آمارگیری از عروس‌های خردسال

سیاوش ابدی/روزنامه نگار

بررسی «ازدواج در سن پایین» یکی از سوژه‌های پرمخاطب در رسانه‌هاست. نه تنها در ایران که در تمام نقاط کره زمین داده‌ها و تحلیل‌های بسیاری درباره این موضوع وجود دارد. دیدگاه‌های مختلفی درباره تعیین سن ازدواج وجود دارد، گروهی حتی ازدواج در سنین پایین تر از 24سال را در آمار ازدواج‌های سن پایین قرار می‌دهند ولی موضوع بحث‌برانگیز معمولا به گروه سنی 14سال و کمتر مربوط می‌شود. ایران در این موضوع چه وضعیتی دارد؟ آمارها درباره ازدواج در سنین پایین چه واقعیت‌هایی را نشان می‌دهند؟ 

آمارهای ارائه شده طی 5سال اخیر از سوی سازمان ثبت‌احوال درباره فاصله سنی زوج‌ها در ازدواج‌هایی که دختر در گروه سنی 10تا 14سال قرار دارد، نشان می‌دهد که بیشترین ازدواج‌های ثبت شده با فاصله سنی 10سال و کمتر بوده است. به عبارت دیگر، بیشترین ازدواج‌های ثبت شده دختران گروه سنی 14سال و کمتر با پسران گروه سنی 20 تا 24سال بوده 
است.



در سال‌های 1391تا 1395از 4/9تا 5/6درصد (حدود 40هزار) از کل ازدواج‌های ثبت شده در ایران در گروه سنی 10تا 14ساله قرار دارد. هرچند در این گروه سنی در کنار این آمار باید وجود آمار غیررسمی را نیز در نظر گرفت؛ ازدواج‌های ثبت نشده‌ای که عموما بین مهاجران و اتباع غیرایرانی روی می‌دهد. اگرچه درباره مصداق ازدواج در سنین پایین اختلاف نظر وجود دارد و عده‌ای حتی ازدواج‌های زیر 24سال را نیز ازدواج در سنین پایین در نظر گرفته‌اند، بااین حال به طور کلی ازدواج زیر 18سال و به ویژه 10تا 14سال برای دختران به عنوان مصداق ازدواج در سنین پایین در نظر گرفته می‌شود.


در سال1395 در فاصله‌های سنی 20تا 24سال بین زوج و زوجه یک هزار و 48مورد، 25 تا 29سال 138مورد، 30تا 34سال 63مورد، 35تا 39سال 29مورد، 40تا 44سال و 45 تا 49سال هر کدام 7مورد، 50 تا 54سال 3مورد و 55 تا 59 سال نیز 3مورد، ازدواج ثبت شده است که وجود این فاصله‌های سنی غیرطبیعی، آسیب‌زا به نظر می‌رسد.


ازدواج در گروه سنی 14سال و کمتر برحسب سن زوجه، در تمام استان‌های ایران مشاهده می‌شود اما نوع این استان‌ها از حیث توسعه‌یافتگی و محروم بودن به گونه‌ای است که نمی‌توان حکم یکسان و واحدی درباره آنها صادر کرد. برای مثال استان‌های محرومی چون کهگیلویه و بویراحمد و ایلام دارای رتبه بسیار پایین و استان آذربایجان شرقی و خراسان رضوی که استانداردهای توسعه بسیار بالاتری دارند دارای رتبه بالا در این موضوع هستند.



براساس آخرین پیمایش‌های ملی انجام شده مناسب‌ترین سن ازدواج از نظر اکثر پاسخ دهنده‌ها (47درصد) 16تا 20سال اعلام شده است (پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌ها، 1394). با این حال بعضی تحقیقات محلی به سن 20 تا 23سالگی به عنوان سن مناسب برای ازدواج دختران اشاره کرده‌اند (عسکری ندوشن و همکاران، 1388و حسن زاده، 1390). در عین حال، باتوجه به گزارش مرکز آمار در سرشماری عمومی نفوس و مسکن26/5سال است.

در سال1395 براساس نسبت ازدواج در گروه سنی 14سال و کمتر برحسب سن زوجه، به کل ازدواج‌های ثبت شده در هر استان، زنجان با رقم13/7درصد بالاترین درصد افراد ازدواج کرده در این گروه سنی را در کل استان‌های کشور، به خود اختصاص داده است. استان آذربایجان‌شرقی با 11/7درصد و استان خراسان شمالی با 11/4درصد در رتبه‌های دوم و سوم قرار گرفته اند و سه استانی که کمترین درصد را به خود اختصاص داده‌اند عبارتند از: سمنان، اصفهان و تهران.

منابع: 
سالنامه آماری سازمان ثبت‌احوال کشور
مرکز پژوهش‌های مجلس



در فاصله 5سال (1391تا 1395) در گروه سنی دختران 14سال و کمتر، به طور میانگین هرساله 40هزار ازدواج به طور قانونی ثبت شده است. در این 5سال ازدواج‌های در سنین پایین برحسب سن زوجه 4/9 تا 5/6درصد از کل ازدواج‌های ثبت شده در ایران را به خود اختصاص داده است. باتوجه به داده‌های آماری در این سال‌ها ازدواج‌های ثبت شده در گروه جمعیتی دختران 14سال و کمتر، دارای نوساناتی بوده است؛ به عنوان مثال، در سال‌1391 روند صعودی 2درصدی داشته و در سال 1392 تغییر چندانی نکرده است، اما در سال 1393با نرخ 5/2-  دچار کاهش شده و این سیر نزولی در سال1394 نیز ثبت شده است. اما در سال1395 بار دیگر روند صعودی را طی کرده است. طبق این آمار، ازدواج در این گروه سنی رو به افزایش نبوده و با آهنگی کند دارای نوسان است. با این حال باید این نکته را در نظر داشت که احتمالا به دلیل محدودیت‌های قانونی، فرهنگ عمومی و همچنین مناطق جغرافیایی که چنین ازدواج‌هایی در آن شایع است، آمار واقعی ازدواج‌های غیرثبتی را در این گروه سنی در نظر بگیریم.



در ازدواج‌های سنین پایین و به صورت خاص گروه سنی 14سال و کمتر دختران، براساس آمارهای ارائه شده این ازدواج از سوی سازمان ثبت احوال 5/5درصد از ازدواج‌های کل کشور را به خود اختصاص می‌دهد. از حیث تمرکز ازدواج‌ها، بیشترین ازدواج‌ها در گروه سنی 10تا 14سال قرار دارد و ازدواج‌های زیر 10سال بسیار محدود بوده و حدود 233مورد است. از حیث پراکندگی جغرافیایی ازدواج در گروه‌های سنی 14سال و کمتر در همه استان‌های ایران وجود دارد و از جهت توسعه‌یافتگی یا توسعه‌نیافتگی نیز از الگوی مشخصی تبعیت نمی‌کند. این مسئله نشان می‌دهد که موضوع ازدواج در سن 14سال و کمتر بیشتر تابع متغیرهای فرهنگی است.


بالاترین فراوانی ازدواج دختران در ایران در گروه سنی 15تا 19سال با 196هزار و 529 مورد و گروه سنی 20 تا 24سال با 204هزار و 202مورد قرار
 دارد.