جماران فقط یک محله نیست

ماجرا خرداد امسال با خبر تخریب اضافه بنای ملک معروف به خانه 4هزار متری متعلق به نهاد ریاست‌جمهوری در محله جماران شروع شد و به گفته زهرا نژادبهرام، رئیس کمیته شهرسازی شورای شهر تهران در مجوز ساختمانی این ملک اضافه طبقه وجود نداشت اما بنیاد مسکن به‌عنوان سازنده ملک اقدام به ساخت نیم طبقه اضافی کرده بود که با واکنش‌هایی از سوی اعضای شورای شهر تهران و مسئولان شهرداری مواجه و اضافه بنا تخریب شد. پس از این اتفاقات حساسیت‌ها در مورد محله جماران افزایش یافت اما چند روز پیش بود که ارسال مصوبه محرمانه ازسوی شورای‌عالی معماری و شهرسازی به شهرداری تهران مبنی بر لغو محدودیت‌های ارتفاعی در محله جماران، یک‌بار دیگر اذهان عمومی را به این محله معطوف کرد و پای اداره بازرسی کل کشور هم به این موضوع باز شد. برای شفاف شدن موضوع با عبدالرضا گلپایگانی معاون معماری و شهرسازی شهردار تهران گفت‌وگو کردیم.


جماران چه تفاوتی با سایر محله‌های تهران دارد؟
جماران فقط یک محله نیست و از آن با عنوان رویداد مکان نام برده می‌شود. این محله علاوه بر قدمت، به‌دلیل ویژگی و شاخصه میراثی و تاریخی متمایز از سایر محله‌هاست. در یک کلام محله جماران نه‌تنها برای مردم ایران بلکه در دنیا شناخته شده است.
 چرا در جماران بلندمرتبه‌سازی نباید انجام شود؟
براساس قانون بند د ماده 166توسعه و رویکرد شهرداری حفاظت از بناها و بافت قدیمی ، تاریخی و ارزشمند است که این موضوع در طرح تفصیلی هم لحاظ شده است. در حقیقت با استناد به همین ماده قانونی بلندمرتبه‌سازی‌ یعنی ساخت‌وساز بیش از 2تا 3طبقه ممنوع است. در منطقه 12هم این موضوع لحاظ شده و به همین دلیل طرح تفصیلی ویژه‌ای برای این منطقه پیش‌بینی شد تا ساخت‌وساز با حفظ و حراست بناهای تاریخی انجام شود.
 محله‌های میراثی و تاریخی زیادی در تهران وجود دارد. چرا جماران این قدر مورد توجه قرار گرفته است؟
محله جماران کانون ارزش‌های فرهنگی، تاریخی، اعتقادی و معنوی است و قطعاً باید از آن حفاظت کرد. این محله در حقیقت هویت ایران است و می‌توان با توسعه بستر گردشگری و توریستی در آن، روند انقلاب را برای گردشگران خارجی و داخلی ترسیم‌کرد.
آیا  ساکنان این محله تمایل دارند مانند سایر مردم خانه‌هایشان را در چندین طبقه بسازند؟ در این مورد شهرداری چه تدابیری اندیشیده است؟
قطعاً شهرداری خود را نهاد خدمتگزار مردم می‌داند و کاری که با نارضایتی شهروندان همراه باشد انجام نمی‌دهد. در اجرای طرح توسعه بستر گردشگری محله جماران، شهرداری آمادگی دارد به افرادی که بنا به هر دلیلی دچار ضرر و زیان می‌شوند، جبران عدم‌النفع بپردازند.
 حفاظت از جماران آیا مطالبه و خواسته شهرداری است؟
این یک خواسته نیست بلکه در سال‌های اخیر مصوبه‌ای در مجلس تصویب و براساس آن وزارت راه و شهرسازی و شهرداری ملزم به حفظ بافت قدیمی و سنتی محله جماران و تبدیل آن به منطقه گردشگری هستند. در همین راستا، شهرداری می‌تواند املاک را تملک یا وزارت راه و شهرسازی زمین به شهرداری واگذار کند.
 واکنش شهرداری به مصوبه شورای‌عالی معماری و شهرسازی چه بوده است؟
نامه‌ای به این شورا و نهاد ریاست‌جمهوری ارسال کرده‌ایم و در آن ذکر شده است که شهرداری، وزارت راه و شهرسازی و همه نهادهای حاکمیتی باید وظیفه‌ای  را که در قبال حفاظت از مکان رویداد بیت امام و حسینیه جماران دارند به بهترین نحو انجام دهند. شهرداری این آمادگی را دارد تا برای خلق یک طرح معمارانه و شهرسازانه با کسب رضایت مردم و حفاظت از ارزش مکانی و همچنین حمایت شورای شهر تهران، از این محله تاریخی و میراثی حفاظت کند.
نتیجه این نامه چه بود؟
با ارسال این نامه که 15اشکال طرح توسط شهردار تهران مطرح شده است، سازمان بازرسی کل کشور به این موضوع ورود پیدا کرده و اجرای متن (مصوبه) ابلاغ شده متوقف شده تا اشکالات و ابهامات روشن و تعیین تکلیف شوند.


 مکث
اشکالات مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی درباره محله جماران 

 شهرداری تهران در نامه ارسالی به نهاد ریاست‌جمهوری اشکالاتی را نسبت به طرح جدید محله جماران -که مصوب شورای‌عالی و شهرسازی کشور است- در قالب 15بند اعلام کرده که به شرح زیر است:
   آن دسته از قطعات جنوبی واقع در کوچه شهید حسنی‌کیا در انطباق با تراکم پیشنهادی طرح مشاور که همکف آن به مسکونی اختصاص یافته، دچار تعارض و مشکل تأمین پارکینگ خواهند شد.
  در راستای تکمیل طرح کوچه شهید حسنی‌کیا، افزوده شدن قطعات جنوبی ابتدای ورودی شرقی کوچه حسنی‌کیا از میدان جماران و اصلاح نقشه مربوط، به ارتقای کیفیت طرح یاری می‌رساند.
  ضمن استقبال از صیانت از فضای سبز موجود در قالب حفاظت از باغ‌های سزاوار و خسروشاهی متعلق به شهرداری تهران سؤال این است که آیا دیگر باغ‌های موجود در محدوده طرح از مصوبه حفاظت از فضای سبز در قالب آیین‌نامه ماده 14قانون زمین شهری پیروی می‌کند یا اینکه منطبق بر پیشنهادهای ارائه شده در طرح مشاور است؟ نظر مدیریت شهری تهران مبنی بر اعمال دستورالعمل ماده‌14 مصوب شورای‌عالی شهرسازی و معماری درخصوص املاک دارای رأی‌باغ و اراضی مزروعی است.
  طرح پیشنهادی مشاور درخصوص آن دسته از قطعات که طبق ضوابط طرح قدیم دارای حقوق مکتسبه اعم از پروانه ساختمانی که در حال ساخت است، اظهارنظری نکرده که محل ابهام است.
  درخصوص آن دسته از قطعات جنوبی که به پیشنهاد مشاور از نقطه صفر ـ صفر دسترسی شمالی دستور نقشه دریافت می‌کند، به لحاظ محدودیت پیش‌بینی شده در اجرای زیرزمین و تأمین پارکینگ دارای ابهام است.
  قطعات شمالی که براساس تنوع گزینه‌های پیشنهادی مشاور ساخته می‌شوند، دارای سایه‌اندازی ناهمگون نسبت به هم خواهند شد که محل ابهام است. الگوهای پیشنهادی نحوه توده‌گذاری در محورهای محدوده طرح دارای تنوع گسترده‌ای است و این الگوها به پلاک‌ها تخصیص نیافته است. با توجه به اینکه محدودیتی در انتخاب الگوها درنظر گرفته نشده، این امر قطعاً باعث به هم‌ریختگی در جداره‌های گذر و پیش‌آمدگی و تورفتگی‌های نامتعارف و دندانه‌ای شدن شده و خط المان محورها را به هم می‌ریزد.
  در بیشتر گزینه‌های پیشنهادی، سطح اشغال نمایش داده شده بیشتر از 60درصد است که با نظام متداول در شهر تهران متفاوت است و سبب کاهش امکان تداوم کاشت درخت و ایجاد سبزینگی در محدوده خواهد شد.
  در برخی از گزینه‌های ارائه شده، تعداد زیرزمین‌ها از یک طبقه بیشتر است که با حکم کلی مشاور مبنی بر تعیین حداکثر یک طبقه زیرزمین برای حفظ قنات محدوده مغایرت دارد.
  با توجه به شیب بالای محدوده، قطعات واقع در غرب و شمال محدوده ثبتی، کاملاً کریدور دید محدوده ثبتی را خدشه‌دار نموده‌اند و در طرح مصوب سال 80نیز بخشی از آنها دو طبقه بوده است، درحالی‌که در محدوده دو طبقه ارائه شده در دفترچه طرح، این بخش‌ها 3 طبقه شده است. این تصمیم با حفظ بافت محلی و قدیمی مغایرت اساسی دارد.
  محدوده طرح مشتمل بر 147پلاک است و ضوابط پیشنهادی برای 4 محدوده A، B، C و D ارائه شده که نسبت به ضوابط ملاک عمل فعلی برای این محدوده (2و 3طبقه) با رویکرد افزایش بارگذاری (3طبقه) است.
  در طرح، به درستی به‌وجود قنات فراوان اشاره شده اما  از آنجایی که ابلاغیه جهت اجرا صادر شده، مسیر قنات‌ها و حریم آن مشخص نشده تا محدودیت‌ها به‌صورت تدقیق شده برای پلاک‌ها اعمال شود.
  درخصوص تعیین کد ارتفاعی مبنا (صفر ـ صفر پیشنهادی) در ضوابط طرح برای واحدهای مستقر در بر گذرهای شمالی ـ جنوبی و شرقی ـ غربی مبنای تعیین کد ارتفاعی مشخص شده است لیکن برای واحدهای دارای بیش از دو بر که حداقل یکی از آنها شرقی یا غربی است، صفر ـ صفر پیشنهادی از یکی از دو گذر می‌تواند منظور شود که این شیوه ارائه ضابطه باعث تفسیرپذیری و افزایش طبقات می‌ شود.
  تدقیق نشدن ارتفاع تا کف طبقات مسکونی برای پلاک‌ محدوده (حداکثر 360سانت) می‌تواند پیوستگی خط المان را به هم بریزد.
  طرح برای پلاک‌های دارای اصلاحی، ضوابطی پیشنهاد نداده است.
  نحوه توده‌گذاری یکی از پلاک‌های ثبتی واقع در خیابان چوبینه برخلاف توده‌گذاری پیشنهادی مشاور منتخب دبیرخانه شورای‌عالی شهرسازی و معماری (صفحه 218گزارش ارسالی) درخصوص املاک این‌چنینی است، در طرح جانمایی شده که جای تأمل دارد.