آخرین نفس برجام

اسماعیل سلطنت‌پور _ خبر‌نگار

 نفس‌های برجام به شماره افتاده، ایران پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای، گام به گام از تعهدات برجامی  کاسته است و حالا این توافق بدترین روزهای خود را سپری می‌کند. ایران در گام‌های قبلی همه گام‌های فنی را برداشته و حالا فقط یک پرونده دست نخورده دارد؛ زدن آخرین پایه برجام یعنی نظارت!

از روز 18اردیبهشت امسال یعنی یک سال بعد از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای ایران هر 2‌ماه یک گام برای کاهش تعهدات برجامی خود برداشت؛ ابتدا ذخایر اورانیوم و آب سنگین را از حد برجام گذراند، بعد درصد غنی‌سازی‌ را افزایش داد، در مرحله بعد سانتریفیوژ نسل جدید ساخت و در گام چهارم هم در روز 15آبان غنی‌سازی‌ در فردو را استارت زد و حالا یک‌ماه تا گام پنجم باقی است. براساس محاسبات تقویمی گام پنجم ایران در روزی برداشته می‌شود که اعضای برجام در وین احتمالا در هتل کوبورگ یعنی همان زادگاه معروف برجام کمیسیون مشترک را تشکیل دهند. اگر اروپایی‌ها در این یک‌ماه قدم مؤثری برای جلب رضایت ایران برندارند، ایران ناچار است در روز 15آذر گام بعدی را بردارد که به‌نظر می‌رسد مبنای آن محدود کردن پایه‌های نظارتی آژانس خواهد بود.
ایران گزینه‌هایی همچون تعلیق اجرای پروتکل الحاقی و خروج از ان پی تی را هم در دست بررسی دارد.
 البته ایران هنوز گزینه افزایش درصد غنی‌سازی‌ را هم روی میز دارد اما طبق گزارش اخیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ایران هم‌اکنون حدود 500کیلو اورانیوم غنی‌شده در اختیار دارد که با سرعت فعلی این ذخایر تا قبل از پایان سال به حدود 900کیلو خواهد رسید که این عدد برای غربی‌ها معنای خاص خود را دارد.

در تازه‌ترین تحول قبل از فرارسیدن موعد گام پنجم، روز جمعه وزارت امور خارجه فنلاند با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که این کشور به همراه بلژیک، نروژ، سوئد، دانمارک و هلند به اینستکس یا همان سازوکار ویژه مالی اتحادیه اروپا با ایران می‌پیوندد؛ اتفاقی که فقط می‌تواند یک دلخوشی به ایران باشد چون تا زمانی که اینستکس به پول متصل نشود عملا گره‌ای از مشکلات ایران باز نخواهد شد اما افزایش اعضای اینستکس این شانس را فراهم می‌کند که اعتبار مورد نیاز راه‌اندازی اینستکس از طرف اعضا تامین شود. محاسبات مالی نشان می‌دهد که ایران بر مبنای فروش نفت قبل از بازگشت تحریم‌های نفتی قادر بوده روزانه حدود 2.5میلیون بشکه نفت بفروشد و عددی که هم‌اکنون ایران را برای ماندن در برجام راضی خواهد کرد مبلغی معادل 15میلیارد یورو برای یک دوره حدودا 4ماهه است که به میزان فروش 4ماه نفت ایران به میزان 2.5میلیون بشکه با قیمت 50دلار محاسبه شده است.
عدد 15میلیارد یورو همان پیشنهاد امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه است که قرار بود با موافقت آمریکا این مبلغ به ایران اختصاص یابد و در مقابل ایران به برجام برگردد و در یک مهلت 4ماهه طرفین برای یک مذاکره به تفاهم برسند اما ترامپ در آخرین لحظات موافقت با این پیشنهاد را به دیدار با روحانی مشروط و عملا این طرح را وتو کرد.
تغییر 2 مسئول ارشد مرتبط با برجام هم شرایط این توافق را از دیگر سو تحت‌تأثیر قرار داده؛ مرگ نابهنگام آمانو باعث شد رافائل گروسی که معمولا فردی تندعلیه ایران است، سکان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را بر عهده بگیرد و اتمام دوره فدریکا موگرینی هم سرنوشت برجام را به‌دست جوزپ بورل سپرده است.
مسئول جدید سیاست خارجی اتحادیه اروپا در نخستین اظهارنظرش بعد از تصدی این سمت در گفت‌وگو با روزنامه اسپانیایی «ال‌پائیس»، در پاسخ به این سؤال که آیا باید خط قرمزی برای ایران در زمینه فعالیت‌های هسته‌ای تعیین کرد، گفت: ما تا حد زیادی خواهان دوام برجام هستیم. از مقامات ایرانی می‌خواهیم هر کاری را که برای زنده نگه‌داشتن توافق لازم است، انجام بدهند و اینکه کاری انجام دهند که به از بین رفتن برجام منجر شود، اشتباه بزرگی خواهد بود.
بورل همچنین با اظهار پایبندی سرسختانه به برجام، افزود: ما به دوستان ایرانی‌مان می‌گوییم که ممانعت برای از بین رفتن توافق، بهترین کاری است که می‌توانند انجام دهند.
اروپایی‌ها پیش از این تهدید کرده بودند که اگر ایران گام بعدی را بردارد از مکانیسم ماشه استفاده می‌کنند؛ یعنی مراجعه به شورای امنیت برای بازگشت بدون مذاکره تحریم‌های بین‌المللی ایران. همزمان با پیوستن 6کشور اروپایی به اینستکس و در آستانه نشست کمیسیون برجام فشارهای آمریکا و اسرائیل برای برهم زدن برجام افزایش یافته است. کاخ سفید، روز یکشنبه در بیانیه‌ای اعلام کرد که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا و بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی درباره آنچه تهدید ایران خوانده شده است و مسائل مهم و دوجانبه منطقه‌ای گفت‌وگو کرده‌اند.
مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا هم در گفت‌وگو با روزنامه صهیونیستی اسرائیل هایوم، گفت که جدا از تحریم‌ها، کارزار مداوم دولت ترامپ برای متوقف کردن آنچه خصومت ایران خوانده شده است، هم سیاسی و هم دیپلماتیک و در راستای ترغیب کشورهای سراسر جهان برای تلقی ایران به‌عنوان بزرگ‌ترین کشور حامی تروریسم بوده است.
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی روز یکشنبه در واکنش به تصمیم 6کشور اروپایی جدید برای پیوستن به اینستکس، گفته بود که کشورهای اروپایی باید برای اینکه می‌خواهند با ایران تجارت کنند، «از خود شرم‌زده باشند».

تور عراقچی از پکن تا وین 
معاون وزیر خارجه کشورمان که قرار است ۱۵ آذر‌ماه نیز در وین در نشست کمیسیون مشترک برجام حضور یابد، ابتدا به پکن رفت و با مقامات چین درباره برجام رایزنی کرد. سخنگوی وزارت امور خارجه چین با اشاره به سفر «سیدعباس عراقچی» معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران به چین و نشست مشورتی 2کشور در پکن اظهار کرد در جریان سفر عراقچی به چین دو طرف درباره برجام تبادل نظر کرده و به توافقات زیادی رسیدند.  عراقچی سپس به دعوت همتای ژاپنی رهسپار توکیو شد و ناظران احتمال می‌دهند ژاپنی‌ها در ادامه تلاش‌های نخست‌وزیر این کشور برای بقای برجام پیشنهاد تازه‌ای را با معاون وزیر خارجه ایران مطرح کرده‌اند.

   واکنش ظریف به تهدید اروپا

وزیر امور خارجه ایران در پیامی توییتری به مواضع اخیر اروپایی‌ها به‌ویژه تهدید 3 کشور انگلیس، فرانسه و آلمان برای توسل آنها به «مکانیسم ماشه» واکنش نشان داد. محمدجواد ظریف در این پیام نوشت: «اتحادیه اروپا/ 3 کشور اروپایی (فرانسه، انگلیس و آلمان) و سوئد به‌عنوان سهامدار آینده اینستکس به جای تهدیدات متکبرانه یا وعده‌های کاغذی توخالی باید ابتدا کار را با یک اقدام خیلی ساده شروع کنند: از (شرکت دارویی) مولنلیک بخواهند که برای کمک به کودکان ایرانی مبتلا به ای‌بی برای پوشاندن زخم‌هایشان محصولاتشان را به ایران بفروشند. تروریسم اقتصادی آدم می‌کشد». وزیر خارجه ایران در یک توییت دیگر، به مواضع ضد‌ایرانی دولت آمریکا اشاره کرد و نوشت: «مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا یک‌بار دیگر اذعان کرد که هدف از تروریسم اقتصادی ایالات متحده علیه ایران، به گرسنگی کشاندن و در موضوع تجهیزات پزشکی هم کشتن غیرنظامیان بی‌گناه است».