وعده‌های جنگ زده
محسن تولایی- اصغر صوفی _ خبرنگار
دولت تدبیروامید در سومین‌سال فعالیت خود با شیب ملایمی از وعده‌های خود عقب‌نشینی می‌کند. نه نشست خبری و آیین بازگشایی رسمی دانشگاه‌ها در مهرماه و نه مراسم روز دانشجو، هیچ‌کدام باعث نشدند حسن روحانی گزارشی درباره میزان تحقق وعده‌های انتخاباتی سال96 خود به مردم داشته باشد. او روز دوشنبه در مراسم روز ملی صنعت پتروشیمی با بیان اینکه شرایط عادی با شرایط جنگ متفاوت است، گفت: بعضی‌ها به دولت دوازدهم خطاب می‌کنند، می‌گویند آن قول‌هایی که اول دولت دادید، چرا عین آن قول‌ها را نمی‌توانید عمل کنید؟ خب، ما در شرایط صلح آن قول‌ها را داده بودیم. بعد وارد یک جنگ شدیم. جنگ را هم ما انتخاب نکردیم. ما هم شروع نکردیم. حتی بهانه هم ما به آنها ندادیم. براساس گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری، حسن روحانی همچنین با اشاره به اینکه دشمنان جنگ را علیه ملت ایران شروع کردند تا قامت استوار ملت بزرگ و فرهیخته ایران را بشکنند، تصریح کرد: این حرف، حرف منطقی‌ای نیست که برخی‌ها که با دولت خرده‌فرمایش دارند، بگویند که در سال95 و در فروردین96 شما اینها را گفتید و فروردین98 لحن فرق کرده است. آن شرایط، شرایط صلح بود، الآن شرایط جنگ است و در همه دنیا شرایط جنگ یک شرایط ویژه است.
یک دقیقه کلیپ تصویری رئیس‌جمهور در مناظرات انتخاباتی سال96 یادآور مهم‌ترین وعده انتخاباتی روحانی درباره رفع کامل تحریم‌ها هستند. این وعده مشروط و مقید نبود و تضمینی برای نیفتادن دوباره کشور به چاه تحریم‌ها یا همان شرایط جنگ اقتصادی محسوب می‌شد. روحانی در مناظره انتخاباتی می‌گفت «من الآن به ملت ایران عرض می‌کنم آمادگی دارم در 4سال بعد غیر از تحریم‌های هسته‌ای که در این 4سال برداشتم، بقیه تحریم‌های ملت ایران را به‌خوبی و با قدرت بردارم و عزت و منفعت ایران را به ملت ایران برگردانم.» این تحریم‌ها نه‌تنها رفع نشدند، بلکه خروج آمریکا از برجام شرایط جنگ اقتصادی را نیز بر کشور تحمیل کرد. رئیس‌جمهور بارها تأکید داشته است «دولت موضوع تعامل سازنده و گسترده با جهان را به رأی مردم گذاشت و مردم در دور اول به آن رأی دادند و در دور دوم هم رأی بالاتری به این سیاست دادند.»
روحانی در نخستین جلسه هیأت دولت دوازدهم که 29مردادماه96 برگزار شد، با اشاره به خواسته‌های انتخاباتی مردم، گفت: مردم با حضور باشکوه خود در روند انتخابات، مطالبات و اولویت‌های خود را بیان کردند و مشروعیت ما به این است که به خواسته بحق مردم، پاسخ صحیح و دقیق بدهیم. مردم چک سفید و به‌صورت بدون حساب و کتاب به ما رأی ندادند. رأی مردم مشروط به اجرا و تحقق وعده‌هایی است که داده شده است و ما، مسئولان شرعا و قانونا موظفیم به وعده‌های داده شده عمل کنیم. به مردم، وعده دادیم که مسیر ما اعتدال و میانه‌روی است و گفتیم که فضا امنیتی نباشد، اما امن باشد و وعده دادیم که برای فرزندان آنان، اشتغال ایجاد خواهیم کرد و امروز موظف هستیم که در مسیر تحقق این وعده‌ها تلاش کنیم.
پای وعده‌های خود ایستاده‌ایم؟
رئیس‌جمهور 11آذرماه96 هم به‌مناسبت روز دانشجو در دانشگاه سیستان و بلوچستان، گفت: با آنچه در انتخابات عهد و پیمان بستیم، بر سر عهد و پیمان خود هستم. مشروعیت ما در دولت بر مبنای قولی است که به مردم داده‌ایم و اگر بخواهیم از آن عقب‌نشینی کنیم، یعنی از مشروعیت خود عقب‌نشینی کرده‌ایم و این موضوعی است که چندین‌بار به‌صراحت در دولت به وزرا تأکید کردم. او تأکید کرد: پای وعده‌های خود ایستاده‌ام و عقب‌نشینی نکرده و نخواهم کرد و در این راه از هیچ‌کس هراسی ندارم و راه ملت ایران را که راه جمهوری اسلامی است، با قوت ادامه خواهم داد. این اظهارات تقریبا آخرین مواضع رئیس‌جمهور درخصوص وعده‌های انتخاباتی‌اش بودند و با التهابات اقتصادی کشور از نیمه‌دوم سال96 به‌تدریج فروکش کردند. این در حالی است که هنوز چند‌ماه به بیانیه اعلام خروج دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا در اردیبهشت‌ماه سال97 از برجام باقی مانده بود. نهایتا روحانی بهمن‌ماه96 وقتی در کشاکش التهابات اقتصادی مقابل پرسش‌های مجری برنامه تلویزیونی درباره وعده‌هایش قرار گرفت، گفت: «به مردم در انتخابات دو وعده مهم دادم، به غیر از آن 4اصل امنیت، آرامش، آزادی و پیشرفت که شعارهای اصلی بود، به مردم قول دادم که هم برای اشتغال تلاش مضاعف انجام دهم و هم برای رفع فقر مطلق.» ایفای این تعهدات را نیز مشروط به تأیید بودجه‌ای دانسته بود که از دولت به مجلس رفته بود.
شعارهای 95 چه بود؟
شعارها و وعده‌های انتخاباتی روحانی برای انتخابات سال96 مبهم نبودند. او مشخصا از برداشتن کلیه تحریم‌های باقیمانده سخن گفت. در حوزه اقتصاد داخلی نیز مشخصا گفته بود «قدم اول این است که مستمری افراد کم‌درآمد را 3برابر کردیم و از همین حالا هم پرداخت‌ها را شروع کردیم. قدم دوم این است همه افرادی که کف درآمدی‌شان در حد فقر مطلق است، همه آنها بیایند در سایتی نام‌نویسی کنند و به همه آنها حقوقی در حد حداقل زندگی پرداخت شود.» او همچنین گفته بود «ما می‌توانیم رشد خوب اقتصادی را در دولت بعدی با تورم یک‌رقمی ادامه دهیم» و اینکه «به مردم قول می‌دهم که در دولت دوازدهم فقر مطلق در ایران برای همیشه رخت برکند.» روحانی با تکیه به تداوم روابط خارجی دولتش با قدرت‌های دنیا این را هم گفته بود که «در کنار اجرای برجام هم سرمایه خارجی می‌آوریم، هم فناوری می‌آوریم و هم مدیریت لازم را در فناوری کسب می‌کنیم و هم صادرات می‌کنیم.»
روحانی بدشانس بود
غلامرضا ظریفیان از فعالان سیاسی اصلاح‌طلب در پاسخ به این سؤال خبرنگار همشهری که آیا دفاعیات رئیس‌جمهور درباره عملی نشدن وعده‌ای دولت به‌دلیل قرار گرفتن کشور در شرایط جنگی، برای مردم قابل‌قبول است یا خیر؟ گفت: اگر بخواهیم منصفانه درباره اظهارات رئیس‌جمهور قضاوت کنیم، باید عملکرد آقای روحانی را در هر دو دوره ریاست‌جمهوری مورد ارزیابی قرار دهیم. ظریفیان در ارزیابی عملکرد دولت در دوره اول ریاست‌جمهوری روحانی گفت: با توجه به اینکه کشور در شرایط خاص قرار داشت و ایران زیر تیغ شورای امنیت سازمان ملل و قطعنامه‌های این شورا بود و این پیش‌بینی وجود داشت که احتمالا کشور به سمت یک جنگ ناخواسته پیش برود، خارج کردن کشور از این شرایط و نیز بهبود وضعیت اقتصادی کشور یکی از اهداف اعلام شده آقای روحانی بود. بنابراین آقای روحانی به‌طور نسبی توانست بخش قابل‌توجهی از این اهداف را محقق کند. این فعال سیاسی اصلاح‌طلب افزود: یکی از اقدامات دولت اول آقای روحانی مذاکراتی بود که از موضع عزتمندانه با نظام بین‌الملل صورت گرفت؛ امری که کشور را از قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل خارج کرد. با فضایی که پس از برجام شکل گرفت، سرمایه‌گذاران خارجی برای سرمایه‌گذاری در ایران ترغیب شدند و رفت‌وآمدهای بسیار خوبی در این زمینه انجام شد. همین موفقیت‌ها در دوره اول بود که سبب شد مردم بار دیگر و در سال 96به استمرار این دولت رأی بدهند. بنابراین می‌توان گفت که روحانی در این دوره در تحقق وعده‌هایش و جلب رضایت مردم به‌طور نسبی موفق بود. ظریفیان درباره عملکرد دولت روحانی در دوره دوم گفت: بخشی از عملکرد دولت در این دوره به بدشانسی آقای روحانی بازمی‌گردد؛ انتخابات آمریکا، آمدن ترامپ و نوع نگاه او به توافق با ایران در اختیار روحانی و قابل پیش‌بینی برای وی نبود. مجموعه این اتفاقات باعث بازگشت و تشدید تحریم‌ها شد. وی درباره بخش قابل نقد عملکرد روحانی گفت: آقای روحانی با توجه به شرایط خاص کشور در دولت دوم می‌توانست کابینه قوی‌تر و منسجم‌تری را شکل بدهد. دولت دوم آقای روحانی ضعیف‌تر از دولت اول ایشان بود. آقای روحانی قادر به اقناع مردم نبوده است.
رفع مسئولیت نمی‌کند
عباس عبدی، روزنامه‌نگار و فعال سیاسی اصلاح‌طلب در گفت‌وگویی با همشهری درباره اظهارات رئیس‌جمهور پیرامون چرایی عملی‌نشدن وعده‌های دولت، گفت: اظهارات آقای روحانی را تا حدی می‌پذیرم و تا حدی هم نمی‌پذیرم. اما بخش غیرقابل‌قبول سخنان رئیس‌جمهور پررنگ‌تر است. عبدی درباره بخشی از اظهارات رئیس‌جمهور تصریح کرد: کمتر کسی پیش‌بینی می‌کرد که ترامپ روی کار بیاید و از برجام خارج شود. هرچند قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری96، ترامپ رئیس‌جمهور مستقر آمریکا در کاخ سفید بود، اما تصور اینکه ترامپ از برجام خارج نخواهد شد، برای رئیس‌جمهور ایران مسئولیت‌آور است. به‌نظر من حتی اگر ترامپ هم رئیس‌جمهور آمریکا نمی‌شد و به جای او کلینتون رئیس‌جمهور می‌شد، باز هم این مشکلات به‌وجود می‌آمد. بنابراین نمی‌توانیم بگوییم که این بخش از مشکلات به دولت ارتباطی ندارد. این فعال اصلاح‌طلب با بیان اینکه من دولت را از حکومت مستثنی نمی‌کنم، افزود: مجموعه حاکمیت در این زمینه یک مسئولیت مشترک دارند؛ شکست برجام را نمی‌توانیم صرفا معلول عوامل خارجی درنظر بگیریم؛ چراکه عامل خارجی به‌طور طبیعی به‌دنبال منافع خودش است، اما کسی که توافق کرد باید متوجه رفتار خود و تبعات آن می‌بود و اجازه نمی‌داد این اتفاق (خروج آمریکا از برجام) بیفتد. همچنان‌که اگر آمریکا این اقدام را انجام نمی‌داد امروز گفته می‌شد «ما موفق شده‌ایم»! بنابراین حال که آمریکا از برجام خارج شده است نیز باید تبعات آن را پذیرفت. عبدی با تأکید بر اینکه همه مشکلات کشور به برجام ارتباطی ندارد، گفت: نباید همه مشکلات را به خروج از برجام تقلیل داد؛ سؤال این است که پرداخت پول به مؤسسات غیراعتباری چه ارتباطی به برجام دارد؟ سرکوب قیمت ارز چه ارتباطی با برجام دارد؟ یا اقدام نکردن سریع درباره قیمت انرژی چه ارتباطی با برجام دارد؟ مواجهه نادرست با نیروهای سیاسی چه ارتباطی با خروج از برجام دارد؟ وی در پایان افزود: برجام و خروج آمریکا از آن، اثرات تسریع‌کننده و تشدید‌کننده داشت. آمدن ترامپ و خروجش از برجام از دولت رفع مسئولیت نمی‌کند و نهایتا دولت باید در مورد شرایط امروز پاسخگو باشد.
فرافکنی است
غلامرضا مصباحی‌مقدم از چهره‌های اصولگرا اظهارات رئیس‌جمهور را دفاعیه‌ای نامناسب دانست و به همشهری گفت: ای کاش آقای رئیس‌جمهور همچنان که سکوت کرده بود، به سکوت خود ادامه می‌داد؛ چرکه اینگونه دفاع کردن به‌معنای فرافکنی است. مصباحی مقدم با اشاره به آن بخش از سخنان رئیس‌جمهور که شرایط کشور از سال97 به این‌سو را جنگی توصیف کرده بود، گفت: 40سال است کشور ما در شرایط جنگی است. نباید ساده‌اندیشی و تصور می‌شد که ما در شرایط صلح و آرامش هستیم. تبعا شرایط متغیر بوده اما تصور اینکه در شرایط صلح بوده‌ایم، خوش‌باوری از سوی یک سیاستمدار تلقی می‌شود. تصور صلح در کشوری که یک انقلاب علیه استکبار جهانی انجام داده، انقلابی که علیه نرم‌های جهانی استکبار بوده، ساده‌اندیشی است.
این فعال سیاسی اصولگرا درباره سهم اندک عوامل خارجی در اقتصاد ایران توضیح داد: سهم اقتصاد خارجی از کل اقتصاد کشور حداکثر 20درصد است؛ بنابراین ما نمی‌توانیم همه مشکلات امروز را به آن 20درصد مرتبط بدانیم، این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام معتقد است که علت عدم‌تحقق وعده‌های دولت، ضعف مدیریت و به‌موقع تصمیم‌نگرفتن و به‌موقع اجرانکردن است.
مصباحی‌مقدم افزود: بسیار روشن است که دولت تصمیمی را که امروز باید اتخاذ کند 6ماه یا یک سال بعد درباره آن اقدام می‌کند. وی در اشاره به اقدام دولت در سهمیه‌بندی و افزایش قیمت بنزین گفت: قیمت بنزین باید 3 یا 4سال پیش‌تر اصلاح می‌شد. تبعات این اقدام بی‌موقع و شوک‌آور در پی انباشته‌شدن تورم طی این سال‌های گذشته کاملا روشن بود. دولت می‌توانست 2 یا 3سال قبل‌تر در یک جهش نرم‌تری نسبت به اصلاح قیمت بنزین اقدام کند و جامعه را دچار شوک نکند. بنابراین ارتباط‌دادن این مسائل به فشارهای ناشی از تحریم و جنگ اقتصادی آمریکا اشتباه است. بخش مهمی از این مسائل معلول ضعف مدیریت و ضعف تصمیم‌گیری در دولت است. وی با اشاره به سخنان رئیس‌جمهور که آغاز جنگ اقتصادی را سال97 و بازگشت تحریم‌های آمریکا دانسته بود، گفت: چرا ما باید تصور کنیم که از سال97 به این‌سو، دچار جنگ اقتصادی شده‌ایم؟
