شهر بدون خودرو شهری سودرسان است

سیدمحمد فخار _ خبر‌نگار

آیا زندگی بدون خودرو ممکن است؟ تا این فکر را از خودتان دور نکنید، غیر ممکن نیست. خیابان‌ها رگ و ریشه‌های یک شهر هستند و حیات عمومی در آنها جریان دارد. این ریشه‌ها از یک قرن پیش توسط وسایل نقلیه اشغال شده‌اند و برای رهایی شهر از آنها باید کاری کرد. پیاده محوری تنها ایده در این مسیر است که می‌تواند تمام قامت در برابر خودرو محوری بایستد. ایده روز جهانی بدون خودرو درست با این هدف ایجاد شده است. کشورهای درگیر آلودگی هوا و ترافیک برای رهایی از سیطره خودرو محوری تلاش می‌کنند با فرهنگسازی، دست‌کم هر هفته روز بدون خودرو داشته باشند. تهران نیز با چنین رویکردی سه‌شنبه‌های بدون خودرو را در تقویم خود ثبت کرده است. اما پرسشی که در این مسیر پیش می‌آید، اینکه چرا باید یک روز بدون خودرو داشته باشیم؟ 
22سپتامبر هر سال به‌عنوان روز جهانی بدون خودرو نامگذاری شده است. مهم‌ترین هدف این رویداد ارتقای کمی و کیفی حمل‌ونقل عمومی، ترویج و توسعه‌ دوچرخه سواری و پیاده روی است. در این کمپین، مردم تشویق می‌شوند سفرهای شهری خود را با استفاده از وسایل نقلیه‌ عمومی انجام دهند و درصورتی که محل کارشان به محل سکونت نزدیک است، در خریدهای روزانه‌ خود، از دوچرخه استفاده کرده یا پیاده روی کنند.

شهر حضور یا شهر عبور؟
هر شهروند در شهرهای بزرگ ایرانی و غیرایرانی برای حضور در اجتماع باید عرصه‌ای داشته باشد اما این عرصه کجاست؟ اگر ما شهروند یک شهر باشیم، جز در مجامع سربسته عمومی و خصوصی، آیا نباید فضایی برای حضور و آسایش داشته باشیم؟ حضور، یک نیاز اساسی شهروندی است که مثال کوچک آن در بوستان‌ها تعریف شده است. ما به جز بوستان و فضای سبز به پیاده‌روها و خیابان‌ها نیز نیاز داریم. در شهر باید آرامش و حضور توامان داشته باشیم و این نمی‌شود جز با اهمیت دادن به ساحت‌های عمومی شهری و از همه مهم‌تر خیابان. اما آیا خیابان‌ها که رگ‌های شهر هستند، فضایی برای آرامش شهروندان دارند یا سرعت بالای خودروها و صدای گوشخراش موتورسیکلت‌ها باعث رانده‌شدن شهروندان به حاشیه می‌شود؟ شهر محلی برای حضور است اما در کشور ما هنوز شهر و خیابان محل عبور تعریف شده است.

سه‌شنبه‌ها را تکثیر کنید
پویش سه‌شنبه‌های بدون خودرو از 14آذر97 همزمان با آغاز شهردار شدن پیروز حناچی در تهران به اجرا درآمد. پویشی که با هدف استفاده‌ کمتر از خودروهای تک‌ سرنشین، دست‌کم یک روز در هفته به شهروندان پیشنهاد می‌دهد به‌جای استفاده از خودروی شخصی، گزینه‌های مفیدتری مثل دوچرخه‌سواری، پیاده‌روی، استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی و استفاده از خودروی اشتراکی را برای انجام کارهای روزمره، جایگزین کنند. در این پویش 6سود همزمان به شهر و شهروندان می‌رسد. در این راستا علاوه بر کاهش وسایل نقلیه موتوری، به‌عنوان اصلی‌ترین مولد آلاینده‌ها و منتشر‌کننده گازهای سمی که به کاهش آلودگی هوا و صدا و ترافیک منجر می‌شود، نشاط و سلامت جسمی و روحی شهروندان با پیاده روی و دوچرخه‌سواری ممکن می‌شود. در بخش مصرف سوخت و هزینه‌های غیرضرور نیز صرفه‌جویی اقتصادی در پی دارد و از محل توسعه خدمات حمل‌ونقل عمومی، خدمات شهری مرتبط با دوچرخه‌سواری وپیاده‌روی اشتغال‌زایی ایجاد می‌شود. حالا تصور کنید این ایده در روزهای هفته تکثیر شود...

   اطلاعات جهانی از شهرهای پیشتاز

شهرهای بدون خودرو، پایگاه اطلاع‌رسانی جهانی دارند. برای اطلاع از آخرین اطلاعات شهرهایی که روز بدون خودرو برگزار می‌کنند می‌توانید به آدرس www.infocarfreeday.net مراجعه کنید. مطابق عکس‌ها، خبرها و برنامه‌های اعلام شده، جاکارتای اندونزی بهشت شهرهای بدون خودرو طی هفته‌های اخیر بوده و کارناوال‌های مختلفی با حذف خودروها از معابر شهری تشکیل شده است.


تلاش برای گسترش فرهنگ پیاده‌

محمدمهدی معینی، عضو کمیته پیاده‌مداری شورای شهر تورنتو:
پیاده روی، شکل آغازین جابه‌جایی انسان و یک وسیله ارزان و در دسترس همگان شناخته می‌شود. همه ما در ساعاتی از روز و شب راه می‌رویم. در شهرهای جهان پیاده‌محوری و نیازهای آن در چند دهه اخیر نمود بیشتری یافته است. شهرها به‌دلیل ارتقای کیفیت زیست‌محیطی در جهت کاهش سوخت فسیلی، بهبود سلامت جسمی و روانی انسان، افزایش روابط متقابل اجتماعی میان شهروندان، بهبود کیفیات اجتماعی و فرهنگی زندگی در شهر و کمک به انسانی کردن محیط‌های شهری و حرکت عابر پیاده وابسته هستند و مسئولان دولتی و محلی توجه بسیاری به آنها می‌کنند. در واقع پایداری شهرها به عوامل متعددی ازجمله سیستم ترددی کارا و کارآمد ‌وابسته است‌ و پیاده‌روی اصلی‌ترین نقطه عزیمت در سرمایه‌گزاری‌های شهری به‌عنوان شهرهای پیاده محور است. برای این نیاز حیاتی باید با تکیه بر پویش‌های فرهنگ‌محور تلاش شود.