سینما
همه نمی‌توانند
نگاهی به «همه می‌دانند» که این روزها بحث بر‌انگیز‌ترین فیلم غیرمجاز کشور است
مسعود میر | روزنامه‌نگار
دومین روز مرداد‌ماه امسال بود که همزمان با انتشار برنامه‌های نمایش جهانی فیلم اصغر فرهادی نوشتیم این فیلم در کشور اکران نخواهد شد. 4ماه گذشته و حالا کپی به‌اصطلاح قاچاق فیلم «همه می‌دانند» زینت‌المجالس عشاق سینماست. کیفیت خوب و البته زیرنویس دقیق فیلم بسیاری را مجاب کرده که این کپی غیرمجاز نوعی مهربانی آقای کارگردان در قبال هموطنانی است که عملا هیچ امکانی برای تماشای این فیلم در سینماهای کشور نداشتند.
اینها اما بحث‌های حاشیه‌ای است که همواره درباره سینمای عجیب ایران وجود داشته و در این یادداشت مجالی برای پرداختن به آن نیست. مهم این است که آخرین ساخته پرافتخارترین کارگردان ایرانی در دنیا، واکنش‌های متفاوتی را در پی داشته است. گروهی «همه می‌دانند» را در کنار فیلم «گذشته» که فرهادی آن را در فرانسه ساخت در فهرست کارهای ضعیف او دسته‌بندی کرده‌اند و گروهی دیگر معتقدند که همه می‌دانند فیلم قابل دفاعی است.
فارغ از این دسته‌بندی‌های عمدتا مبتنی بر سلیقه، اما بهتر است چند نکته را درباره هشتمین فیلم فرهادی در قامت کارگردان از یاد نبریم:
یک: همه می‌دانند فیلمی زیر ژانر تریلر روانشناختی به نویسندگی و کارگردانی اصغر فرهادی است. این فیلم که هشتمین فیلم بلند فرهادی است به زبان اسپانیایی ساخته شده و خاویر باردم، پنه‌لوپه کروز و ریکاردو دارین در آن ایفای نقش می‌کنند. همه می‌دانند نخستین بار در جشنواره فیلم کن ۲۰۱۸ اکران شد و به‌عنوان فیلم افتتاحیه جشنواره هم به نمایش درآمد. همه می‌دانند دومین فیلم اسپانیایی‌زبانی بود که در تاریخ جشنواره بین‌المللی فیلم کن به‌عنوان فیلم افتتاحیه انتخاب شد. این فیلم، یک روز بعد از افتتاحیه جشنواره فیلم کن در سینماهای فرانسه اکران شد. تهیه‌کننده این فیلم 2 کمپانی مهم «ممنتو» و «مورنا» هستند.
این چند جمله از اطلاعات ویکی‌پدیایی فیلم فرهادی شاید بیش از هر چیز این موضوع را مشخص کند که اصغر فرهادی به‌عنوان یک کارگردان ایرانی، زمین بازی‌اش را نه‌تنها عوض کرده بلکه آن را به جد گسترده کرده است. این نکته را اما هنوز بسیاری از آنهایی که ادعایی در حوزه سینما دارند درست درک نکرده‌اند و هنوز هم در گفتار و نوشتارشان سراغ درباره الی را می‌گیرند و معتقدند فرهادی چون در جغرافیای خودش فیلم نساخته است نتوانسته کار قدرتمندی ارائه کند، موضوعی که حتی مطرح کردنش هم با عنایت به کارنامه کاری فرهادی خنده‌دار است.
دو: همه می‌دانند به‌عنوان دومین فیلم فرهادی که در خارج از کشور ساخته شده با «گذشته» اشتراکاتی دارد اما نباید از یاد برد که فرهادی در آن فیلم که حدود 6سال از ساختش می‌گذرد از بازیگران و فیلمبردار و حتی داستانی ایرانی غافل نبود. احوالات علی مصفا و بابک کریمی و متارکه مرد ایرانی که اتفاقا قورمه‌سبزی‌های خوبی هم می‌پزد آنقدر با حال و هوای فیلم همه می‌دانند متفاوت است که می‌توان با صلابت اعلام کرد فرهادی فیلمسازی جهانی است و می‌تواند در هرجای دنیا که دوست داشته باشد معجزه سینمایش را به رخ بکشد. فیلم فرانسوی فرهادی با ساخته‌اش در اسپانیا البته مملو از درخشش‌های سینمایی است که او به نام خودش ثبت کرده و برایش جهان را وادار به تعظیم کرده است.
سه: همه می‌دانند بازی‌های درخشانی دارد و البته یک خاویر باردم بی‌نظیر. همه می‌دانند پر است از عشق و نفرت و انتقام. همه می‌دانند با آن نمای شست‌وشوی دیوارها و البته صلیب و کشمکش اعتقاد به خدایی که معجزه‌اش به طرز غریبی به آدم‌ها نزدیک است تماشایی است. همه می‌دانند فیلمی قابل احترام است و فارغ از همه بحث‌های پیرامونش یک موضوع را به ما گوشزد می‌کند و آن هم اینکه: همه نمی‌توانند چنین فیلمی بسازند...
