نبرد تزار و سلطان در سرزمین شام

سیاوش فلاح‌پور ـ خبرنگار

درحالی‌که به‌نظر می‌رسید مذاکرات روسیه و ترکیه بر سر بحران ادلب به توافقی اولیه میان 2کشور نزدیک شده، ناگهان شرایط تغییر کرده و بار دیگر درگیری‌های میدانی، میز مذاکره را به حاشیه راند! ماجرا از «سراقب» آغاز شد؛ شهری استراتژیک در جنوب ادلب که سیطره بر آن، اهمیت بالایی برای کنترل آزادراه‌های دمشق-حلب و همچنین دمشق-لاذقیه (مشهور به M5 و M4) دارد. درحالی‌که تنها 12ساعت از ورود ارتش سوریه و متحدانش به این شهر می‌گذشت، شبه‌نظامیان مورد حمایت ترکیه با استفاده از تجهیزات نظامی جدیدی که در اختیارشان قرار گرفته بود، پاتکی سنگین را شروع کرده و بعد از درگیری‌های نه‌چندان طولانی، باری دیگر این شهر را به تصرف خود درآوردند. به فاصله کوتاهی بعد از این پیروزی، رجب طیب اردوغان در سخنانی اعلام کرد مسیر تحولات ادلب تغییر کرده و به‌زودی بحران در این استان سوری خاتمه می‌یابد. بسیاری از تحلیلگران این تحول را به‌عنوان آخرین اقدام ترکیه برای تقویت کارت‌های خود در جریان مذاکره و توافق پیش‌رو تفسیر کردند.
در سوی دیگر معادله اما وضع به‌گونه دیگری بود. به گفته خبرنگار شبکه المیادین، مذاکرات هیأت‌های روسی و ترکی بعد از سقوط سراقب متوقف شده و روس‌ها با «عصبانیت» آنکارا را ترک کرده‌اند. باز هم گذشت 12ساعت کافی بود تا عصبانیت روس‌ها در میدان نبرد ترجمه شود؛ آن هم از طریق حمله‌ای بی‌سابقه که همه را شگفت‌زده کرد! به این ترتیب و از ساعات بامدادی روز جمعه اخبار عجیبی از انتقال تعداد بالایی از سربازان کشته‌شده و یا مجروح ترکیه از ادلب به بیمارستان‌های مرزی این کشور، از جمله بیمارستان ریحانلی در هاتای منتشر شد. اگرچه نیروهای امنیتی ترکیه این بیمارستان را محاصره کرده و به این ترتیب مانع از دسترسی خبرنگاران و حتی شهروندان عادی به محیط داخلی آن شدند، اما اطلاعات مربوط به تلفات ارتش ترکیه خیلی زود از داخل سوریه منتشر شد. به گفته دیده‌بان حقوق بشر سوریه، در اثر حملات هوایی سنگین جنگنده‌های روسیه به یکی از پست‌های نظامی ترکیه در جنوب ادلب، دست‌کم 36سرباز کشته و بیش از 70تن مجروح شده‌اند! این در حالی است که به گفته منابع محلی، حال بسیاری از این مجروحان وخیم بوده و احتمال افزایش تلفات طی روزهای آینده نیز وجود دارد. براساس گزارش دیده‌بان، این تلفات توسط 4بالگرد ترکیه از ادلب به استان هاتای منتقل شدند.

خشم شهروندان ترکیه و واکنش دولت
انتشار اخبار و تصاویر مربوط به انتقال مجروحان به بیمارستان ریحانلی، فضای ملتهبی را در شبکه‌های اجتماعی ترکیه به‌وجود آورد؛ بسیاری از شهروندان مناطق مرزی به همراه خانواده‌های سربازان راهی این بیمارستان شده و در برخی دیگر از نقاط ترکیه نیز تجمعاتی اعتراضی شکل گرفت. شهروندان خشمگین در این تجمعات با سر‌دادن شعارهایی نظیر «الله‌اکبر» و «انتقام»، خواهان پاسخ ارتش ترکیه به حملات روسیه بودند. از سوی دیگر، احزاب مخالف اردوغان با محوریت حزب جمهوری خلق نیز از زاویه دیگری وارد صحنه شده و با برگزاری اجتماعاتی فوری، بار دیگر به حمله علیه سیاست خارجی دولت و تبعات آن برای امنیت ملی و اقتصاد ترکیه پرداختند. تشدید این فضا اما واکنشی جالب از سوی دولت را به‌دنبال داشت؛ فیلترینگ گسترده تمام شبکه‌های اجتماعی در ترکیه، از توییتر و اینستاگرام گرفته تا فیس‌بوک و... فیلترینگی که تا ساعات پایانی روز گذشته نیز در بسیاری از استان‌های ترکیه همچنان ادامه داشت و دسترسی به شبکه‌های اجتماعی را‌ حتی با استفاده از وی‌پی‌ان، بسیار سخت کرده بود. همزمان با تمام این تحولات، خبرگزاری آناتولی از نشست فوری فرماندهان نظامی و امنیتی ترکیه با اردوغان در کاخ ریاست‌جمهوری در آنکارا خبر داد؛ نشستی که حدود 40دقیقه ادامه داشت و سرانجام با اتخاذ 2 تصمیم مهم به پایان رسید؛ حمله به مواضع ارتش «سوریه» در نقاط مختلف این کشور و همچنین باز‌کردن مرزهای زمینی و آبی به روی پناهجویان برای حرکت به سوی کشورهای اروپایی! جالب آنکه هر دو تصمیم نیز فورا اجرایی شد؛ از حملات هوایی و توپخانه‌ای ارتش ترکیه به برخی پایگاه‌های ارتش سوریه در حاشیه لاذقیه، حلب، حمص و ادلب در ساعات بامدادی روز جمعه که البته براساس گزارش‌های اولیه هیچ تلفاتی نداشت تا عقب‌نشینی فوری گشت‌های مرزی و گارد ساحلی از مسیر حرکت پناهجویان به سوی یونان و سایر کشورهای اروپایی.

باز هم خبری از ناتو نیست!
عبدالباری عطوان، سردبیر روزنامه رأی‌الیوم در تحلیل این تحولات نوشت: تصمیم ترکیه برای گشایش مرزها به روی پناهجویان به‌روشنی نشان می‌دهد باز هم متحدان غربی، این کشور را در مواجهه با روسیه و ایران تنها گذاشته‌اند. در واقع اردوغان تلاش می‌کند با استفاده از این اهرم فشار، ناتو را وادار به اتخاذ واکنشی جدی علیه روسیه کند؛ اگرچه این رویکرد پیش از این هم توسط آنکارا تجربه شده و نتیجه قابل توجهی به‌دنبال نداشته است. انتشار محتوای مکالمات تلفنی وزرای دفاع و خارجه ترکیه با مقامات غربی، ازجمله مارک اسپر، وزیر دفاع آمریکا و ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو این تحلیل را در میان رسانه‌ها و ناظران تحولات سوریه بیش از پیش تقویت کرد؛ چرا‌که در تمامی این مکالمات صرفا به بیان مواضعی کلی درباره اهمیت حمایت از اعضای ناتو، ازجمله ترکیه اکتفا شده و هیچ برنامه روشنی برای پشتیبانی از این کشور مقابل حملات بی‌سابقه روسیه به چشم نمی‌خورد. از سوی دیگر، اما مکالمه تلفنی اردوغان و پوتین با توافق طرفین بر برگزاری ملاقات دوجانبه در «سریع‌ترین زمان ممکن» به پایان رسید؛ نتیجه‌ای که اگرچه می‌تواند برای ترکیه دلگرم‌کننده باشد اما روشن نیست تا پیش از سیطره کامل ارتش سوریه بر تمامی شهرهای اطراف ادلب محقق خواهد شد یا نه؟ 



تحلیل
موشک‌های کوچکی که بازی را به هم زدند!

ایلیا ج مغنایر، تحلیلگر امور منطقه با اشاره به درگیری‌های نظامی که روند مذاکرات میان روسیه و ترکیه را بیش از پیش پیچیده کرده، نوشت: روسیه در واقع به اقدام ترکیه مبنی بر ارسال «موشک‌های دوش‌پرتاب» برای جهادی‌ها پاسخ داده است؛ اقدامی بسیار خطرناک که علاوه بر تهدید جان خلبانان روس می‌تواند عاملی برای تغییر «قواعد نبرد» باشد. در هر جنگی مجموعه قواعدی وجود دارد که اگرچه رسما اعلام نشده است، اما دوستان و دشمنان بر آن توافق دارند. این قواعد معمولا به رسمیت شناخته شده و مورد احترام واقع می‌شوند. آمریکا طی 9سال گذشته تنها با ارسال تعداد بسیار محدودی از این موشک‌های چینی برای جهادی‌ها موافقت کرده و بعد از ورود روسیه به جنگ نیز به‌طور کلی آن را متوقف کرد. بگذارید مثال دیگری بزنم؛ روسیه در پاسخ به سرنگونی ایلوشن و مرگ 15 افسر حاضر در آن، سامانه اس‌300 را در سوریه مستقر کرد. حالا تا وقتی اسرائیل حریم هوایی سوریه را نقض نکند، از این سامانه علیه جنگنده‌های اسرائیلی استفاده نمی‌شود (رژیم صهیونیستی بعد از سقوط ایلوشن روسی تنها از آسمان لبنان یا اردن به اهداف نظامی در سوریه حمله کرده است). اگر قواعد نبرد زیر پا گذاشته شود، شرایط از کنترل طرفین خارج شده و جنگ چهره بسیار زشتی به‌خود می‌گیرد؛ مانند مرگ 36سرباز ارتش ترکیه در جنوب ادلب.