تاریخ، دارایی ایران است

گفت‌وگو با بهرام امیر ‌احمدیان
 استاد دانشگاه و کارشناس مسائل ژئوپلیتیک

مریم سمائی

نامش از دل تاریخ بیرون می‌آید؛ حتی دورتر از زمانی که داریوش از دریایی که از پارس می‌رود سخن به میان آورد. نام خلیج‌فارس در همه متون تاریخی و جغرافیایی، خلیج‌فارس است و در تمامی اسناد تاریخی این نام به چشم می‌خورد.

بعد از پیروزی مسلمانان بر ایران هم خلیج‌فارس با نام‌هایی مانند «بحر پارس، بحر فارس، البحر الفارسی، بحرالعجم و الخلیج‌الفارسی» در کتاب‌ها، اطلس‌ها و سفرنامه‌ها ثبت شده است، اما در قرن 20میلادی گسترش اندیشه‌های پان‌عربی توسط جمال عبدالناصر موجب شد که استفاده از نام جعلی خلیج عربیه طی بخشنامه‌ای از طرف اتحادیه عرب به همه کشورهای عربی ابلاغ شود و برخی از آنها از این نام استفاده کنند، با این حال تمامی سازمان‌های بین‌المللی و سایر کشورها از نام اصیل و کهن خلیج‌فارس استفاده می‌کنند.

بهرام امیر‌احمدیان -استاد دانشگاه و پژوهشگر مسائل ژئوپلیتیک- درباره اهمیت استراتژیک استفاده از نام خلیج‌فارس برای ایران به درنگ می‌گوید: حفظ نام یک پهنه آبی برای یک کشور بسیار مهم است. حفظ نام خلیج‌فارس هم برای ایران بسیار مهم بوده و هست. در کنفرانس نام‌های جغرافیایی که در سال 2009 در نایروبی کنیا برگزار شد تأکید تمامی شرکت‌کنندگان ایرانی بر این بود که نام‌های تاریخی مکان‌های جغرافیایی تا جایی که امکان دارد حفظ شود، چرا که بخشی از تاریخ یک ملت به‌حساب می‌آید و عوض کردن نام آنها موجب قطع رابطه آن مکان با تاریخ می‌شود. این مهم در آن زمان مورد بررسی قرار گرفت و در قطعنامه کنفرانس هم گنجانده شد.

این پژوهشگر مسائل ژئوپلتیک با اشاره‌ای به تاریخ ایران و حضور قوم پارس در منطقه می‌گوید: در دوره باستان بخشی از اقوام ایرانی به نام قوم پارس در محدوده سواحل این دریا زندگی می‌کردند و نام دریایی که به آن دسترسی داشتند را دریای پارس گذاشته بودند، بعدها با گسترش اسلام در منطقه نام این دریا به بحر فارس تغییر کرد و کم‌کم اعراب در سواحل جنوبی که جزو قلمرو ایرانی‌ها بود ساکن شدند؛ بنابراین خلیج‌فارس بخشی از هویت ایران است و ایرانی‌ها باید هویت خود را حفظ کنند. در واقع ما باید تمام قلمروهایی که نام فارسی داشته را حفظ کنیم و به ثبت برسانیم.

او با تأکید بر اینکه باید نام خلیج‌فارس برای همیشه ماندگار بماند، می‌گوید: در تمامی کتب و نقشه‌های تاریخی از این پهنه آبی به نام خلیج‌فارس یادشده است، حال عده‌ای در کشورهای عربی عنوان می‌کنند که چون در حاشیه جنوبی این خلیج، اعراب زندگی می‌کنند باید نام خلیج‌فارس به خلیج عربیه تغییر کند. نکته‌ای که در اینجا باید به آن اشاره کرد این است که آیا خلیج مکزیک که در جنوب آمریکا بزرگ‌ترین قدرت جهان واقع شده است باید به خلیج ایالات متحده آمریکا تغییر کند؟ یا اقیانوس هند که شرق آفریقا را در برگرفته و فرسنگ‌ها از هند دور است باید به نام اقیانوس آفریقا نامیده شود؟ با نگاهی به این مثال‌ها می‌توان دریافت که اساسا تغییر نام خلیج‌فارس به خلیج عربیه به‌دلیل خصومتی است که برخی دول عربی با ایران دارند و به این شکل می‌خواهند سیطره حضور خود را در منطقه به اثبات برسانند.

امیراحمدیان با اشاره به اینکه دریای عرب همان دریای سرخ است تصریح می‌کند: خوشبختانه سازمان ملل طی بخشنامه‌ای اعلام کرد که نام این پهنه آبی خلیج‌فارس است و همه باید رعایت کنند؛ حتی نیروهای دریایی آمریکا هم از نام خلیج‌فارس استفاده می‌کنند.

او در پاسخ به این پرسش که آیا قوانین بین‌المللی وجود دارد که امکان تغییر نام مکانی را فراهم کند، می‌گوید: اگر از نظر عملی و تاریخی بتوان تغییر نام مکانی را به اثبات رساند امکان تغییر وجود دارد اما درباره خلیج‌فارس این امکان وجود ندارد، چرا که نام خلیج‌فارس، اظهر من الشمس است و خود سازمان ملل این نام را برای این خلیج پذیرفته است.

این استاد دانشگاه در ادامه می‌گوید: برخی فکر می‌کردند که تغییر نام خلیج‌فارس می‌تواند بر دارایی‌های ایران اثر‌گذار باشد اما اینطور نیست، چون براساس کنوانسیون حقوق بین‌الملل دریاها کشورهایی که با هم مرز آبی مشترک دارند مرزشان براساس ضوابطی مشخص شده است و کسی نمی‌تواند روی دارایی کشوری تسلط پیدا کند؛ بنابراین حتی تغییر نام مکان خللی بر مالکیت‌ آن وارد نمی‌کند. با این حال ایران هیچ‌گاه اجازه نمی‌دهد حقوقش زیر پا گذاشته شود و همواره نسبت به نام خلیج‌فارس حساس است و از هویت آن دفاع می‌کند.