگان به‌گونه‌ای نبود که بخواهد دهان مخالفان خود را ببندد؟
قطعا اینطور نبود.
سال1346، جنگ شش روزه‌ای بین اعراب و اسرائیل رخ داد که معرف است. فتوای امام(ره) در تسلسل آزادی فلسطین چه تأثیری داشت؟
این کمک باعث تقویت تشکل‌های سازمانی و مبارزی بود که علیه اسرائیل فعال بودند و برای جذب نیرو، تهیه سلاح و هزینه‌هایی از این دست که ضرورت داشت، صرف می‌شد.
اهم این کمک‌ها پس از آن مقطع مهم تاریخی بیشتر به کدام سازمان می‌رسید؟
سازمان الفتح در آن دوره و در آن زمان میان مبارزان فلسطینی پیشگام بود که عمده کمک‌ها نیز به آنها می‌رسید.
