قطار تهران- شمال؛ سنگ بزرگی که زده نشد

اشکان جهان‌آرای- ساری- خبرنگار

   اتصال مازندران به شبکه حمل‌ونقل ریلی پایتخت، موضوعی است که بیش از 15سال پیشینه دارد و تاکنون مسئولان مختلفی درباره آن اظهار نظر کرده‌اند؛ از پیشنهاددهندگان اجرای این طرح، یعنی «محسن نریمان» نماینده اسبق بابل در مجلس و «عزت‌الله یوسفیان ملا» نماینده آمل در دوره‌های هفتم، هشتم، نهم و دهم تا استاندار سابق مازندران که اکنون وزیر راه و شهرسازی است و حتی برخی اعضای شورای شهر تهران. البته درباره این پروژه نقدهایی نیز مطرح است. مانند این که به دنبال افزایش جمعیت شناور در استان پس از اجرای این طرح و مناسب نبودن زیرساخت‌های حمل‌ونقلی بین شهری چالش‌های ترافیکی، اجتماعی و محیط زیستی زیادی ایجاد می‌شود.
 اما صرف‌نظر از نقد و نظرها، آنچه که فعلا درباره این پروژه خاص و بزرگ به چشم می‌خورد، متوقف بودن آن و حرکت در مسیر فراموشی به دلیل اولویت‌بندی‌های اجباری ناشی از کمبود اعتبارات است. مسئولان مازندران می‌گویند شرایط اقتصادی باعث شده که اعتبارات اختصاص یافته به این استان صرف پروژه‌هایی شود که پیشرفت فیزیکی بالایی دارند اما نیمه‌تمام مانده‌اند نه پروژه‌هایی که بعد از گذشت سال‌ها درجا زده‌اند.

خاموشی پروژه
طبق اطلاعات ثبت شده در سایت شرکت پیمانکار پروژه مترو تهران- آمل، زمان اجرای این طرح سال 1393 عنوان شده بود و کارفرما هم شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور است، اما نکته مهم آن است که از سال 93 تا امروز این پروژه فقط 18 درصد پیشرفت فیزیکی داشته است؛ پروژه‌ای که برای اجرای آن برنامه زمانی پنج ساله در نظر گرفته شده بود.
مدیرکل راه و شهرسازی مازندران دلیل متوقف ماندن و طولانی شدن عملیات اجرایی این پروژه را کمبود اعتبار عنوان می‌کند و به همشهری می‌گوید: در حال حاضر با توجه به کمبود اعتبارات، اولویت استان در بخش حمل و نقل تکمیل محورهای مواصلاتی اصلی استان یعنی هراز، سوادکوه و ساری-تاکام است. برای این پروژه فعلا در سطح استانی برنامه خاصی وجود ندارد.
«سید محمد نظری» به پیشرفت بخشی از پروژه در فاز یک آن اشاره می‌کند و می‌افزاید: البته تاکنون پیمانکار چند کانال مربوط به این طرح را ساخته و چند لایه از زیرسازی را هم در بخشی از مسیر انجام داده، اما به دلیل شرایط اعتباری پروژه متوقف شده است.
پروژه قطار آمل-تهران پس از چند سال بحث و پیگیری، سال 1390 به‌عنوان پروژه‌ای ملی در فهرست بودجه قرار گرفت. سال 1396 هم که «محمد اسلامی» وزیر کنونی راه‌وشهرسازی به عنوان استاندار مازندران انتخاب شد، موضوع قطارسریع‌السیر تهران-آمل را بار دیگر به جریان انداخت و حتی در تهران همراه با نماینده وقت آمل، جلسه‌ای با اعضای شورای شهر پایتخت برگزار کرد تا این موضوع را با جدیت بیشتری دنبال کند.
 «محسن هاشمی» رئیس شورای‌شهر تهران که زمانی مدیرعامل متروی پایتخت بود نیز در آن نشست که بهمن 1396 برگزار شد، از آغاز مطالعات تونل ریلی البرز برای اجرای پروژه مترو تهران-آمل خبر داد و تأکید کرد که ایجاد این مسیر ریلی می‌تواند با توجه به محدودیت‌های تردد خودرو به مازندران، اثرگذاری زیادی داشته باشد.

ادامه پروژه در گرو پیگیری
یوسفیان ملا که 16 سال نماینده آمل در مجلس بود و پیگیری زیادی برای اجرایی شدن این پروژه داشت، دلیل متوقف بودن پروژه را پیگیری نکردن مسئولان می‌داند و معتقد است پس از تصویب یک پروژه و وارد شدن آن به ردیف بودجه، به سرانجام رسیدن آن فقط به پیگیری‌های مسئولان بستگی دارد، نه میزان اعتباری که برای پروژه در بودجه در نظر گرفته شده است.
نماینده سابق آمل در مجلس با اشاره به وجود نزدیک به پنج هزار پروژه ملی در همه استان‌ها، به همشهری می‌گوید: پروژه‌های ملی در بودجه سالانه دیده می‌شوند، اما حرکت رو به رشد این پروژه‌ها به پیگیری بستگی دارد.
این پروژه در بودجه سال 1399 قرار دارد و دارای ردیف ملی است. حتی مدتی پیش نیز قرار بود با دخالت مجلس، قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) به عنوان پیمانکار وارد شود. در واقع تمام شرایط برای اجرای پروژه فراهم است و فقط به کمی پیگیری نیاز است.
یوسفیان ملا به جذب منابع خارج از بودجه سالانه برای پروژه چهارخطه کردن جاده هراز اشاره می‌کند و می‌افزاید: سهم پروژه جاده هراز از بودجه دولت 50 میلیارد تومان در هر سال است که هزینه ساخت یک تونل هم نمی‌شود. اما وقتی اجرای آن متوقف نشد از منابع دیگر به آن اعتبار تزریق ‌شد و دیدیم که رئیس‌جمهور فقط در یک مرحله 700 میلیارد تومان از محل سایر منابع برای این پروژه اختصاص داد. برای قطار تهران-شمال نیز این اتفاق باید بیفتد. او به اجرا شدن بخشی از کارهای زیربنایی اشاره می‌کند و معتقد است که پروژه هیچ مانع قانونی ندارد و می‌گوید: این مسیر 110 کیلومتری در مقابل صدها کیلومتر پروژه ریلی کشور چیزی نیست، اما اهمیت آن با توجه به حجم بالای رفت‌وآمدها به شمال بسیار بیشتر است.

قطار تهران-آمل در اولویت نیست
با این حال مسئولان حوزه عمرانی و راه‌سازی استان معتقدند که اجرای این مسیر ریلی فعلا در اولویت‌های مازندران قرار ندارد. معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار مازندران به همشهری می‌گوید: متأسفانه با کمبود نقدینگی برای اجرای این پروژه مواجه هستیم و طبیعتا در نبود نقدینگی پروژه متوقف می‌شود.
«مهدی رازجویان» می‌افزاید: نوسان‌های قیمتی باعث شده که سرعت بسیاری از پروژه‌ها کاهش یابد. پروژه‌های کوچک‌تر دیگری داریم که مدت‌هاست متوقف مانده‌اند و اتفاقا پیشرفت فیزیکی خوبی هم دارند. بنابراین اولویت را به آن پروژه‌ها می‌دهیم تا به سرانجام برسد.
وی نیز پروژه قطار سریع‌السیر آمل-لاریجان-رودهن را یک طرح مهم برای مازندران می‌داند و معتقد است که اجرای آن به توسعه استان کمک می‌کند، اما در عین حال اعتقاد دارد اجرای این پروژه در شرایط کنونی اقتصادی کشور ممکن نیست و باید آن را به زمانی دیگر که شرایط اقتصادی بهبود می‌یابد موکول کرد.
رازجویان می‌گوید: در این شکی نیست که قطار آمل-لاریجان-رودهن یکی از پروژه‌های مهم برای توسعه منطقه است، اما ناچاریم که برای اجرای پروژه‌ها اولویت‌ در نظر بگیریم. برای مثال اکنون تمرکزمان بر راه‌اندازی دو نیروگاه زباله‌سوز نوشهر و ساری و همچنین تکمیل طرح تعریض جاده‌های هراز و سوادکوه و چالوس است. تا زمانی که شرایط اقتصادی به این شکل است، نباید از دولت انتظار اجرای پروژه‌ای عظیم مانند قطار بین شهری را داشته باشیم. البته این پروژه ملی است و اعتبارات استانی برای آن نداریم.
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار مازندران خاطرنشان می‌کند: اولویت ما این است که پروژه‌های نیمه‌کاره را تمام کنیم. زمان کلنگ‌زنی این پروژه شرایط اقتصادی کشور مساعد بود، اما نمی‌توانستیم پیش‌بینی کنیم که در شرایط کنونی قرار می‌گیریم. اگر امروز طرح اجرای پروژه‌ای در این سطح عنوان شود، قطعا موافقت نمی‌کنیم.
 
پیگیری‌های همشهری برای به دست آوردن اطلاعات بیشتر در مورد اجرای پروژه از نماینده آمل نتیجه‌ای نداشت. اما شواهد و اظهارات نشان می‌دهند قطار تهران-شمال که از نظر اجرایی تقریباً هنوز در همان نقطه‌ای که دست‌کم 5 سال پیش گفته می‌شد باقی مانده است، تا مدت‌ها بعد هم رنگ اجرا به خود نمی‌بیند و عملا در حال تبدیل شدن به پروژه‌ای رو به فراموشی است.
این سرنوشت بسیاری از پروژه‌های بزرگ است که عمدتا بدون تأمین منابع اعتباری کار ساخت‌شان آغاز می‌شود و پس از مدتی به دلیل کمبود اعتبار متوقف می‌شوند.
هرچند که به اعتقاد بسیاری از مسئولان و حتی شهروندان مازندران و تهران اجرای این طرح یک اولویت حمل‌ونقلی محسوب می‌شود، اما کمبود اعتبارات و پیشرفت فیزیکی پایین در کنار نیاز به اعتبارات کلان سبب شده که این پروژه زیر سایه پروژه‌های کوچک‌تر و با پیشرفت فیزیکی بیشتر قرار بگیرد.

رازجویان: اولویت فعلی استان تکمیل پروژه‌های کوچکتر نیمه تمام مانند راه‌اندازی دو نیروگاه زباله‌سوز نوشهر و ساری و همچنین تکمیل طرح تعریض جاده‌های هراز و سوادکوه و چالوس است

 نماینده سابق آمل در مجلس: این پروژه در بودجه سال 1399 قرار دارد و دارای ردیف ملی است. مدتی پیش قرار بود قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) به عنوان پیمانکار وارد شود. در واقع تمام شرایط برای اجرای پروژه فراهم است و فقط به کمی پیگیری نیاز است