15 روستای شگفت انگیز

مریم سرخوش| خبرنگار :


نوروز، فرصتی ارزشمند برای حضور در مناطق بکر است، فرصتی برای بازدید از مناطقی که آب‌وهوای بهاری، آب‌های درمانگر، محصولات طبیعی، صنایع دستی، بازارچه محلی و جاذبه‌های شگفت‌انگیزش را به ر‏ْ‎خت می‌کشد. روستاهای آذربایجان شرقی در فهرست همین مناطق است که جلوه‌ اعجاز طبیعت را به نمایش می‌گذارد. با 15 روستای شگفت انگیز استان در ادامه آشنا شوید. 


کندوان؛ روستای شگفت‌انگیز جهانی
 
جزو 3 روستای شگفت انگیز دنیا در دهستان سهند بخش مرکزی شهرستان اسکو است؛ روستایی که مردمانش نزدیک به 700 سال است در دل کوه‌ها و صخره‌های سنگی زندگی می‌کنند. معماری این روستا در تمام دنیا کم‌نظیر و آنقدر حیرت‌آور است که سالانه تعداد زیادی از گردشگران را به سوی خود می‌خواند. تاریخ نگاران می‌گویند اهالی این روستا در قرن هفتم هجری برای در امان ماندن از حمله مغول‌ها به دشت مقابل روستای کندوان فعلی مهاجرت کرده و بعد از گذشت مدت زمانی به تدریج حفاری را شروع کرده و خانه‌های سنگی خود را ساخته و در آن پناه گرفته‌اند. در دل تپه‌های این روستا صدها آغل، انبار و اتاقک حفاری شده است و البته در کنار خانه‌های شگفت انگیز خود چشمه آب معدنی دارد که اهالی می‌گویند برای درمان بیماری‌های کلیوی مفید است. 


اشتبین؛ روستای تاریخی‌ها

روستایی پلکانی در جلفا از عهد صفوی با معماری خاص و منحصر به فرد و آثار تاریخی متعدد. «ابوالقاسم نباتی» شاعر نامدار آذربایجان از هنرمندان این خطه بوده است. در زمان‌های بسیار دور، روستا حالتی قلعه‌‌مانند داشته و دسترسی به آن بسیار سخت بود. برخی از کارشناسان بر این عقیده‌اند که چون روستای اشتبین از ۳ آبادی هراس، سیاوشان و جعفرآباد تشکیل شده، کلمه‌ «اشتبین» از ترکیب دو کلمه‌ «اوش» در زبان ترکی به معنی سه و کلمه‌ »تبین» به معنی «طایفه» تشکیل شده است. این روستا آثار تاریخی بسیاری را در خود جای داده است. یک گورستان قدیمی، چند کتیبه‌ به خط ثلث مربوط به دوران شاه طهماسب و شاه عباس صفوی، کتیبه‌ مرمرین آرامگاه خواجه ملک کدخدا و کتیبه‌ای دیگر متعلق به خواجه احمد وجود دارد. همچنین کتابی در این روستا نگهداری می‌شود که به کتاب نادری شهرت دارد و در سال ۱۲۳۱ از سوی مشهدی محمدعلی نوشته شده است. 


گنبرف؛ زیبای آرمیده در دامنه سهند

در 10 کیلومتری جنوب اسکو، آنجا که رود و کوه به هم می‌رسند، دست طبیعت شاهکارهای ممتاز خود را آفریده و روستای گنبرف را در دامن طبیعت و در دامنه کوه سهند خلق کرده است. روستای گنبرف که بین اهالی این روستا و روستاهای تابعه آن به «گون بر» شناخته می‌شود، در زبان فارسی مترادف با «آفتاب گیر» است و به عنوان یکی از زیباترین روستاهای آذربایجان شرقی شناخته می‌شود. گل‌های محمدی با عصاره‌های بهشتی به عنوان یکی از نمادهای هویتی این روستا به شمار می‌رود. 


زنوزق؛ بزرگ‌ترین روستای پلکانی

زنوزق بزرگ‌ترین روستای پلکانی ایران در دهستان زنوزق بخش مرکزی مرند است. اینجا روستایی است که آثاری از دوره ایلخانی و صفوی دارد و بسیاری معتقدند قدمت روستا خیلی بیشتر از این‌هاست؛ حتی برخی با استناد به نقوش برخی سنگ‌قبرها، قدمت سکونت در زنوزق را تا دوره میتراییسم عقب می‌برند. سنگفرش مرتب روستا و در و پنجره‌هایی که با رنگ‌های آبی و سبز و قرمز مزین شده اند، زیبایی‌های این روستا را دوچندان می‌کند. 


توته‌خانه؛ روستای معماری صخره‌ای

توته‌خانه از توابع بخـــش مرکزی بناب به دلیل برخورداری از آب و هوای معتدل و کوهستانی، مراتع سرسبز و غنی، چشم‌اندازهای زیبا و مسحورکننده و طبیعت بکر منحصر‌به‌فرد به‌ویژه در بهار و تابستان از جذابیت‌های فراوانی برخوردار است. یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری این روستا معماری صخره‌ای آن است که در نوع خود کم‌نظیر و جالب توجه است.  در قلمرو حیات وحش این روستا انواع پرندگان و جانوران وحشی مانند کبک، گرگ، شغال و روباه وجود دارند و در اراضی روستا و دامنه کوهستان‌های اطراف انواع گیاهان از جمله آویشن، پونه، غازایاقی، شنگ، تره کوهی و گون می‌رویند. 


خشکناب؛ زادگاه شهریار، شناسنامه ادب استان

خشکناب یکی از روستاهای بخش تیکمــــــه‌داش بستان‌آباد، زادگاه «سید محمدحسین بهجت تبریزی» متخلص به شهریار، شاعر پارسی‌گوی آذری‌زبان است که سرمایه عظیمی برای فرهنگ‌دوستان و شناسنامه شعر و ادب استان به شمار می‌رود. این روستا به صورت شیب‌دار در دامنه‌های کوه‌های بزقوش واقع شده ‌است که با قرار داشتن در نزدیکی یکی از شاخه‌های مهم جاده ابریشم (جاده ارتباطی زنجان – تبریز)، از قدمتی طولانی برخوردار است. 


عنصرود؛ قطب تولید گل‌محمدی

همسایه دیوار به دیوار کندوان، روستایی پلکانی و زیبا که به علت دارا بودن چشمه‌های متعدد و آب معدنی، دارای طبیعت ییلاقی بسیار زیباست. همین چشمه‌ها عنصرود را به یکی از سرسبزترین و آبادترین روستاهای اسکو و قطب‌ تولید گل محمدی در استان تبدیل کرده است و به همین خاطر پرورش انبوهی از گل‌های محمدی یکی از عوامل شهرت آن و حضور گردشگران در ایام تابستان به شمار می‌رود. 


چراغیل؛ سفر به سه دوره تاریخی

شاید کمتر کسی از وجود یک سایت باستانی و میراث خاورمیانه در دل کوه‌های آذربایجان شرقی اطلاعی داشته باشد؛ روستایی که از نظر زمین شناسی در امتداد کندوان بوده و با حفره‌ها و اتاق‌هایی که در دل کوه‌های خود جای داده، همه بازدیدکنندگان را به دوران پیش از میلاد برمی‌گرداند. با سفر به روستای چراغیل، یکی از روستاهای آذرشهر و گشت و گذار در کوچه پس کوچه‌های آن می‌توانید سه دوره تاریخی را در چهره خانه‌های آن مشاهده کنید. خانه‌های موجود در دل کوه به هزاره قبل از میلاد تعلق دارند که کاملا سنگی بوده و به طور طبیعی تشکیل یافته‌اند. با گذر از خانه‌ها، در ابتدای کوه مسجدی را خواهید دید که سنگی بوده و مکان مذهبی این روستا به شمار می‌آید. این مسجد سنگی بدون هیچ گونه مصالح و ابزاری ساخته شده است. 


اسکانلو؛ پهنه گندمزارهای طلایی‌

اسکانلو از توابع بخش خداآفرین شهرستان کلیبر، در حاشیه جنوبی رودخانه ارس قرار دارد و به واسطه همجواری با این رودخانه خروشان از رطوبت نسبی و پوشش گیاهی مطلوبی برخوردار است. این روستا از نظر موقعیت جغرافیایی مورد توجه خاص بوده و به عنوان گذر ارتباطی مهم و سه راهی حاشیه رودخانه ارس با منطقه ارسباران و استان اردبیل است. دشت وسیع، پهنه گندمزارهای طلایی‌ و پنبه‌زارهایش آسمان را به زمین آورده‌اند. آسمان این روستای خشتی صاف و پرستاره، هوای آن تمیز، طبیعت بکر و نغمه پرندگان و صدای دیگر حیوانات، مناظر و جلوه‌های دلفریبی هستند که انسان خسته از زندگی شهری را به رویای دیگری فرو می‌برد. 


نوجه مهر؛ امامزاده‌ای در همسایگی ارس 

در کنار رود ارس در روستای نوجه مهر امامزاده محمد نوجه مهر معروف به «سید محمد آقا» قرار دارد. مقبره این امامزاده که او را به نوادگان امام موسی کاظم (ع) نسبت می‌دهند تجدید بنا شده و دارای ضریح زیبایی است‌. این آرامگاه نزد مردم از تقدس و احترام بسیار برخوردار است و هر سال کشاورزان آن نواحی پس از برداشت محصول برای زیارت و ادای نذور خود به این امامزاده می‌روند. 


چکان؛ روستای درختان بلند گردو و بادام

روستای چکان در 5 کیلومتری جنوب شرقی مراغه با قدمت و پیشینه غنی تاریخی واقع شده است. در طراحی و ساخت خانه‌های روستا علاوه بر اتاق، مطبخ، سرویس بهداشتی و سایر فضاهای مشترک، محلی برای نگهداری غلات و حبوبات و انبار علوفه و مکانی برای نگهداری ابزارآلات کشاورزی در نظر گرفته شده است. وجود درختان بلند گردو، بادام، فندق و باغ‌های میوه و طبیعت بکر با چشمه‌ساران و آبشارهای زیبا، این روستا را در شمار یکی از دیدنی‌ترین روستاهای آذربایجان شرقی قرار داده است. هوای پاک و سالم، مراتع غنی و حاصلخیز و مزارع سرسبز به ویژه در بهار هر انسانی را به ذوق می‌آورد. آبشار خروشان و زیبای گور داغ که از کوه سهند به دره چکان سرازیر می‌شود از دیگر جاذبه‌های روستاست. 


آقابابا فرامرزی؛ همنشین رودخانه

روستای آقابابا فرامرزی از توابع بخش مرکزی ورزقان به اوایل دورة قاجاریه مربوط می‌شود. اما وجود قلعه تاریخی جوشین یا جوشقون که در محدودة روستا واقع شده و از آثار دوره پیش از اسلام و ساسانی است حکایت از آن دارد که این ناحیه در گذشته‌های دور از اهمیت فراوانی برخوردار بوده است. آقابابا فرامرزی از نوع روستاهای دشتی با بافتی متمرکز است که در شیبی ملایم استقرار یافته است. رودخانه اهرچای از میان روستا عبور می‌کند و واحدهای مسکونی در دوطرف رودخانه ساخته شده‌اند. 


کاسین؛ روستای قلعه و تپه قبل از میلاد

روستای کاسین از توابع بخش مرکزی ورزقان با سابقه تاریخی 200 ساله است و وجود قلعه بزرگ از آثار دورة قاجاریه، نشانگر پیشینه تاریخی این روستا است. تفرجگاه‌های حاشیه رودخانه اهرچای، باغ‌های میوه، درختزارها و چشم‌اندازهای زیبا از جمله جاذبه‌های طبیعی روستا هستند. تنوع و پوشش گیاهی گسترده و گیاهان دارویی آویشن، پونه، خاکشیر، گل‌گاوزبان، بومادران، بولاغ اوتی و دیگر گیاهان و گل‌های وحشی همراه با تنوع جانوری از قبیل خرگوش، روباه و گرگ از دیگر جاذبه‌های طبیعی روستا به شمار می‌رود. در این روستا یک قلعه قدیمی موجود است که بیش از 150 سال قدمت دارد و متعلق به عصر مفرغ و هزاره اول پیش از میلاد است. تپه کاسین در روستا هم مربوط به هزاره اول قبل از میلاد است و در ۸ بهمن ۱۳۸۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. 


سفیده‌خوان؛ مزه پنیر لیقوان

روستای ییلاقی سفیده‌خوان از توابع بخش مرکزی تبریز در دامنه‌های شمالی سهند قرار دارد. آب شرب و اراضی مزروعی روستای سفیده‌خوان از سرچشمه‌های رودخانه لیقوان تامین می‌شود. سفیده‌خوان با توجه به گورستان تاریخی (ثبت شده)، قدمتی دیرینه دارد و از نظر تاریخ سکونت در این ناحیه از آذربایجان، قابل اعتناست. آب گرم و سرد در جنوب شرقی روستا و در کنار رودخانه لیقوان قرار دارد که بنا به تجارب مردم در رفع نارسایی‌های گوارشی مؤثر است. در روستا انواع غذاهای محلی خوشمزه و لذیذ تهیه و استفاده می‌‌شود که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به انواع کباب و آبگوشت محلی اشاره کرد. لبنیات به‌ویژه پنیر لیقوان که در این روستا فـــــرآوری می‌شود، شهــرت جهانــــی دارد. 


آستمال؛ مهد علم و عالمان

روستایی با قدمت چند هزار ساله که می‌توان مردم آن را به دو قوم آستامال و آس‌آن که دو نژاد ترک هستند نسبت داد. این روستای زیبا و سرسبز را در ورزقان در بخش خاروانا می‌توان یافت که با طبیعت بکر خود ذهن هر کسی را به خود مشغول می‌کند. به علت همجواربودن روستا با جنگل‌های ارسباران، گردشگران و کوهنوردان زیادی به این منطقه سفر می‌کنند. روستای آستمال مهد علم و عالمان زیادی است. در سال 1337 زمانی که در آن منطقه هیچ مدرسه‌ای وجود نداشت در آستمال مدرسه‌ای به نام نظام الملک با همکاری حاج نصیر آقا عزتی (زمانی خان روستا بود) ساخته شد و علما و استادان زیادی را به جامعه تحویل داد.