ابوذر نجمی/ تحلیلگر مسائل اقتصادی
تشدید التهابات ارزی باعث شده اکثر صرافی‌ها کار خود را معلق کنند؛ چراکه وقتی بازار از حدی معینی بی‌ثبات‌تر می‌شود، عموم مردم که در حالت عادی هیچ ارتباطی با بازار ارز ندارند، برای خرید هجوم می‌آورند و بی‌ثباتی بازار را به‌حد اعلا می‌رسانند. این اتفاق البته مختص کشورهای توسعه‌نیافته نیست بلکه حتی در کشوری مانند انگلیس نیز مسبوق به سابقه است و فعلاً در بازار ارز ایران باعث شده عمده صرافی‌ها تصمیم بگیرند با تعلیق فعالیت خود، تا زمان تثبیت دوباره بازار، کرکره را پایین بکشند تا حداقل از منابع و سرمایه خود محافظت کنند.
مشکلات ارزی کشورکه با مسدود‌شدن حساب‌های ایرانیان در بانک‌های چینی آغاز و با سخت شدن کار صرافی‌ها در امارات تشدید شد، حالا به‌جایی رسیده که عملاً بازار را مختل کرده است. چند‌ماه پیش، وقتی امارات، دریافت مالیات بر ارزش‌افزوده را در دستور کار قرار داد، کار صرافی‌ها که قبلاً فقط در قبال فعالیت خود عوارض می‌پرداختند پرهزینه‌تر شد اما مسئله اصلی اینجا بود که عمده اشخاصی که در امارات به نمایندگی از صرافی‌های ایرانی به عملیات نقل‌وانتقال وجوه می‌پرداختند شرکت‌های تجاری بودند و با قوانین جدید عملاً امکان فعالیت از آنها سلب می‌شد و دود این کار به چشم صراف‌ها می‌رفت؛ چراکه آنها باید بابت هر تراکنش ارزی مستندات تجاری ارائه می‌کردند که عملاً غیرممکن بود؛ ازاین‌رو مجبور شدند به کسب‌وکار خود در امارات پایان دهند.
از سوی دیگر بانک‌های چینی نیز که عمدتاً سهامداران عمده آمریکایی دارند تحت‌فشار سیاست‌های ضد‌ایرانی رئیس‌جمهور آمریکا، سنگ‌اندازی در مسیر مبادلات ارزی ایرانیان را آغاز کردند و عملاً کار را به‌جایی رساندند که نقل‌وانتقال ارز از چین برای ایرانی‌ها بسیار محدود شد. در پی این دو اتفاق، صدور حواله‌های دلاری از مبدأ ایران عملاً با مشکل مواجه شد و قیمت دلار حواله روند صعودی گرفت تا جایی که قیمت دلار حواله از قیمت اسکناس دلار فاصله قابل‌توجهی گرفت و همین مسئله زنگ اخطار افزایش قیمت دلار را برای عموم مردم به صدا درآورد و آنها را به بازار کشاند. در این وضعیت مردم برای تبدیل سرمایه‌های خود دست‌به‌کار خرید اسکناس دلار شدند و رشد قیمت دلار در بازار آزاد را تشدید کردند. از سوی دیگر کسانی که سرمایه‌های کلان‌تری داشتند به‌دنبال خارج کردن سرمایه خود از کشور برآمدند و این مسئله در شرایطی که نقل‌وانتقال دلار برای ایران به‌سختی انجام می‌شد برای جهش قیمت دلار حواله و تشدید تقاضا در بازار زمینه‌سازی کرد.
مجموع این مسائل وضعیت بازار ارز را به‌جایی رسانده که صرافی‌ها از خیر فروش دلار بگذرند و صرافی‌های بانکی نیز، به‌جز صرافی ملی که هنوز عرضه‌کننده ارز بانکی است، اقدام خاصی در بازار انجام ندهند. در مقابل، قیمت‌گذاری در بازار ارز بیش‌ازپیش آشفته شده و کارکرد منطقی بازار را به طول کامل متوقف کرده است.
در این شرایط که بازار ارز داخلی به‌واسطه سنگ‌اندازی‌های پیش‌آمده در نقل‌وانتقال ارز ایران در شبکه بانکی بین‌المللی، متشنج شده است، باید با اعزام شخصیت‌های بلندپایه اقتصادی و سیاسی به چین، مشکلات پیش‌آمده با بانک‌های این کشور مرتفع شوند و وضعیت بازار ارز بسامان شود اما ما چند مشکل توأمان داریم که عملاً مانع تحقق این مسئله شد. از یک‌سو با مطرح‌شدن بحث‌های مربوط به عربستان و اسرائیل و تقویت برنامه‌ریزی‌های ضد‌ایرانی در منطقه، بخش عمده پتانسیل دستگاه دیپلماسی و شخص وزیر امور خارجه کشورمان صرف خنثی‌سازی این توطئه‌ها شد؛ به‌گونه‌ای که فرصت رفع معضل ارزی از طریق رایزنی‌های سیاسی رنگ باخت. از سوی دیگر در بانک مرکزی، به‌عنوان متولی بازار ارز، بحث تغییر رئیس‌کل وجود دارد و این مسئله تمرکز این نهاد بر بازار ارز را کمتر کرده است به‌علاوه آنکه معاونت ارزی بانک مرکزی که به‌تازگی منصوب شده تجربه‌ای در حوزه بانک و ارز ندارد و خود و معاونان قدرت شکل دادن به مذاکرات ارزی را با طرف‌های خارجی ندارند. در این میان، در حوزه وزارت اقتصاد نیز به‌قدری مشکلات داخلی اقتصاد در سایر حوزه‌ها پررنگ شده است که تمام وقت وزیر و معاونان وی صرف آن مسائل شده و فرصت پیگیری مسائل مربوط به حوزه ارزی را ندارند.
مجموعه این اتفاقات، مانند شوکران در کام بازار ریخته شده و آن را به ورطه التهاب و جهش قیمتی کشانده و در این وضعیت، بحث خروج ترامپ از معاهده برجام نیز جو روانی این التهاب را تشدید کرده است. هجمه رسانه‌ای ترامپ علیه برجام و تغییر پی‌درپی معاونان و دستیاران او نشان می‌دهد که بحث خروج آمریکا از برجام جدی است و هرچند هزینه‌های سنگین این کار برای آمریکا شرایطی ایجاد می‌کند که می‌توان گفت خروج ترامپ از برجام بعید است؛ اما مسلماً فشارهای آمریکا را علیه ایران تشدید خواهد کرد و این مسئله آتش التهاب اخیر ارزی را بیش‌ازپیش شعله‌ورتر می‌کند.
شوکران در کام بازار ارز
در همینه زمینه :
