زخم معدن بر شاهوار

استان سمنان معادن بسیاری دارد.‌ یکی از این معادن، معدن بوکسیت شاهرود است که با هدف توسعه اقتصادی و اشتغال‏زایی در ارتفاعات شاهوار فعال است. 
کوه شاهوار بلندترین قله در قسمت شرقی رشته‌ کوه البرز است. شاهوار در شمال شهرستان شاهرود و در مرز دو استان گلستان و سمنان واقع شده است. 
این کوه علاوه بر آن‏که از مهم‌ترین تأمین‌کنندگان آب شهرستان شاهرود و روستاهای کوهپایه آن است، یکی از رویشگاه‌های ارزشمند «سرو‌ کوهی» نیز به شمار می‌رود؛ همچنین این کوه نزد اهالی شاهرود به عنوان یکی از نمادهای طبیعی این شهرستان محسوب می‌شود و همواره مورد توجه است. 

به گزارش ایرنا‌ شهرستان شاهرود یکی از قطب‌های ذخایر معدنی در کشور است، اما بهره‌‌برداری‌های غیراصولی در شاهوار این روزها تهدیدی برای زندگی مردم همجوار این کوه و نابودی گونه‌های گیاهی و جانوری را در پی
دارد. 
کارشناسان معتقد هستند آلودگی ذخایر آبی، تغییر شیب زمین، کم شدن منابع آب و حضور ریزگردها در منطقه شمالی شاهرود، بخشی از مهم‌ترین آسیب‌های استخراج بوکسیت از دامنه بلندترین قله البرز شرقی است. تخریب شاهوار برای کاهش بیکاری در منطقه نه‌تنها سودی برای مردم این منطقه ندارد، بلکه ابعاد گسترده آسیب‌های آن ممکن است تا سالیان سال، بار سنگینی را بر دوش دولت 
بگذارد. 
حال شاهوار این روزها ناخوش است و این کوه که روزگاری مکانی برای استراحت و وقت‌گذرانی مسافران و اهالی این منطقه بوده است، زخمی کهنه به دل دارد و معدن‌کاران خراش بر قامتش را نشانه گرفته‌اند. 


اکتشاف معادن و نابودی ذخایر ژنتیکی کوه 

استاد گیاه‌شناسی دانشگاه تهران در این رابطه گفت: فعالیت معدن بوکسیت تاش در کوه شاهوار شاهرود، علاوه بر درختانی نظیر اورس، گیاهان کوچک حاوی ذخایر ژنتیکی این منطقه را در معرض نابودی قرار داده است. این در حالی است که گیاهان بسیار زیادی برای نخستین بار در دنیا در دامنه کوه شاهوار کشف شدند. 
 «حسین آخانی» با اشاره به تنوع جانوری موجود در دامنه این کوه از مسئولان امر خواست برای چالش به وجود آمده این کوه تدابیری اتخاذ کنند و افزود: بروز ریزگرد و سیلاب از جمله نتایج فرسایش بی‌رویه و از دست دادن خاک منطقه
 است. 

آخانی با انتقاد از جاده‌سازی‌های بی‌رویه در جنگل‌های کشور، تصریح کرد: کجای دنیا این همه جاده در کوه‌هایی که محل زیست جانوان است، ساخته می‌شود و اکنون در وسط بیابان‌های بیارجمند و در زیستگاه یوزپلنگ آسیایی در حال جاده‌سازی هستند که باید جلوی این کار گرفته شود. 


خسارت معدنکاوی به کوه شاهوار

معاون محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست کشور نیز گفت: بهره‌‌برداری از معدن بوکسیت شاهوار در شهرستان شاهرود بدون هماهنگی با سازمان حفاظت محیط زیست و فاقد مطالعات مدیریت محیط زیستی است و این سازمان با فعالیت این معدن به شکل فعلی مخالف است. 
«حمید ظهرابی» افزود: فعالیت معدنی شرکت بهره‌بردار این معدن، خارج از مناطق چهارگانه تحت حفاظت محیط زیست و در اراضی ملی استان قرار گرفته است. مجوز فعالیت آن نیز از سوی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان سمنان صادر شده
است. 
وی ادامه داد: جانمایی، واگذاری و نحوه فعالیت این معدن بدون هماهنگی با اداره کل حفاظت محیط زیست سمنان بوده که به محض اطلاع از فعالیت معدن، نه‌تنها حفاظت محیط زیست استان مخالفت صریح خود را با فعالیت معدن اعلام کرده بلکه به دفعات و طی مکاتبات متعدد صدمات و پیامدهای تخریبی فعالیت معدن را به دستگاه‌های ذی‌ربط و نظارتی استان گزارش کرده است. 


کوه شاهوار زیر نظر محیط زیست قرار گیرد

دبیر ستاد مردمی حفاظت از طبیعت شاهرود نیز گفت: کوه شاهوار این شهرستان یکی از مهم‌ترین منابع زندگی انسان و حیات وحش باید زیرمجموعه سازمان حفاظت محیط زیست قرار گیرد. 
 «امیرحسین ولیان» افزود: کوه شاهوار زیستگاه حیوانات کمیاب مانند خرس و آهو و درختان مهمی چون ارس است که رسیدگی به آن‌ها ضروری است. 
ولیان به برداشت از معدن بوکسیت اشاره و اظهار کرد: از آن‌جا که برای برداشت معدن بوکسیت لایه‌های بیرونی کوه شکافته می‌شود، صدمات زیادی مانند از بین رفتن درختان و نیز کوچ حیوانات وارد
 می‌شود. 

دبیر ستاد مردمی حفاظت از طبیعت شاهرود، این نوع برداشت از معدن را موجب وارد شدن صدمات جبران‌ناپذیری به طبیعت برشمرد و ادامه داد: در بالادست روستای تاش معدن زغال‌سنگ هم از سال‌ها پیش فعال است اما معدنی که با ایجاد حفره‌ای در دل کوه از عمق زمین برداشت کرده و در سطح زمین خرابی چندانی به بار نیاورده است و آسیب زیادی به محیط زیست وارد نکرده است. بوکسیت معدنی بسیار متفاوت و ویرانگر است چون روباز است و تمام خوراک خود را از سطح زمین برداشت می‌کند. وی گفت: کوهی که خاک و پوشش گیاهی آن برداشته شود دیگر زنده نیست، برداشت این معدن روباز در چهار سال گذشته نزدیک به 200 هکتار از سطح شاهوار را تخریب کرده است. پس از برگزاری چند اجتماع، با برخی مسئولان استانی مرتبط با موضوع نشست‌هایی برگزار شد. 

وی ادامه داد: در حالی که پروانه برداشت میلیون‌ها متر مربع از معدن شاهوار صادر می‌شود، از پوشش گیاهی آن خبر ندارند. شاهوار یکی از کانون‌های پژوهش گیاه‌شناسی دانشمندان است. 
دبیر ستاد مردمی حفاظت از طبیعت شاهرود با بیان این که قرار است برای برداشت بوکسیت حدود چهار میلیون متر مربع از وسعت شاهوار کاوش شود، یادآور شد: معدن‌کاوی برای برداشت بوکسیت از روستای تاش شروع می‌شود و در ارتفاعات روستاهایی چون قطارزرشک، ابرسیج، میغان و ابر ادامه می‌یابد به گونه‌ای که تمام پهنه را عاری از گیاه می‌کنند و در نهایت صخره‌ای خشک برجای خواهد گذاشت. 
ولیان با اشاره به شروع اعتراضات مردمی از سال 90 و هم‌زمان با آغاز به کار معدن در تاش بیان کرد: در آن زمان هشدارهای لازم داده، و با مردم روستاهای اطراف معدن درباره مضرات آن سخن گفته شد. 


تخریب منابع آب

استادیار گروه زمین‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی شاهرود، درباره استخراج اکسید و هیدروکسید آلومینیم از دامنه شاهوار، بیان کرد: سرچشمه و سرشاخه‌های سیستم جمع‌آوری آب در حوضه آبخیز شاهرود - بسطام از ارتفاعات شمالی شاهرود یعنی شاهوار سرچشمه می‌گیرد و هرگونه دست‌کاری زمین در این سرشاخه‌ها تأثیر مستقیمی بر منابع آب این منطقه دارد. 

 «عبدالرضا جعفریان» افزود: در فرآیند استخراج روباز معدن بوکسیت شاهوار، با ایجاد انفجارهای بزرگ، سنگ‌های آهکی بیش از 200 میلیون ساله را تخریب می‌کنند تا در حفره‌های کارستیک این سنگ‌آهک به ماده معدنی بوکسیت برسند. 
وی با بیان این که این سنگ‌های آهکی که باطله معدن هستند در مسیرهای آبراهه‌ای یا نقاط دیگر رها می‌شوند، اظهار کرد: با این روش درواقع سنگ مخزن منابع آب شاهوار نابود و به‌عنوان باطله دور ریخته می‌شود و فقط ماده معدنی بوکسیت پس از سنگ‌جوری و سنگ‌شکنی بار کامیون می‌شود. 

این استاد دانشگاه تخریب سنگ مخزن شاهوار را بسیار نگران‌کننده دانست و گفت: چشمه‌های بزرگ و با آبدهی بالا در ناحیه شاهوار در مجاورت معدن از جمله چشمه پیرمیشی، چشمه پری‌خانی و چشمه امیر دارای سنگ مخزنی آهک کارستیک هستند که آب را در خود ذخیره می‌کنند و از محل این چشمه‌ها جاری می‌شوند. وی تاکید کرد: عناصر این فلزات سنگین وارد منابع آبی نزدیک ماده معدنی می‌شود و از طریق سیستم زهکشی آب‌های ناحیه به سرتاسر حوضه آبخیز شاهرود - بسطام منتقل می‌شود.