نجات «سرخه‌حصار» با «واصفجان»

شورای‌عالی شهرسازی و معماری همچنان تلاش می‌کند راهی برای واگذاری زمین معوض به تعاونی‌های مسکن شمال و شمال شرق تهران بیابد و در این کار حساب ویژه‌ای روی زمین‌های واصفجان، در محدوده شهر جدید پردیس باز کرده است. هفته گذشته، بالاخره این شورا کلیات طرح تعویض 300هکتار از زمین‌های واصفجان با زمین‌های در اختیار این تعاونی‌های مسکن را تصویب کرد تا یک گام دیگر در مسیر سنگلاخ آزادسازی زمین‌های بکر سرخه‌حصار برداشته باشد؛ هرچند همچنان چالش‌های این تعویض زمین پابرجاست.

به گزارش همشهری، ماجرای زمین‌های تعاونی‌های مسکن در مناطق شمال و شمال‌شرق پایتخت از سال 1362شروع شده که تعاونی مسکن زیتون، متعلق به وزارت جهاد سازندگی سابق، بخشی از اراضی سرخه‌حصار را به همراه سند رسمی به 4 هزار و 217کارمند خود اعطا کرد؛ آن‌هم بدون استعلام از سازمان محیط‌زیست و فارغ از همه تبعات زیست‌محیطی. در ادامه 33تعاونی مسکن دیگر وابسته به وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های دیگر نیز به‌تدریج در سال‌های بعد زمین‌هایی را به 15هزار نفر از کارکنان خود اعطا کردند و حالا هرچند حل مشکل تعاونی مسکن زیتون در اولویت قرار گرفته، اما همه این 33تعاونی باقی‌مانده نیز شرایطی مشابه با زیتون دارند و دیر یا زود باید فکری به حال آنها شود.

تعاونی زیتون؛ از سرخه‌حصار تا واصفجان
4دهه از ماجرای تعاونی مسکن زیتون وزارت جهاد سازندگی می‌گذرد و شورای‌عالی شهرسازی و معماری نیز سال‌هاست برای حل‌وفصل این ماجرا وارد گود شده است. نمایندگان اعضای تعاونی مسکن زیتون می‌گویند: این تعاونی ابتدا قرار بود زمینی را در ازگل به اعضای خود بدهد، اما بعدها به‌دلیل درخواست وزارت نفت این زمین‌ها به این وزارتخانه واگذار شد و در سال‌های 70تا 72، معادل 240هکتار از اراضی معوض سرخه‌حصار برای اعضای تعاونی مسکن زیتون مدنظر قرار گرفت تا به‌مرور طی مراحل قانونی به اعضای تعاونی واگذار شود. به گفته این افراد، قرار بوده از این 240هکتار زمین، ۴۰ درصد در اختیار وزارت مسکن وقت و ۶۰ درصد در اختیار تعاونی باشد و بعد از 2سال رایزنی و مذاکره، هیأت مدیره وقت تعاونی مسکن زیتون، این زمین‌ها را به‌صورت مشاع به اعضای ذی‌نفع واگذار کرده است.

علاوه بر تعاونی مسکن زیتون، ۳۳ تعاونی دیگر نیز در شمال و شمال‌شرق تهران صاحب زمین هستند که بخش عمده زمین‌های آنها در اراضی بکر طبیعی قرار گرفته و هم طبق تأکیدات مقام معظم رهبری برای ممنوعیت ساخت‌وساز در ارتفاعات بالای 2800متر و هم از منظر حراست از پارک جنگلی سرخه‌حصار مجاز نیست؛ زیرا مستندات سازمان محیط‌زیست نشان داده این ساخت‌وسازها در محدوده پارک جنگلی اتفاق می‌افتد. براساس و پیرو تأکید مقام معظم رهبری، دولت موظف است برای این تعاونی‌ها زمین‌هایی به‌عنوان عوض تعیین کند تا این اراضی بکر و طبیعی آزادسازی شوند. بر همین اساس بنا بر مصوبه دولت، وزارت راه و شهرسازی موظف شده که حداقل در 5 نقطه در اطراف شهر تهران زمین‌های مابازای عوض را پیدا و شرایط تهاتر را مهیا کند. تعاونی زیتون یکی از بزرگ‌ترین این تعاونی‌هاست که در منطقه حفاظت‌شده جاجرود و حوالی پارک سرخه‌حصار قرار دارد و پس از انجام توافق میان وزارت راه و شهرسازی، سازمان محیط‌زیست و استانداری تهران در اواسط سال ۹۷ قرار شد که وزارت راه و شهرسازی زمینی را تهیه و به شکل عوض به این تعاونی واگذار کند تا آنها از منطقه محیط‌زیستی خارج شوند. زمین موسوم به واصفجان در حریم شهر جدید پردیس به مساحت نهایی حدود ۳۰۰ هکتار بر همین اساس مشخص شده و شورای‌عالی شهرسازی و معماری، کلیات این طرح را در جلسه اخیر تصویب کرده است؛ اما دغدغه مهم شورا این است که این زمین در جای خود مصرف شده و حتماً صرف تهاتر با مالکین و آزادسازی اراضی واقع در منطقه حفاظت شده شود. قبلاً، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان تهران نیز از ضرورت تحویل زمین معوض به زمین‌داران شهرک زیتون در پارک ملی سرخه‌حصار و پیش‌بینی چند نقطه جدید در فازهای 8و 11پردیس، یک نقطه در پرند و یک نقطه در دماوند برای مالکان این شهرک خبر داده بود؛ اما فعلاً از میان‌ همه گزینه‌های زمین معوض، واگذاری 300هکتار از زمین‌های حاشیه روستای واصفجان، در محدوده شهر جدید پردیس در دستور کار قرار گرفته است.

واصفجان و چالش زیرساخت‌ها
نمایندگان اعضای تعاونی مسکن زیتون، معتقدند؛ اراضی معوض واصفجان که با مصوبه شورای‌عالی شهرسازی و معماری تعیین شده، هم‌اکنون برای سکونت مردم مهیا نیست و با این وضعیت نمی‌تواند حلال مشکلات باشد. اتفاقاً در جلسات مکرر شورای‌عالی شهرسازی و معماری نیز به مشکلات زمین‌های واصفجان اشاره شده و حتی درصورتجلسه مهرماه 97این شورا نیز اما و اگرهایی برای تعویض زمین‌های تعاونی زیتون با واصفجان مطرح شده است. در این صورتجلسه آمده است که وزارت نیرو در مهرماه 95، امکان تأمین آب شرب برای نقطه جمعیتی جدید در واصفجان را منتفی دانسته و تبعا این اراضی همچنان با چالش تأمین آب شرب مواجه هستند. در این صورتجلسه پیشنهاد شده؛ درصورت رفع مشکل آب شرب این اراضی و در صورتی‌که شورای‌عالی شهرسازی و معماری بنا بر مصالح غیرفنی با ایجاد نقطه جمعیتی واصفجان در حریم شهر جدید پردیس موافقت کند، ظرفیت جمعیت‌پذیری این منطقه صرفاً محدود به پاسخگویی بر نیاز تعاونی زیتون شود و برای تأمین نیاز سایر تعاونی‌های مسکن شمال و شمال شرق تهران نیز افزایش یابد؛ چراکه زمین واصفجان در مقایسه با سایر گزینه‌های پیشنهادی برای انتقال تعاونی‌ها از وضع بهتری برای ایجاد نقطه مسکونی برخوردار است. نکته دیگر اینکه بخش‌های زیادی از اراضی موسوم به واصفجان عمدتاً اراضی با شیب زیاد در ارتفاعات هستند که امکان استفاده از آنها به‌هیچ‌عنوان حتی برای الگوهای ویلایی میسر نیست و این عرصه‌ها باید به‌طور کامل از محدوده طرح پیشنهادی حذف شوند. از سوی دیگر با این تعویض، اراضی واصفجان به‌عنوان ناحیه منفصل به شهر پردیس الحاق می‌شوند و اراضی حدفاصل آن تا پردیس به‌شدت در معرض تعرض و دست‌اندازی خواهند بود که به متولیان امر توصیه شده نسبت به اتخاذ تدابیر پیشگیرانه حفاظتی در قالب تهیه سند پهنه‌بندی حریم شهر پردیس اقدام کنند.

 شورای‌عالی شهرسازی و معماری، کلیات معاوضه زمین‌های تعاونی مسکن زیتون در پارک جنگلی سرخه‌حصار را با زمین‌های واصفجان تصویب کرد