میراث
سایه تخریب بر سر عمارت کلاه‌فرنگی
مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی هرمزگان: به محض رسیدن به توافق با واقف اصلی این عمارت در قم، عملیات مرمت و بازسازی آن آغاز می‌شود
کاظم گلخنی | خبرنگار:
عمارت کلاه‌فرنگی بندرعباس، تنها بنای باقی‌مانده از عصر صفوی که در سال‌های ابتدایی تاسیس این شهر در سال ۱۰۸۴ هجری‌شمسی توسط کمپانی هند شرقی ساخته شد. این عمارت که مرکزی برای انجام امور بازرگانی بود، پس از تغییرات مهم در کاربری در سال ۱۳۸۴ در فهرست آثار ملی ثبت شد ولی اکنون تبدیل به مکانی متروکه شده و بیم آن می‌رود که این بنای تاریخی هم مانند دیگر آثار تاریخی شهر از بین برود.
عمارتی از دوران مهم تاریخی
یک نویسنده و پژوهشگر هرمزگانی در این‌باره گفت: عمارت کلاه‌فرنگی بندرعباس، تنها بنای باقی‌مانده از عصر صفوی است که زمان ساخت آن برمی‌‌گردد به سال‌های ابتدایی تاسیس و گسترش شهر بندرعباس؛ حدود سال ۱۰۸۴ هجری‌شمسی.
«نیما صفا» افزود: این بنا که در سال‌های طولانی محل استقرار ماموران و بازرگانان کشور هلند و نیز نظامیان وابسته به آن‌ها بوده است، توسط کمپانی هلندی هند شرقی به‌عنوان تجارتخانه آنان احداث شد.
وی در ادامه گفت: این بنا پس از خروج کمپانی از بندرعباس، به‌عنوان ارگ شهر و اصلی‌ترین ساختمان برای استقرار حاکم و همچنین گمرک فعال بود و به لحاظ تاریخی شاهد وقایع و اتفاقات مهمی همچون حمله افغان‌ها در اواخر سلسله صفوی و نیز رویدادهای مهم و جنگ‌های متعددی در دوره زندیه و قاجاریه بوده است.
صفا که اخیراً با تولید چند فیلم مستند با همین موضوع و نمایش در فضای مجازی، اقداماتی برای نجات این بنای تاریخی انجام داده، افزود: این عمارت با مساحت ۴۲۹ متر مربع در ۳ طبقه که در محوطه حوزه علمیه بندرعباس، روبه‌روی اسکله شهید حقانی قرار دارد، در سایه بی‌توجهی مسئولان در حال ویرانی است.
بی‌اطلاعی شهروندان
دیگر پژوهشگر هرمزگانی در این‌باره اظهار کرد: عمارت کلاه‌فرنگی به دلیل قرار گرفتن در محوطه حوزه علمیه از دید مردم پنهان مانده و بسیاری از شهروندان بندرعباسی به‌خصوص جوانان با توجه به محدودیت تردد از وجود این بنا و اهمیت تاریخی آن اطلاعی ندارند.
«عباس رفیعی» ادامه داد: بر اساس مستندات تاریخی، اداره کل گمرکات کشور، عمارت کلاه فرنگی و محوطه اطراف آن را تا سال ۱۳۵۱ در تملک خود داشت. شهرداری بندرعباس در سال ۱۳۵۳ در قبال واگذاری بخشی از اراضی متعلق به خود به اداره گمرک، این بنای تاریخی و محوطه اطراف آن را تملک می‌کند.
به گفته وی شهرداری چند سالی این بنای تاریخی را به‌طور موقت در اختیار برخی ادارات دولتی قرار می‌دهد. سرانجام در سال ۱۳۶۱ عمارت مزبور و محوطه اطراف آن به صورت رسمی به حوزه علمیه بندرعباس واگذار می‌شود.
به گفته این پژوهشگر هرمزگانی بنای تاریخی کلاه‌فرنگی تا اوایل دهه ۷۰ به عنوان حوزه علمیه استفاده شده و پس از این‌که ساختمانی جدید برای حوزه علمیه بندرعباس در ضلع شمالی این عمارت ساخته و بنای مذکور متروکه شد.
رفیعی تصریح می‌کند: هم‌اکنون سقف برخی اتاق‌های بنا ریزش کرده و با وجود این‌که این عمارت در سال 84 در فهرست آثار ملی ثبت شده، تاکنون اقدامی جدی برای مرمت و بازسازی آن صورت نگرفته است.
تعیین تکلیف عمارت در قم
مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان در این‌باره گفت: با هماهنگی‌های انجام‌شده و بنا به دستور «آیت‌الله غلامعلی نعیم‌آبادی»، امام‌جمعه سابق بندرعباس، به حجت‌السلام «نادر حقیقی»، رئیس حوزه علمیه بندرعباس، قرار شد این ساختمان به عنوان یک کتابخانه مرمت شود.
«رضا برومند» افزود: این روند در ابتدا خوب پیش می‌رفت تا این‌که اجرا متوقف شد و حوزه علمیه اعلام کرد باید تصمیم هیات امنای حوزه علمیه به نتیجه مشخصی برسد.
وی بیان کرد: تصمیم نهایی این قضیه باید در قم و با نظر آیت‌الله «محمدحسن احمدی فقیه یزدی» واقف این عمارت گرفته شود. ظاهرا گزارش‌های صحیحی درباره این بنای تاریخی به رئیس حوزه علمیه بندرعباس ارسال نشده است. بنابراین قرار شده با حجت‌السلام «نادر حقیقی»، به خدمت وی برسیم و موضوع را مطرح کنیم.
برومند با اشاره به آغار عملیات تعمیر و بازسازی این عمارت تاریخی افزود: یکی از اولویت‌های ما مرمت عمارت کلاه‌فرنگی است. به محض رسیدن به توافق در قم، عملیات مرمت این بنای تاریخی آغاز می‌شود.
مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان افزود: به‌زودی نشستی نیز با حجت‌الاسلام «محمد عبادی‌زاده»، امام‌جمعه بندرعباس، خواهیم داشت و یکی از موارد این نشست، تقاضای کمک از ایشان برای مرمت عمارت کلاه‌فرنگی خواهد بود.
