افزایش درخواست پروانه ساخت در پایان دولت‌ها

منوچهر محمدی ـ تهیه‌کننده



برای اینکه بتوانیم دقیق‌تر به چرایی تولید آثار سینمایی در دوره کرونا بپردازیم، باید از چند منظر به آن نگاه کنیم. در وهله نخست؛ بلای نازل شده کرونا، که خارج از اراده و تصور هر کشوری بوده، ما را درگیر بحرانی کرده که در همه ابعاد جسمانی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی قابل رویت است. این بحران نیز مختص یک منطقه یا نقطه خاص جغرافیایی نیست. دنیا با همه کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه‌اش درگیر جنگ با این ویروس هستند. متأسفانه مواجهه با بیماری، مرگ و تأثیر منفی این ویروس بر مناسبات اجتماعی، شرایط را برای همه مردم دنیا دشوارتر کرده. این مشکل تا پیدا کردن واکسن ویروس وجود دارد و ما موظفیم زیست مناسب با این اپیدمی را پیدا کنیم. اما تأثیر دیگر شیوع ویروس کرونا، روی مسائل اقتصادی است. سینما به‌عنوان مرکز تجمع و محلی برای تفریح و گذران اوقات فراغت، تحت‌تأثیر این اپیدمی قرار گرفته است.
این شرحی بود بر واقعیت موجودی که جهان با آن درگیر است. هرچند این مسئله به هیچ‌وجه نباید مانع آن شود تا به آینده فکر نکنیم. بالاخره روزی واکسن این بیماری کشف شده و بشر راه علاجی برای این مشکل پیدا خواهد کرد. ممکن است روند رسیدن به حل چنین مشکلی طولانی شود، اما از آنجا که جمعی از دانشمندان دنیا بی‌وقفه برای رسیدن به این واکسن در تلاش هستند، این مسئله نیز حل خواهد شد و چون دیگر اپیدمی‌های تاریخی مشمول مرور زمان می‌شود. پس نباید نسبت به آینده ناامید بود.
اما اگر بخواهیم این امید را در سینما توسعه دهیم، باید به این نکته توجه کنیم که هر ساله، تعدادی درخواست پروانه ساخت ارائه می‌شود که براساس معدل سال‌های گذشته، بین 30تا 40درصد این پروانه‌ها به تولید نمی‌رسند. پس باید بدانیم که این پروانه‌ها لزوما به‌معنای تولید فیلم نیستند. چنانچه هر سال مثلا 160یا 170پروانه ساخت صادر می‌شد، اما خروجی آن در سینمای ایران100 فیلم است. اما نکته بعدی اینکه در سال‌های پایانی دولت‌ها، معمولا وضعیت به‌گونه‌ای است که تهیه‌کنندگان گمان می‌کنند، بهتر است یک پروانه ساخت بگیرند تا پشت درهای بسته سیاست‌های عجیب و غریب دولت بعدی نمانند. از آنجا که مشخص نیست در دولت بعدی چه سلیقه‌ای حاکم بوده و به تبع آن مشخص نیست چه رویکردی در وزارت ارشاد پیش گرفته می‌شود، این نوعی ایمن بودن از وضعیت محتمل پیش‌رو است. تهیه‌کننده تصور می‌کند اگر یک پروانه ساخت، به شکل ذخیره داشته باشد، یک گام در سال‌های بعد جلوتر است. این دو واقعیت برای درخواست بالای پروانه ساخت قابل شناسایی و تحلیل است.
اما از این میزان پروانه صادر شده، عده‌ای به تولید فکر می‌کنند و فیلم‌شان را به ساخت نزدیک‌تر می‌کنند. این دسته از تهیه‌کنندگان که در چنین شرایطی با همه سختی‌ها، وضعیت اقتصادی ناروشن و اکران‌های راکد، دست به تولید می‌زنند جای تشکر و قدردانی دارند. همه ما می‌دانیم که بالاخره چرخ این سینما راه خواهد افتاد، با همه دیر و زودها، اکران نیز رونق پیدا خواهد کرد. این سینما به فیلم نیاز دارد. از سویی همکارانی در دیگر عرصه‌های صنعت سینما هستند که معمولا آسیب‌پذیرتر بوده و در این ماه‌ها معیشت‌شان به خطر افتاده است. همین تولید باعث می‌شود حیات سینما ادامه پیدا کند و این افراد بیکار نشوند. پس اساسا تولید بی‌هدف انجام نمی‌شود.
اما درباره این گزاره که «سود در تولید است» باید بدانیم که تنها درباره پاره‌ای از نهادهای دولتی و شبه‌دولتی صدق می‌کند که با وجود شرایط اقتصادی موجود دست به عصا شده‌اند. منابع مالی این گروه‌ها به‌علت تحریم و مشکلات اقتصادی کاهش یافته و حمایت‌های سابق و سرمایه‌گذاری لازم و دست و دلبازانه دیگر مثل گذشته انجام نمی‌شود. ممکن است سرمایه‌گذاری اندکی انجام شود، اما آن سرمایه معنادار با پروداکشن‌های پرهزینه دیگر در این سال‌ها وجود ندارد.
اما توصیه‌ام به همکارانم که هم‌اکنون در فکر تولید آثار خود هستند، این است که فیلمنامه‌هایی را وارد مرحله تولید کنند که چندان مشمول مرور زمان نشود. تا اگر یک‌سال دیگر این وضعیت ادامه‌دار شد، فیلم کهنه نشده باشد، قابل اکران باشد و در آن زمان نیز تازه به‌نظر برسد. به‌نظر اگر نقدینگی لازم داشته باشد، ساخت فیلمنامه‌هایی که چندان مشمول مرور زمان نشوند، نوعی آینده‌نگری اقتصادی خواهد بود. اگر به رقم تولید نگاه کنیم، سال به سال قیمت تمام‌شده آثار سمعی و بصری، نه بالاتر از تورم موجود در کشور، همپای آن افزایش داشته است. بنابراین اگر کسی در سال‌جاری فیلمی را با میانگین 4میلیارد تومان تولید کند، اگر در سال 1400بخواهد هزینه کند، مطمئنا باید با بیش از 5میلیارد تومان دست به تولید بزند. بنابراین از نظر اقتصادی تولید فیلم در سال‌جاری، بسیار مقرون‌به صرفه‌تر از تولید آن در سال آینده خواهد بود. این وابسته به شرایطی است که فرد از نقدینگی لازم برخوردار بوده و با علاقه به سینما و ضرورت ساخت اثر حتما محاسبه اقتصادی در این زمینه داشته باشد.