سال توقیف، تحدید و تهدید
گلایه وزیرمختار انگلیس از اهمال‌کاری سانسورچی ایرانی مطبوعات
محمدناصر احدی
تنها برای فهرست کردن اتفاقات ریز و درشت متعددی که در سال 1322 در جراید رخ داده به چند صفحه از یک کتاب نیاز است. نگاهی گذرا به قوانینی که در این یک‌سال برای مطبوعات وضع شده، این حس را القا می‌کند که روزنامه‌نگاری در ایران، فارغ از هر نظارت و محدودیت و در نهایت آزادی بوده و حکومت برای سر و سامان دادن به هرج‌و‌مرجی که در سایه این آزادی به راه افتاده، ناگزیر از این حجم برخورد قانونی با مطبوعات بوده است. در این سال، قوانین مطبوعاتی مختلفی از سوی دستگاه‌های مربوطه ارائه شده یا به تصویب رسیده است؛ ارائه طرحی درباره محاکمه و جرائم مطبوعات و نیز ارائه لایحه منع انتشار تحقیقات در مورد بزه‌ها هر دو از سوی وزارت دادگستری، اصلاح آیین‌نامه اجرایی قانون مطبوعات، تصویب فوریت لایحه تحدید مطبوعات توسط مجلس شورای ملی، تصویب لایحه حبس روزنامه‌نگاران و توقیف نشریات، درخواست اداره کل شهربانی مبنی بر افزایش بودجه رسیدگی به امور جراید و چاپخانه‌ها، درخواست فرمانداری نظامی تهران از وزارت فرهنگ در خصوص توقف اعطای امتیاز روزنامه، اعلام مصوبه مجلس درباره رسیدگی به جرائم مطبوعاتی در دادگاه نظامی و ممنوعیت انتشار مطالب در مرحله تحقیق.
در این ایام، نظامی‌ها هرچه صلاح می‌دانند بر سر مطبوعات می‌آورند؛ فرمانداری نظامی روزنامه‌های «باختر»، «خورشید ایران»، «کیهان» و «مهر ایران» را توقیف می‌کند. اتحادیه مطبوعات به توقیف بدون محاکمه این روزنامه‌ها و نشریات دیگری همچون «آزادگان»، «اقدام»، «میهن‌پرستان»، «نبرد»، «نجات ایران»، «ندای حقیقت»، «نوبهار»، و «نهضت ملی» اعتراض می‌کند. قلع‌وقمع شدید روزنامه‌ها باعث شده که بازار شبنامه‌نویسی داغ باشد و اداره کل شهربانی کشور با انتشار اطلاعیه‌ای شبنامه‌نویسان را تهدید می‌کند تا شاید ماست‌های‌شان را کیسه کنند و آب در لانه مورچه‌ها نریزند.
در این میان، نیروهای اشغالگر خارجی هم خوش ندارند که روزنامه‌ای متعرض حضور و اعمال آنها در ایران شود. وزیرمختار انگلیس، آر.دبلیو. بولارد، روز 23فروردین به نخست‌وزیر، علی سهیلی، کاغذ می‌نویسد که «قسمت سانسور ایرانی مطبوعات دول سهگانه رضایت‌بخش نیست» و از سر کار نیامدن و اهمال‌کاری متصدی ایرانی این قسمت گله می‌کند. 30 شهریور همین سال که سهیلی رفته و احمد قوام جای او آمده، بولارد که جایش از نخست‌وزیر ایران هم سفت‌تر است، از نخست‌وزیر می‌خواهد که جلوی درج نطق‌های نمایندگان مجلس علیه متفقین در مطبوعات گرفته شود. 24دی باز از قوام می‌خواهد که مقالات و تفاسیر مضر علیه نیروهای متفقین در مطبوعات درج نشود. نفوذ نیروهای خارجی به جایی رسیده که تا وقتی که مدیر روزنامه «آزادی» دل سرکنسول شوروی را در مشهد به دست نمی‌آورد، شورای‌عالی فرهنگ، امتیاز مجدد این روزنامه را صادر نمی‌کند. در این اوضاع و احوال، محاکمه احمد دهقان مدیر مجله «تهران مصور»، پازارگاد مدیر روزنامه «خورشید ایران» و خسرو اقبال مدیر روزنامه «نبرد» جای تعجب ندارد.
