اصابت کرونا به شاخص اعتماد بازار

رضا کربلایی ـ‌ روزنامه‌نگار

کرونا به شاخص اعتماد بازار ایران هم آسیب زده، به‌نحوی که بانک مرکزی گزارش داده در فروردین‌ماه بالغ بر یک‌هزار و 113 فقره چک به ارزش 131هزار میلیارد ریال در شبکه بانکی به‌دلیل کمبود موجودی و ناتوانی صادرکنندگان چک پاس نشده است که نسبت به اسفندماه پارسال تعداد چک‌های برگشتی رشدی 7.4درصدی داشته و از 10.9درصد به 18.3درصد رسیده است؛ نشانه‌ای از ناتوانی اصناف و کسب‌وکارهای خرد در پاس‌کردن چک‌ها به‌گونه‌ای که از کل تعداد و مبلغ چک‌های مبادله‌شده در فروردین‌ماه امسال به‌ترتیب 18.3درصد و 20درصد برگشت خورده است. این در حالی است که تعداد چک‌های برگشت‌خورده در اسفندماه سال گذشته 10.9درصد و از نظر ارزش 11.8درصد برآورد شده است.
به‌گزارش همشهری، همزمان با شیوع ویروس کرونا در ایران بسیاری از کسب‌وکارها به حالت تعطیل درآمده و صادرکنندگان چک در پاس‌کردن چک‌های صادرشده خود با مشکلات جدی مواجه شده‌اند؛ به‌نحوی که تعداد چک‌های برگشتی نسبت به کل چک‌های رد و بدل شده در شبکه بانکی از 9.8درصد در فروردین‌ماه پارسال به 10.9درصد و 18.3درصد در فروردین امسال افزایش یافته و دوباره شاخص تعداد چک‌های برگشتی دورقمی شده است. از نظر ارزش هم وضعیت چک‌های برگشتی نسبت به کل چک‌های مبادله‌شده این روند افزایشی دیده می‌شود به‌نحوی که نسبت ارزش چک‌های پاس‌نشده به کل چک‌ها از 10.8درصد در فروردین سال گذشته به 11.8درصد در اسفند پارسال رسیده و در فروردین امسال این نسبت به 20درصد هم رسیده است.
تازه‌ترین گزارش بانک مرکزی که تصویری از وضعیت چک‌های رد و بدل شده در شبکه بانکی و میزان برگشت چک‌ها به‌عنوان شاخص اعتماد بازار را نشان می‌دهد که در استان تهران طی فروردین‌ماه امسال بالغ بر 379هزار فقره چک به ارزش 58هزار میلیارد ریال برگشت خورده که تعداد چک‌های برگشتی نسبت به چک‌های مبادله‌شده 21.5درصد و از نظر ارزش هم 19درصد از کل چک‌های مبادله‌شده پاس نشده است.
این گزارش می‌افزاید: در نخستین‌ماه امسال در بین سایر استان‌های کشور، بیشترین نسبت تعداد چک‌های برگشتی به کل چک‌های رد و بدل شده به‌ترتیب به استان‌های کردستان به میزان 25.3درصد، هرمزگان 22.8درصد و ایلام 22.2درصد اختصاص یافته و استان‌های گیلان با 13درصد، قزوین 13.7درصد و گلستان 14.3درصد کمترین میزان تعداد چک‌های برگشتی به کل تعداد چک‌های مبادله‌شده را به‌خود اختصاص داده‌اند.
از نظر وضعیت ارزش چک‌های برگشتی هم بیشترین ارزش چک‌های برگشتی به کل ارزش چک‌های رد و بدل شده در بانک‌های ایران به‌ترتیب استان قم با 30.7درصد، هرمزگان با 30.5درصد و کردستان با 24.2درصد رکورددار بوده‌اند و استان‌های خوزستان با 13.8درصد، کرمانشاه با 14.4درصد و گیلان با 15.3درصد کمترین نسبت ارزش چک‌های برگشتی را داشته‌اند.

رمزگشایی از معمای برگشت چک‌ها
براساس اعلام بانک مرکزی در فروردین‌ امسال در کل کشور حدود یک‌هزار و92 فقره چک به ارزش حدود 127هزار میلیارد ریال به‌دلیل کسری یا نداشتن موجودی مهر برگشت خورده است که در کل کشور 98.1درصد تعداد کل چک‌های برگشتی و 96.9درصد ارزش چک‌های پاس‌نشده به‌دلیل نداشتن موجودی کافی یا ناتوانی صادرکننده در تامین وجه چک برگشت خورده است.
در استان‌های خراسان جنوبی با 98.9درصد، هرمزگان با 98.7درصد، اردبیل و اصفهان هر کدام با 98.6درصد تعداد چک‌های پاس‌نشده به‌دلیل کسری یا فقدان موجودی یعنی نبودن پول در حساب صادرکننده چک بوده و از این حیث رکورددار به‌حساب می‌آیند. این در حالی است که دلیل 96.9درصد از چک‌های برگشتی در استان کهگیلویه و بویراحمد، 97.1درصد در استان‌های البرز و سیستان و بلوچستان و 97.2درصد در استان‌ کرمانشاه به‌دلیل کسری نقدینگی و یا فقدان پول لازم در حساب‌ها بوده است. 
بانک مرکزی اضافه کرده ‌که بیشترین نسبت ارزش چک‌های برگشت‌خورده به‌دلیل کسری یا فقدان موجودی به کل ارزش چک‌های برگشتی در نخستین ‌ماه امسال مربوط به استان‌های ایلام، خراسان شمالی، هرمزگان، فارس، لرستان و اصفهان به ثبت رسیده و استان‌های کرمان، کرمانشاه و سمنان کمترین نسبت ارزش چک‌های برگشتی را به‌خود اختصاص داده‌اند.

  کاهش میزان استفاده از چک




شاخص دیگری که نشان‌دهنده میزان کاهش استفاده از چک در مبادلات اقتصادی کشور است، وضعیت چک‌های رد و بدل شده در شبکه بانکی است؛ به‌نحوی که در فروردین‌ماه امسال بالغ بر 6.1میلیون فقره چک به ارزش بیش از 652هزار میلیارد ریال در شبکه بانکی گردش داشته که نسبت به اسفند‌ماه پارسال از نظر تعداد 36درصد و از نظر ارزش 56.4درصد افت کرده است. هرچند به‌دلیل کاهش سطح فعالیت‌های اقتصادی در فروردین‌ماه هر سال میزان چک‌ها در مبادلات اقتصادی کاهش می‌یابد اما یکی از دلایل میزان شدت افت استفاده از چک در فروردین‌ماه امسال ناشی از آثار مخرب کرونا بر کسب‌وکارها بوده است. افزون بر اینکه شاخص چک‌های وصول‌شده در فروردین‌ماه امسال هم نشان می‌دهد که حدود 5میلیون فقره چک به ارزش 521هزار میلیارد ریال وصول شده که نسبت به اسفندماه پارسال از نظر تعداد 41.3درصد و از نظر ارزش 60.4درصد افت کرده است.