با ما همراه باشید تا شما را با جدیدترین خانه‌موزه پایتخت در خیابان ولیعصر آشنا کنیم
مهمانی در خانه آقای مینایی
الناز عباسیان
تهران و کوچه‌هایش پر از خاطره‌اند؛ کوچه و محله‌هایی که در دل خود تاریخ شهر را به آغوش کشیده و هویت آن را تداعی می‌کنند. در این میان برخی خیابان‌ها خود به تنهایی نمادی از تاریخ و هویت یک شهر هستند و بار قدمت و هویت بخشی از شهر را به دوش می‌کشند. در تهران نام بردن از خیابانی با هویت و تاریخی ماندگار، کار چندان سختی نیست زیرا همین خیابان ولیعصر(عج) پرچنار یک تنه پر از کوچه و پسکوچه‌های پر‌نام و نشان است که از گوشه و کنار میدان تجریش تا میدان راه‌آهن جاخوش کرده‌اند. از گذشته محله‌های امانیه، محمودیه و یوسف‌آباد تا قصه خیابان‌های زرتشت، تخت‌طاووس و مختاری تا کوچه وستاهل هر کدام روایت‌هایی شنیدنی دارند. خبر خوش اینکه شنیدن و حتی دیدن این روایت‌ها دیگر کار سختی نیست و با راه‌اندازی خانه‌‌موزه‌ای به نام «مینایی» دیگر می‌توانید خیابان ولیعصر(عج) را مثل کف دست بشناسید و به دیگران هم معرفی کنید. بله درست حدس زده‌اید قرار‌است ناگفته‌های جذاب مهم‌ترین خیابان تهران که به داشتن ۱۸هزار چنار معروف بوده در این موزه بازگو شود. ناگفته‌هایی که سال‌ها در گوشه دل تهران‌‌شناسان مانده بود و تاکنون پاتوقی برای شنیدن گفتنی‌های جذاب درباره خیابان ولیعصر(عج) که به‌عنوان بخشی از پیکره تهران، 3دوره تاریخی را از سر گذرانده، وجود نداشت. این موزه به‌عنوان جدیدترین موزه پایتخت، مهر امسال همزمان با نخستین سال از برگزاری هفته تهران راه‌اندازی شد. این خانه که خود قدمتی ۸۵ساله دارد فرصت منحصر‌به‌فردی پیدا کرد تا به‌عنوان جدیدترین خانه‌موزه تهران، روایتگری نوین از حافظه تاریخی تهران باشد، طوری که این‌بار، مخاطب در خانه‌موزه مینایی تنها تماشاگر آثار قدیمی موزه‌ای نیست، بلکه این بار جادوی فناوری فرصتی خاص فراهم کرده تا این خانه، روایت خیابان ولیعصر(عج) باشد. با ما همراه باشید تا با بخش‌های جذاب این موزه بیشتر آشنا شوید.
خانه مینایی؛ یادگاری قاجاری
وقتی وارد کوچه شهید کریمی طینت، بالاتر از میدان منیریه شدید نیازی به پرس‌و‌جو و گشتن به‌دنبال پلاک خانه‌ها ندارید. همین که 2سیمرغ و تندیس تاج پادشاه قاجاری را بر سر‌در خانه قدیمی دیدید مطمئن باشید که نشانی را درست آمده‌اید و اینجا خانه قاجاری مینایی است. دیوارهای بیرونی آن سیمانی است و به طرز زیبایی با سبک سنتی بازسازی و رنگ‌آمیزی شده است. همین موضوع موجب شده تا میان آپارتمان‌های سر به فلک کشیده و نوساز در این کوچه که دورتادور خانه قاجاری مینایی را محاصره کرده‌اند یکه‌تاز باشد و خودنمایی کند. به روایت اسناد، این خانه در اواخر دوره قاجاریه ساخته شده و به واسطه فرهاد مینایی، از وکلای امین محله منیریه به همین نام هم معروف مانده است. این خانه۵۰۰مترمربعی با ۱۲ اتاق و ۲حیاط شمالی و جنوبی در 2طبقه توسط آقا‌تقی رضا یکی از رده‌های بالای صنف قصاب‌های تهران ساخته شده و در نهایت هم وارثان خاندان مینایی موفق شدند در سال۹۴ خانه را که تعمیرات آن زیاد و نگهداری‌اش پر‌هزینه بوده به سازمان زیباسازی شهر تهران بفروشند. این خانه که ته‌مانده معماری قاجاری است، گرچه باغچه زیبایی دارد، اما ورود آداب و رسوم فرنگی همان دوره، تأثیرش را بر ساخت بنا گذاشته و همچون بقیه ابنیه مسکونی افراد فرنگ رفته و تجار، عناصری، چون بخاری دیواری بزرگ (شومینه)، گچبری‌ها با نقش فرنگی و بالکن جلو زده دارد و به جای ارسی‌های ایرانی، پنجره‌های طرح کلاسیک دارد. حالا این خانه تهرانی مزین به حوض و درخت خرمالوی جذابش به موزه تبدیل شده است اما موزه‌ای که فقط روایتگر میراث معماری و آثار خانه نیست بلکه روایتگر قصه طولانی‌ترین خیابان تهران است.
خانه‌ای که حافظ خاطرات جمعی مردم است
بیراه نگفته‌ایم اگر ادعا کنیم که این خانه در یکی از مهم‌ترین قسمت‌های خیابان ولیعصر(عج) قرار گرفته است. زیرا قدری پایین‌تر از این خانه بنای انجمن مفاخر که بنای ارزشمندی است قرار دارد. بالاتر از آن خانه پروفسور عدل -پدر جراحی ایران- است. پایین‌تر از آن بیمارستان آمریکایی‌‌هاست که اکنون انجمن موسیقی است. این خیابان بزرگ‌ترین بوستان چنار جهان است. هیچ‌جای دنیا چنین فضایی وجود ندارد که این‌همه چنار در کنار یکدیگر باشد. اینجا تعداد زیادی قنات هم بوده که البته از بین رفته است. در خیابان ولیعصر معمولا همه تهرانی‌ها و ایرانی‌ها حداقل خاطره‌ای دارند. همین کنار راسته وسایل ورزشی است، بالاتر راسته وسایل نظام وظیفه و ارتش است، بالاتر راسته وسایل مهندسی و پزشکی است، بالاتر از آن بازار رضاست که نخستین بازار نرم‌افزار و کامپیوتر است، بالاتر محل فروش لباس‌های دامادی و آن‌سوتر در امیراکرم محل فروش لباس‌های کودک است. خیابان ولیعصر(عج) حافظ خاطرات جمعی مردم این سرزمین است. احمد مسجدجامعی، عضو شورای شهر تهران که اشراف کاملی به تاریخچه این خانه دارد، ضمن بیان این اطلاعات درباره خانه مینایی و خیابان ولیعصر(عج) به یک رویداد زیبا در این خانه اشاره می‌کند. به گفته او هر ساله مجلس باشکوه و تاریخی ولادت حضرت زهرا(س) توسط منیرالسلطنه در این عمارت برگزار شده و نقل است که یکی از آداب آن، این بوده که همه فضای اینجا به رنگ سبز درمی‌آمده است. حتی مهمان‌ها مقید بودند که با کفش، کیف و لباس سبز در این مراسم حاضر شوند.
روایت نخست خیابان ولیعصر(عج) در گذر زمان
اجازه بدهید از همین قدم نخست درباره این موزه یک نکته را یادآور شویم که اینجا با بسیاری از موزه و آداب مرسوم آنها فاصله دارد. پس اگر با بخش‌هایی جذاب و امروزی روبه‌رو شدید تعجب نکنید. این موزه متفاوت به روز است و از فناوری‌های روز برای انتقال بهتر مفاهیم بهره می‌برد. از همان ابتدای راهرو، دیوارنوشت روایت نخست، شما را به اتاق تابستانی مزین به دیوارهای جذاب خواهد رساند. یک دیوار گاه‌شمار، مکان‌های خیابان ولیعصر(عج)از قبل از سال ۱۳۰۰شمسی تا حال حاضر را روایت کرده است؛ از زمانی که باغ جلالیه و کاخ محمدیه محمد‌شاه قاجار و خیابان مهدی موش وجود داشته تا زمانه شکل‌گیری میدان راه‌آهن، قنادی میهن و سال‌های شکل‌گیری خیابان در عصر پهلوی تا زمانه سال‌های شکل‌گیری تئاتر‌شهر و حتی رستوران لوکس طلایی. گاه‌شمار هیچ کم‌و‌کاستی به جا نگذاشته و در معرفی ساخت‌و‌ساز‌های مرتبط به خیابان ولیعصر، ساخت پردیس ملت، زیر گذر چهارراه ولیعصر و ایستگاه مترو هم ذکر شده است. البته این بخش علاوه بر نقشه‌ها و اسناد، نقشه آنلاینی دارد که با لمس کردن آن، امکان دسترسی به نخستین نقشه خیابان تا جدیدترین نقشه از آن را به گردشگر می‌دهد و به این ترتیب در ذهن مخاطب تصویری واقعی از روند تغییرات تاریخی این خیابان نقش می‌بندد. این همان بخشی بود که پیش‌تر اشاره کردیم و گفتیم که موزه به روز و آنلاینی است. ناگفته نماند در این اتاق روایت تولد بزرگ‌ترین خیابان تهران در سال۱۳۰۶ به دستور رضاخان به کریم بوذرجمهری-رئیس بلدیه وقت- بیان شده است. در ادامه نخستین روایت، نخستین نشانه های تاسیس خیابان ولیعصر(عج)در نقشه عبدالغفار نجم‌الدوله با تخریب دیوارهای ناصری نمایش داده می‌شود.
روایت دوم شهر زیر پای شماست
از این قسمت موزه به بعد باید کمی سربه زیر باشید. می‌پرسید چرا؟ پاسخ آن ساده است؛ چون قرار است در این بخش موزه شما زیر پای خود نقشه‌ای از 7 نقطه از پایتخت را مشاهده کنید. البته جذابیت این بخش از موزه فقط به این ایده جالب نقشه زیرپا نیست و در این قسمت شما می‌توانید ضمن عبور از نقاط مهم خیابان ولیعصر(عج)از جمله میدان راه‌آهن، میدان تجریش و میدان منیریه اطلاعاتی لازم را بشنوید. تعجب نکنید که چرا گفتیم بشنوید. موضوع از این قرار است که هر گوشه از این راهرو تلفنی قدیمی قرار دارد که گردشگر را دعوت به برداشتن گوشی می‌کند. 7روایت خیابان ولیعصر(عج)در گوشی‌های قدیمی تلفن قابل‌شنیدن است. علاوه بر روایت‌های گوینده، جذابیت برداشتن گوشی‌های قدیمی حس نوستالوژیک دارد که پیشنهاد می‌کنیم حتما آن را تجربه کنید تا لذت تماشای عکس‌های قدیمی شهر و شمایل قدیمی میدان‌ها برایتان دوچندان شود.
روایت سوم مروری بر تهران و کوچه‌هایش
تهران از کوچه‌هایش شروع می‌شود؛کوچه‌هایی که در گذر زمان تاریخ پرفراز‌و‌نشیب شهر را به دوش کشیده و آدم‌های زیادی را به‌خود دیده‌اند. در این میان بعضی محله‌ها و خیابان‌ها حکم شناسنامه شهر را دارند و تاریخ را می‌توان بر در و دیوار و خانه‌های آن مرور کرد. در این بخش از موزه قرار است سراغ قصه تک‌تک محله‌ها و خیابان‌های مهم و تاریخی منتهی به خیابان ولیعصر(عج)برویم. حدفاصل میدان تجریش تا میدان راه‌آهن پر از خیابان‌های پر‌نام و نشان تهران است که تاریخ شهر با نام آنها گره خورده است. از شکل‌گیری محله‌های امانیه، محمودیه و یوسف‌آباد تا قصه خیابان‌های زرتشت، تخت‌طاووس و مختاری تا کوچه وستاهل هر کدام روایت‌هایی شنیدنی دارند که تنها با استفاده از یک مانیتور می‌توان به روایت‌ها دسترسی پیدا کرد و با وارد کردن یک شماره، یک بخش از تاریخ شهر را شنید.
روایت چهارم دیروز و امروز میدان راه‌آهن
بیایید با هم سری به آخرین اتاق این موزه در طبقه اول بزنیم و با میدان راه‌آهن بیشتر آشنا شویم؛ جایی که از دهه اول و دوم این قرن روایت کرده و از تاریخ ساخت ایستگاه راه‌آهن تهران و بعد میدانی به همین نام می‌گوید. از جاذبه‌های این بخش می‌توان به عکس هوایی این میدان که متعلق به دهه۱۳۴۰ و اسناد تهیه و نصب دستگاه دیزل ما دینامو که در ایستگاه طهران است اشاره کرد. البته ناگفته نماند از سوی محسن هاشمی-رئیس شورای شهر تهران- پیشنهاد شده در این خانه علاوه بر موزه خیابان ولیعصر(عج) فضایی نیز طراحی شود تا در مورد این خیابان و تصمیم‌هایی که برای آن‌گرفته می‌شود پیش از اقدام پژوهش صورت بگیرد. گویا صحبت‌هایی شنیده می‌شود مبنی بر اینکه قرار‌است در طول خیابان ولیعصر(عج) تراموا احداث شود. خوب است که این موضوع یا کارهایی که می‌شود برای این خیابان انجام داد را پیش‌تر در اینجا به بحث و بررسی گذاشت تا خدای نکرده اشتباه نکنیم و هزینه زیادی را متحمل نشویم که بعدا پشیمان شویم. مانند مونوریل سابق که بعدا متوجه شدیم کارایی مدنظر را ندارد.
روایت پنجم پنجره‌هایی رو به زیبایی خاطره‌ها
تا اینجا همه بخش‌های دیدنی طبقه اول را با هم مرور کردیم و حالا نوبت به روایت‌های دیگر این موزه در طبقه دوم می‌رسد. از پله‌های قدیمی خانه‌ها بالا می‌رویم اما در همین حین سؤالی در ذهن تداعی می‌شود؛ به‌راستی برای کسانی مثل معلولان و برخی سالمندان که امکان بالارفتن از پله‌ها را ندارند تدبیری اندیشیده شده است؟ البته منتظریم مسئولان راه‌اندازی این موزه تمهیداتی برای رفع این مشکل درنظر بگیرند. در طبقه دوم در همان ابتدا اتاق مهمانپذیر مقابلمان دیده می‌شود؛ جایی که شما را به روزهای دور و خاطرات خانه‌های قدیمی می‌برد. از جذاب و دلرباترین بخش‌های این بازدید شاید همین ایستادن کنار پنجره‌های اتاق و تماشای حیاط خانه باشد. شیشه‌های رنگی با گلدان‌های طبیعی و پرده‌های توری حس خاصی به آدمی می‌دهد. آن طرف‌تر تابلوی نقاشی چند مبل قدیمی و گچبری‌های جذاب و از همه زیبا‌تر شومینه و رادیویی قدیمی روی آن قصه خانه مینایی را برایتان روایت می‌کند. راستی عکاسی از این خانه و دکور نوستالوژیک آن را فراموش نکنید که بعید می‌دانم در هیاهوی این شهر آسمانخراش‌ها، بتوان به این زودی‌ها این چنین خانه زیبایی را پیدا کرد.
روایت ششم روایت از مردم و کاسبان خیابان
مگر می‌شود از تاریخ یک محله گفت و سراغ اهالی آن نرفت! اصلا هویت یک محله بدون گفتن از مردم و کسبه‌اش معنا ندارد؛ مردمی که روزگاری در این کوچه و پسکوچه‌ها برگ برگ زندگی‌شان را ورق زده و خاطره ساخته‌اند. برای روایت این خاطره‌های محلی باید سراغ تاریخ شفاهی این خیابان رفت؛ جایی که شهروندان این راویان معاصر و زنده برایمان از خیابان ولیعصر(عج) و محله‌هایش می‌گویند. نخستین مهمانان این بخش از خانه مینایی صنف خیاطان هستند که عکس‌ها و فاکتورهایشان، تا نمونه‌های دوخت و دیپلم‌های فرانسوی‌شان را به موزه امانت داده‌اند تا بخشی از روایت خیابان ولیعصر(عج)را به‌خود اختصاص دهند. قرار است خانه‌موزه سراغ صنف‌های دیگر هم برود و با اعلام فراخوان هر چند وقت یک‌بار یک صنف را در خیابان ولیعصر(عج)معرفی کند و روایت‌هایشان را با عکس و میراثشان به نمایش بگذارد. پیش‌بینی می‌شود با این فراخوان به تعداد آثار و اسناد این موزه افزوده شود؛ زیرا بسیاری از ناگفته‌های این خیابان در گوشه دل برخی ساکنان قدیمی مانده و دوست دارند بازگو کنند اما اطلاعی درباره افتتاح این خانه‌موزه ندارند. امید است اطلاع‌رسانی در این محله و خیابان‌های شهر بیشتر صورت بگیرد. در این زمینه از امتیاز فضای مجازی هم نباید غافل شد و در این فضا هم می‌توان شهروندان را با این موزه و کارکردهایش آشنا کرد.
روایت هفتم هنر و ادبیات ولیعصری‌ها
این بخش هم جذابیت‌های خاص خودش را دارد زیرا تلاش شده تا تمام روایت‌های خیابان ولیعصر(عج)و نمایش بخشی از فیلم‌هایی که در این خیابان فیلمبرداری شده، تا ساخت روایت‌های صوتی با صدای هنرمندان نام‌آشنا در این بخش در معرض دید علاقه‌مندان قرار بگیرد. همچنین در اینجا دکوری خاص برای نشستن، فکرکردن و پیوندخوردن با معماری فضایی آرام و دلنشین فراهم شده است. البته تصاویر بزرگ چنار امامزاده هاشم و ساختمان تک‌افتاده هتل هیلتون و ده‌ها تصویر زیبا و تاریخی دیگر همه و همه حال و هوای طبقه دوم را خاص کرده است. البته ناگفته نماند این بخش هم در حال تکمیل است و شما در معرفی آثار هنری و ادبی در ارتباط با این خیابان و بخش‌های مختلف آن هم می‌توانید به غنی شدن گنجینه‌های این خانه‌موزه کمک بسزایی کنید.
روایت هشتم شما هم در موزه سهیم شوید
این روایت را خودمان به این بخش از گزارش اضافه کردیم زیرا به‌نظر می‌رسد با توجه به اینکه این خانه‌موزه به تازگی افتتاح شده، هنوز جا برای جمع‌آوری آثار مرتبط هست. از این‌رو متولیان این خانه، یک اتاق برای نمایش آثار اهدایی درنظر گرفته‌اند. این اتاق در انتهای مسیر در طبقه دوم قرار گرفته و متعلق به تهرانی‌هاست. مسئولان خانه‌موزه مینایی از تهرانی‌ها دعوت می‌کنند تا یادگاری‌های خود از خیابان ولیعصر(عج) را به آن هدیه یا نزد این خانه‌موزه به امانت بگذارند تا سهم مردم هم در بیان خاطره‌ها ادا شود. پس دست به‌کار شوید و سری به پستوی خانه و آلبوم‌های قدیمی‌تان بزنید. سراغ قدیمی‌های این محله هم می‌توانید بروید. آنها گنجینه زنده این خیابان‌اند و ناگفته‌ها و داشته‌های زیادی مرتبط با این محدوده از شهر دارند. چه جایی بهتر و امن‌تر از این موزه برای نگهداری از این گنجینه‌ها سراغ دارید؟!
نشانی موزه پایتخت
خانه مینایی در خیابان ولیعصر(عج)تهران بالاتر از میدان منیریه در حدفاصل 2کوچه شهیدمسلم کریمی طینت و کامرانیه، پلاک ۵ قرار دارد.
مسیر دسترسی با مترو
برای رسیدن به موزه کافی است سوار خط ۳ مترو(قائم - آزادگان) شده و در ایستگاه منیریه از ایستگاه پیاده شوید. از ایستگاه مترو تا موزه تنها ۵ دقیقه پیاده راه است. البته ایستگاه متروی حسن‌آباد در خط 2هم نزدیک این خانه‌موزه است.
ساعت بازدید از موزه
خانه مینایی پذیرای عموم بازدیدکنندگان است و از ساعت 8صبح تا 5بعدازظهر فرصت بازدید از این مرکز را دارید.
در همینه زمینه :
