سوختکشی «شوتی‌ها»

ستاره حجتی/ خبرنگار

ماجرای پژوهای 405 معروف به «سوختکش» یا« شوتی»  در سیستان و بلوچستان یکی از قصه‌های معروف قاچاق در این استان بزرگ و پهناور است. استانی که بیش از هزار و 500 کیلومتر مرز دارد و یک میلیون و 400 هزار نفر از مجموع جمعیت 2 میلیون و 700 هزار نفری آن در مرز ساکن هستند. کولبری، سوختکشی و تبادل کالایی، که برخی آن را قاچاق می‌نامند و برخی هم تبادل تجاری غیررسمی، موجب می‌شود گردش اقتصادی مرزها در نظام رسمی کشور تعریف و در نتیجه به نفع توسعه و ارتقای معیشت مرزنشینان تمام نشود. قاچاق سوخت که یکی از عمده‌ترین قاچاق‌ها از مرز این استان به پاکستان و افغانستان است، در دولت‌های گذشته با روش‌های ناموفق کنترلی، مانند کانال و دیوارکشی، روبه رو بود که البته هرگز هم به رفع این چالش منجر نشد. سوختکش‌ها همچنان از مبادی توزیع بنزین و گازوئیل سوخت دریافت می‌کردند و آن را غیررسمی به فروشندگان خرد و دست دلالان می‌سپردند یا مستقیم به آن سوی مرز می‌رساندند. به نظر می‌رسد اما از سال 94 به این سو دولت تلاش کرده است این مبادی غیررسمی را ،با رسمیت بخشیدن به آن، تحت کنترل خود درآورد.

افزایش بازارچه‌های مرزی

معاون هماهنگی امور اقتصادی و توسعه منابع استاندار سیستان و بلوچستان به همشهری می‌گوید: سال 94 با همراهی وزارت نفت فروش سوخت به مرزنشینان را آغاز کردیم. این سوخت با نرخ مبادله‌ای در اختیار مرزنشینان قرار می‌گیرد. سکینه اشرفی با بیان این‌که در 6 ماه اول امسال، فقط از محل فروش سوخت به مرزنشینان، 12 میلیارد تومان درآمد به حساب سرپرست‌های خانوار واریز شده است، می‌افزاید: هنوز نتوانسته‌ایم اقتصاد مرز استان را شکوفا کنیم. این مساله مختص سیستان و بلوچستان نیست و شکاف و نبود تناسب بین استان‌های مرکزی و مرزی شاهدی بر این موضوع است. او یکی از کارهای صورت‌ گرفته برای سامان دادن به تجارت مرزی را گسترش بازارچه‌های مرزی استان می‌داند و توضیح می‌دهد: این بازارچه‌ها قبلا وجود داشت، اما مرزنشینان از آن استفاده نمی‌کردند و بیشتر در دست دلالان و واسطه‌ها بود، اما در حال حاضر برای هر یک از 7 بازارچه مرزی شناسنامه ایجاد و معافیت مالیاتی و اقلام کالایی خاص در نظر گرفته شده است. اشرفی با بیان این‌که طبق آمار، نیمی از صادرات سیستان و بلوچستان در بازارچه‌های مرزی استان صورت می‌گیرد، می‌گوید: 6 بازاراچه جدید هم مرداد امسال در دولت مصوب شد. در واقع این بازارچه‌ها معابر کولبری قدیمی بوده است که در اختیار کمرگ قرار خواهند گرفت و از معافیت کمرگی برخوردار می‌شوند.معاون هماهنگی امور اقتصادی و توسعه منابع استانداری سیستان و بلوچستان با بیان اینکه استان 4 گمرک رسمی هم دارد، می‌افزاید: 56 درصد صادرات از سوی مرزنشینان صورت گرفته است.

ما قاچاق نبریم، دیگران می‌برند

عبدالحمید یکی از سوختکش‌های بلوچستان است که راه‌اندازی این بازارچه‌ها را راهی برای جلوگیری از سوختکشی نمی‌داند. او می‌گوید: هنوز هم بیشتر مردهای روستا سوختکشی می‌کنند. عبدالحمید که روستایش در یکی از مناطقی قرار دارد که قرار است برای آن بازارچه مرزی ساخته شود، توضیح می‌دهد: سهمیه فروش درآمدی ندارد که بخواهیم سوختکشی را کنار بگذاریم. ممکن است بخشی از مردم آن را کنار بگذارند، اما ما این کار را انجام ندهیم، دیگرانی هستند که انجام دهند. او فکر می‌کند در بسیاری از روستاها که تعاونی‌ها و بازارچه‌های مرزی فعالند، وضع معیشت مردم کمی تغییر کرده است، اما امکانات و شرایطشان نه. هنوز نمی‌شود به زنی که سالی 3 بار می‌تواند دست‌بافته‌هایش را در بازارچه به فروش برساند شاغل گفت. او با بیان این‌که اگر روزی درآمد حاصل از کارهای رسمی به حدی برسد که بتواند خرج خانواده‌اش را بدهد از سوختکشی دست می‌کشد، می‌گوید: در مناطق ما خیلی چیزها هست که باید تغییر کند.

پیله‌وری جایگزین قاچاق نمی‌شود

برخی کارشناسان اقتصادی هم فکر می‌کنند مساله قاچاق در مرزها به این سادگی‌ها رفع شدنی نیست. ایاض فیروزی می‌گوید:  در زنجیره قاچاق باید به دنبال حلقه‌های اصلی قاچاق بود که دولت نمی‌تواند نفع آنها را با بازارچه‌ها و بنزین‌های سهمیه‌بندی تامین کند. وی ادامه می‌دهد: نه فقط در مرزهای سیستان و بلوچستان که در همه استان‌های مرزی، معمولا پیله‌وری را نمی‌شود جایگزین قاچاق کرد.

   صدور 300 هزار کارت پیله‌وری

سکینه اشرفی، معاون هماهنگی امور اقتصادی و توسعه منابع استاندار سیستان و بلوچستان، با بیان این‌که کارت پیله‌وری برای مرزنشینان به ارزش 500 هزار تومان در ماه تصویب شده است، می‌گوید: برای صدور کارت پیله‌وری در سیستان و بلوچستان جمعیتی 300 هزار نفری در نظر گرفته شده است. برای همه استان‌های مرزی، شعاع مرزنشینی 20 کیلومتر تعریف شده، اما برای استان ما شعاع 50 کیلومتر در نظر گرفته شده است.