سال توسعه پیاده‌راه‌ها

پریسا امیرقاسم‌خانی- خبر‌نگار

کافی است تا مقایسه‌ای بین تصاویر شهرهای بزرگ و توسعه‌یافته جهان با شهرهای ایران داشته باشیم تا بفهمیم در کلانشهرهای ما آن چیزی که در بیشتر نقاط به‌عنوان پیاده‌رو تعریف شده است، در واقع اصلا پیاده‌رو نیست. پیاده‌رو در اغلب نقاط شهرهای کشور، یا به‌خاطر شیب زیاد، پله‌های ناهمگون و... مناسب تردد عابران پیاده نیست یا آنچنان توسط دیگران اشغال شده که دیگر جایی برای پیاده راه رفتن باقی نمانده است. راستش را بخواهید در پیاده‌روهای ایران، عابران پیاده در میان انبوهی از چیزهای دیگر لایی می‌کشند تا به مقصد برسند. از یک طرف باید مراقب موتورسیکلت‌ها بود و از طرف دیگر گاهی باید تغییر مسیر داد تا به اجناس جلوی مغازه‌ها برخورد نکرد. در برخی از محدوده‌ها مثل سه‌راه جمهوری، میدان تجریش و میدان هفت‌تیر نیز باید با ترس و لرز از میان دستفروشان و بساطشان عبور کرد و دست آخر هم دعا دعا کرد که خدا کند کرونا نگرفته باشیم. باور ندارید، یکی از همین شب‌ها، بعد از ساعت 6غروب به تجریش بروید. درست روبه‌روی بیمارستان شهدای تجریش، توده‌ای از آدم‌ها هستند که در میان دستفروشان و فریادهای روسری  30هزار تومان، قاب گوشی فقط 10هزار تومان و شلوار جین با امکان پرو، گم شده‌اند. بماند برخی از پیاده‌روها هم محل دپوی شن و ماسه و سیمان ساختمان‌سازها شده‌اند.

پیاده محوری و مشکل دستفروشان
رویکرد پیاده‌محورانه در توسعه شهر تهران یکی از رویکردهای این دوره مدیریت شهری از ابتدا تاکنون بوده است. شاید در مدت یک‌و‌نیم ‌سال از این دوره اقدامات چشمگیری درباره آزادسازی عرصه‌ها به نفع پیاده‌ها رخ نداده باشد، اما سال 99به‌احتمال قوی، شاهد اقدامات گسترده‌ای درباره پیاده‌‌روها و عرصه‌های همگانی در تهران خواهیم بود. البته سال گذشته نیز چند اقدام مناسب به سرانجام رسید که یکی از آنها جمع‌آوری تعدادی از کارگاه‌های عمرانی غیرضروری مثل کارگاه‌های میدان هفت‌تیر و احداث یک‌پلازای کوچک بود. به هرترتیب امسال در چند نقطه از پایتخت پیاده‌روها جان تازه‌ای خواهند گرفت و در چند محدوده مثل میدان تجریش تا میدان قدس، پیاده‌رو تعریض خواهد شد. البته که باید امیدوار بود تعریض این پیاده‌رو تنها به کام دستفروشان خوش نیاید و پیاده‌ها هم بتوانند به حق خود برسند.
چندی است طرح تعریض پیاده‌راه بخشی جنوب میدان تجریش تا میدان قدس در دستور کار مدیریت شهری قرار گرفته است. این طرح در راستای سیاست‌های مدیریت که همان ایجاد شهری انسان محور است، انجام می‌پذیرد. اجرای طرح‌های پیاده محوری باعث کاهش ترافیک و آلودگی هوا می‌شود؛ 2 معضلی که این روزها نخستین خواسته شهروندان تهرانی از مدیریت شهری است. چراکه می‌خواهند در خیابان‌های شهر با آرامش و در هوای سالم قدم بزنند و حضور داشته باشند.
یک از شاخص‌های اصلی شهر توسعه یافته، پیاده محوری است. ویژگی‌ای که این روزها مدیریت شهری تهران روی آن تمرکز دارد و برای همین توسعه پیاده راه‌ها و مناسب‌سازی‌ آنها را مورد توجه قرار داده است. اکنون در برخی نقاط شهر، طرح پیاده محوری به‌صورت جدی در حال پیگیری است. ازجمله مهم‌ترین آنها طرح تعریض جنوب خیابان تجریش، پیاده راهسازی پهنه رودکی و گذر خیابان شهریار، خیابان ولیعصر و لاله زار است. نکته حائز اهمیت در این طرح‌ها این است که نقاط مورد نظر دارای پیشینه و تاریخی هستند که می‌توانند به مقصدی برای گردشگری تبدیل شوند و در آنها فعالیت‌های فرهنگی و هنری اتفاق بیفتد. به این ترتیب به‌علت وجود هویت و خاطرات، تمایل شهروندان برای پیاده روی در آنها بیشتر است. ازجمله وجود مکان‌های تاریخی در تجریش مانند جعفر آباد، امامزاده صالح، میدان گوگل، رودخانه مقصود‌بیگ، همچنین خاطره چنارهای خیابان ولیعصر، سینماها و تئاترهای لاله زار، خانه‌های تاریخی و مراکز فرهنگی و هنری پهنه رودکی و... باید توجه داشت که پیاده محوری نباید به کالبد‌سازی‌ و فقط ساختن پیاده راه ختم شود، بلکه باید جایی برای حضور مردم باشد. در برخی نقاط مانند میدان تجریش در طرح پیاده محوری، شاهد حضور دستفروشان و سد معبر آنها هستیم. درحالی‌که پیاده محوری نباید به محلی برای حضور بیش از حد دستفروشان و سد معبر شهروندان منتهی شود. آنچه در اجرای طرح پیاده محوری شهر باید مورد نظر قرار بگیرد ایجاد فضایی برای تردد شهروندان، استفاده از دوچرخه به جای خودرو و در نهایت توسعه قلمرو عمومی است.

پیاده محوری نباید به کالبد‌سازی‌ و فقط ساختن پیاده راه ختم شود، بلکه باید جایی برای حضور مردم باشد
توجه بیشتر به پیاده‌محوری بعد از کرونا در برنامه‌ریزی‌های شهری
زهرانژادبهرام- عضو کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران
درشهر انسان‌محور آنچه اهمیت دارد، حضور پررنگ آدم‌ها‌ست که باید بیشتر از خودروباشد. ما وقتی مطرح می‌کنیم پیاده راه ایجاد کردیم، یعنی باید آرام‌سازی‌ و حضور آدم‌ها را بیشتر کنیم. در شهر انسان محور تمام ظرفیت‌های ارتباطی و زیباسازی مورد توجه قرار می‌گیرد وموضوع سلامت جدی است. چون وقتی انسان‌ها در شهر پیاده حرکت می‌کنند، از زندگی ماشینی فاصله می‌گیرند و این مسئله روی سلامتی آنها تأثیرگذار است و فضای محیط‌زیست هم بهتر می‌شود.همچنین ارتباط اجتماعی، تعامل، گفت‌وگو، همبستگی و اعتماد اجتماعی بین انسان‌ها بیشتر خواهد شد. پیاده راه‌سازی در حوزه فعالیت‌های اقتصادی هم قابل تامل است. چون به آدم‌ها فرصت دیدار از ویترین مغازه‌ها را می‌دهد. قرنطینه به ما ثابت کرده است       انسان‌ها بعد ازکرونا با توجه به ضرورت وجود قرنطینه و فاصله اجتماعی در شهر، به ضرورت پیاده راه‌سازی‌‌های کلان و عریض نیاز بیشتری دارند. از این رو باید طرح پیاده محوری را در رویکرد‌های برنامه‌ریزی شهری بیشتر مورد توجه قرار بدهیم.

پیاده‌راه‌ها یا مقاصد شهری و خیابان‌های کامل
 وحید قاسمی- کارشناس شهری در حوزه پیاده‌راه‌ها
 در برنامه چهارم توسعه شهری مرکز مطالعات مدیریت شهری، تعدادی پیاده راه‌سازی را مانند میدان امام حسین و خیابان شهدا و... را در دستور کار قرار داده است، ولی این پیاده راه‌سازی‌‌ها اغلب کالبدی بودند و ما بیشتر سنگفرش دیدیم. درحالی‌که معنای پیاده‌راهسازی به حضور پیاده و فهم مقصد شهری برمی‌گردد. باید در توسعه شهری رنگ‌و بوی سیاسی و اقتصادی را کنار بگذاریم و به خیابان‌ها به‌عنوان مقصد شهری نگاه کنیم. ما نیاز داریم قصه‌ها و روایت‌های واقعی خیابان‌ها را بشناسیم. به‌عنوان مثال لاله زار خیابانی بوده که مردم به قصد تماشا به آن می‌آمدند یا چهارباغ در دوران صفویه خیابانی برای تماشا بوده است. خیابان ولیعصراز قدیم خیابانی مشجر و با صفا بوده است. پس ما مقاصد شهری بسیاری داریم که با پیاده راه‌سازی آنها باید این مقاصد شهری را بهبود ببخشیم. این مقاصد شهری خیابان‌های کامل هستند. خیابان کامل خیابانی است که حیات زندگی روزمره شهری در آن وجود دارد و شهروندان در آن احساس امنیت می‌کنند.

پیاده‌محوری از سطح محلات شروع شود
مهدی معینی- کارشناس شهری
 ایجاد چند پیاده راه در شهر، شهر را پیاده مدار نمی‌کند. پیاده مداری مفهومی از سبک زندگی است که در چند دهه اخیر مورد توجه قرار گرفته است. این سبک از زندگی در بالا بردن سطح فرهنگ مردم برای حضور و اجتماع پذیری بسیار مؤثر است. در کشورهای توسعه یافته زیر ساخت‌های پیاده مداری از محلات شروع شده است. در گذشته تمام امورات روزمره زندگی بدون استفاده از ماشین و در نزدیکی منزل مسکونی انجام می‌شد. ولی امروز به‌دلیل مشغله زیاد و عادت بد وابستگی به ماشین، عدم‌توزیع مناسب خدمت در محلات مجبور هستیم از ماشین استفاده کنیم. برای همین پیاده‌مداری در شهرها ابتدا باید از سطح محله‌ها سازمان پیدا کند.