گزارش
رونمایی از طرح خطوط اکسپرسی حمل‌ونقل ریلی که ساکنان شهرهای اطراف تهران را سریع‌تر به مقصد می‌رساند
خطوط سریع‌السیر زیر پای مترو
طبق طرح جامع حمل‌ونقل ریلی برای چشم‌انداز سال۱۴۲۰ پایتخت باید 11خط مترو و 2خط اکسپرس داشته باشد
مجید جباری- خبر‌نگار
از زمانی که موسیو بواتل مجوز راه‌اندازی نخستین قطار-تراموا را در سال۱۲۶۱ خورشیدی از سلطان صاحبقران گرفت و ماشین دودی پیش چشمان حیرت‌زده شهروندان تهرانی راه به شاه‌عبدالعظیم باز کرد تا امروز که تهران، ابر‌شهری عظیم و پر‌جمعیت شده و حمل‌ونقل ریلی شهری و شاهرگ‌های ارتباطی در قالب خطوط چندگانه مترو دامن گسترانده، پایتخت، سوار بر اسب توسعه همچنان می‌تازد و سر ایستادن ندارد. حالا تهران بزرگ با همه وسعت این روزهایش، کفاف جمعیت سرریز به پایتخت را نمی‌دهد و شهرهای اقماری هم بعضا با جمعیت‌های میلیونی در اطراف، روزانه سیلی از جمعیت را روانه تهران می‌کنند. در این بین جابهجایی و مدیریت و کنترل ترافیک این جمعیت عظیم که در رفت‌وآمد مداوم به پایتخت هستند، کاری سخت و طاقت‌فرسا شده است.
مهم‌ترین راهکاری که برای مدیریت آمد و شد سیل جمعیت به شهر مدنظر تصمیم‌گیران قرار گرفت، راه‌اندازی خطوط تازه حمل‌ونقل ریلی درون‌شهری به موازات خطوط عادی موجود است؛ خطوطی که به اکسپرس معروف است و ساخت آن، به نوعی آینده‌نگری برای 2دهه آتی شهر تهران به‌حساب می‌آید. آینده‌نگری مدیران شهری برای 2دهه آینده شهر تهران 2مزیت ویژه برای شهر دارد؛ توزیع مسافر شهرهای اقماری به درون خطوط شهری و حل معضل ترافیک مبادی ورودی، آن‌هم با سرعتی فراتر از جا‌به‌جایی‌های مرسوم این روزها در خطوط عادی. خطوط اکسپرس قرار است برگ برنده طرح جامع حمل‌ونقل ریلی باشند و با بالاترین استانداردهای جهانی، شهروندان شهرهای اقماری و مسافران تهرانی را به مقصد خود برسانند.
خدمات‌رسانی روزآمد و متفاوت به شهروندان
طرح جامع حمل‌ونقل ریلی برای چشم‌انداز۱۴۲۰، 11خط مترو و 2خط اکسپرس را پیش‌بینی کرده که در این نقشه راه، خطوط اکسپرس جایگاه ویژه و راهبردی دارند. این خطوط قطری قرار است از شمال غرب تا جنوب شرق و شمال شرق تا جنوب غرب چهره‌ای متفاوت و به‌روز از حمل‌ونقل ریلی پایتخت را به نمایش بگذارند؛ خطوطی که به گفته مشاور مدیرعامل و مدیر دفتر برنامه‌ریزی و مدیریت پروژه شرکت حمل‌ونقل شهری تهران و حومه، مختصات و تجهیزات متفاوتی نسبت به خطوط و واگن‌های فعلی دارد و تونل‌های آن عمیق‌تر است، واگن و سیستم رانش متفاوت و سریع‌تری داشته، تامین برق آن فرق می‌کند و شرایط ایستگاهی آن نیز متفاوت است.
آنطور که مصطفی بروجردی می‌گوید، احداث خطوط اکسپرس در واقع پروژه عظیم و زیر‌ساختی است که پس از طی مرحله امکان‌سنجی و ریل‌گذاری در طرح جامع حمل‌ونقل ریلی، اکنون در مرحله انتخاب مشاور برای طراحی‌های کامل است تا تهران و سیستم حمل‌ونقل درون‌شهری آن، روزآمد و متفاوت‌تر از هر زمان دیگری در آینده به شهروندان کلانشهر تهران خدمت‌رسانی بهتری کند.
مزایای خطوط اکسپرس
خطوط اکسپرس همان‌گونه که در افکار عمومی جا‌افتاده، خطوط سریع‌السیری هستند که با سرعتی بیشتر از خطوط عادی به حمل‌ونقل مسافران می‌پردازند. در خطوط اکسپرس طراحی‌شده برای متروی تهران در مقابل خطوط عادی که به‌طور متوسط فاصله ایستگاه‌ها یک کیلومتر است، فاصله ایستگاه‌ها بیش از ۳ کیلومتر دیده شده است. این کمتر‌شدن ایستگاه‌ها به‌طور طبیعی سرعت حمل‌ونقل را افزایش می‌دهد. از طرف دیگر، شبکه فعلی در حال بهره‌برداری و در برنامه ساخت خطوط مترو دارای 2نوع کارکرد است؛ نوع اول در اصطلاح خطوط قطری و تمرکز‌گرا هستند که مثلا از شمال به جنوب یا از شرق به غرب کشیده شده‌اند و نوع دوم، خطوط تکمیل‌کننده شبکه و به‌صورت حلقه‌ای هستند که در تقاطع با خطوط قطری، حمل‌ونقل مسافران را تسهیل می‌کنند؛ مانند خطوط ۶ و ۷ یا خطوط جدید ۸، ۹، ۱۰ و ۱۱ که در برنامه ساخت قرار دارند و در نهایت یک شبکه در‌هم‌تنیده ریلی را ایجاد می‌کنند. خطوط اکسپرس در تقاطع با این خطوط و شبکه ریلی، ایستگاه تبادلی داشته و با سرعت بیشتر مسافران این شبکه را از یک‌سو جابه‌جا کرده و از سوی دیگر وظیفه مهم و حیاتی انتقال مسافران از شهرهای اقماری بدون ایجاد ترافیک در مبادی ورودی را عهده‌دار می‌شوند. به زبان ساده 2کار ویژه خطوط اکسپرس مترو، یکی توزیع مسافر شهرهای اقماری در شبکه مترو و دیگری افزایش سرعت جابهجایی در مسیرهای طولانی درون‌شهری با توقف کمتر است.
برنامه‌ریزی بلندمدت برای ساماندهی حمل‌ونقل شهری
علی امام، مدیرعامل شرکت متروی تهران
در مطالعات بازنگری طرح جامع حمل‌ونقل ریلی شهر تهران که بین سال‌های 95 تا 98 صورت گرفت، 2خط اکسپرس A و B در این طرح پیش‌بینی شد. این خطوط قطری هستند و خط A از شمال غرب به جنوب شرق و خط B از شمال شرق به جنوب غرب در حرکت خواهند بود. این 2خط طبیعتا با خطوط عادی تهران تفاوت دارند و به‌خاطر اینکه باید از زیر دیگر خطوط عبور کنند، عمیق‌ترند. همچنین در مطالعاتی که انجام خواهد شد، ممکن است به‌احتمال زیاد ناوگان آن هم متفاوت باشد؛ یعنی از نظر ظرفیت و ابعاد قطارهای ناوگان احتمالا متفاوت از ناوگان فعلی خواهد بود و در نتیجه قطر تونل‌هایی هم که در آینده حفاری خواهد شد، متفاوت خواهد بود. نکته دیگر اینکه ما در خطوط عادی تهران به‌طور متوسط در هر یک کیلومتر یک ایستگاه داریم، درحالی‌که ایستگاه‌های خطوط اکسپرس بین 3 تا 4کیلومتر با یکدیگر فاصله خواهند داشت. درحال حاضر، درصدد این هستیم که مشاور ذیصلاح بگیریم تا مطالعات این 2خط انجام و ابهامات و مسائل آن روشن شود و به‌دست بیاید. برای 4خط جدید 8، 9، 10 و 11 مشاور گرفتیم که در حال مطالعه هستند. بنابراین اگر برای این خطوط اکسپرس مشاور بگیریم، مکمل کار 4خط جدید خواهد بود که ببینیم با چه اطلاعات و مشخصاتی این خطوط باید احداث شود. در خطوط اکسپرس افراد می‌توانند بین خطوط با استفاده از این خطوط به سرعت جابه‌جا شوند. تفاوت این خطوط، افزایش سرعت جابهجایی و تبادل سفر است و به‌صورت سریع‌السیر می‌توانند مردم را به مقصدهای مورد نظرشان برسانند.
