آیا آموزش مهارت‌های فنی خلأ آموزشی دانشگاه‌ها را رفع می‌کند؟
43 درصد آموزش‌دیدگان فنی کار پیدا می‌کنند
گفت‌وگو با مدیرکل دفتر نظارت ، بهسازی و هدایت شغلی سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای
نورا عباسی_روزنامه نگار
«43.8 درصد از بیکاران کشور را افراد فارغ التحصیل دانشگاهی تشکیل می‌دهند.»؛ این بخش از آمار بیکاران تابستان 98 نشان از این واقعیت دارد که عبور از سد دانشگاه، به‌دست‌آوردن شغل را تضمین نمی‌کند و شاید به همین دلیل است که برخی از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی برای پیدا کردن شغل سراغ یادگیری مهارت فنی می‌روند. آنطور که علیرضا طاهرپور، مدیرکل دفتر نظارت، بهسازی و هدایت شغلی سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای توضیح می‌دهد: مراجعه‌کنندگان به این سازمان اغلب در بازه سنی 25تا 35سال هستند. بیشتر جوانانی که در دانشگاه تحصیل کرده‌اند، اما شغلی به‌دست نیاورده‌اند، به این مدل آموزش مهارتی روی می‌آورند.
آقای طاهرپور! در دوره‌ای که بسیاری از افراد از آموزش‌های دانشگاهی برای رسیدن به بازار کار ناامید شده‌اند، سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای با تکیه بر چه برنامه‌ریزی‌ای در مسیر آموزش مهارت‌های فنی حرکت می‌کند؟
ماموریت اصلی سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور وابسته به وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، مربوط به آموزش جویندگان کار و ارتقای مهارت شاغلین است.
ما از طریق 2بخش عمده دولتی و غیردولتی آموزش‌هایمان را ارائه می‌کنیم. آموزش‌های بخش دولتی را از طریق 636 مرکز آموزشی در کل کشور به شکل رایگان برای کارجویان و شاغلین بنگاه‌های صنعتی، تولیدی و خدماتی ارائه می‌کنیم. 11هزار و 753 آموزشگاه آزاد هم در این حوزه فعال هستند. آموزش‌های ما در بخش خصوصی مستلزم پرداخت شهریه است.
چه دوره‌های آموزشی‌ای در آموزشگاهها تدریس می‌شود؟
تنوع دوره‌های آموزشی بالاست. براساس عملکرد سال97 حدود 4هزار و 700عنوان دوره آموزشی در کل کشور در بخش دولتی داشتیم و تنوع دوره‌های آموزشی در بخش خصوصی نیز در همین حدود است. هم‌اکنون آموزش‌های ما در قالب 4گروه اصلی صنعت، خدمات، کشاورزی و فرهنگ‌وهنر ارائه می‌شود که هر کدام از این خوشه‌ها مشتمل بر چندین گروه است و هر گروه هم شامل تعداد زیادی استاندارد است. واژه استاندارد در نظام آموزش غیررسمی، در دنیا متداول است. سرفصل‌هایی از هر دوره آموزشی در یک جزوه چاپ می‌شود که به آن استاندارد مهارت و آموزش می‌گویند.
خروجی آموزشگاهها در یک‌سال به چه میزان بوده است؟
ما مقیاس حجم فعالیت‌های آموزشی با تکیه بر واحدهای نفردوره و نفرساعت ارائه می‌کنیم. تقریبا حدود 900هزار نفر، خروجی نفردوره‌ای بوده است و آمار نفرساعتی هم به رقم 120تا 130میلیون نفر ساعتی می‌رسد.
نیازسنجی این دوره‌های آموزشی از چه طریقی انجام می‌شود و چه رایزنی‌هایی با وزارتخانه‌ها دارید؟
مخاطب اصلی ما، کارفرمایان واحدهای تولیدی و خدماتی هستند. ما استعلام می‌گیریم و تفاهمنامه‌هایی با دستگا‌های مختلف تنظیم می‌کنیم تا نیازهای آموزشی‌شان را رفع کنیم و برنامه‌های آموزشی‌مان را هدفمند و متناسب با نیازها انجام دهیم.
همچنین از طرح‌هایی که ظرفیت‌های اشتغال‌زای حوزه‌های مختلف صنعت، خدمات و کشاورزی را سرشماری کرده‌اند، به‌عنوان مستنداتی برای تدوین برنامه‌های آموزشی استفاده می‌کنیم. طرحی به‌عنوان تکاپو با مسئولیت معاونت اشتغال وزارت کار تدوین شده است که در این طرح فرصت‌های شغلی را به تفکیک استان و شهرستان شناسایی کرده‌اند؛ به‌عنوان مثال در این طرح ذکر شده است که یک شهر در حوزه تراشکاری یا تولید محصولات باغی به چه میزان فرصت شغلی دارد. ما تلاش می‌کنیم تا براساس این طرح‌ها، برنامه‌های آموزشی‌مان را تدوین کنیم.
بیشتر چه بازه سنی‌ای به این شیوه آموزش برای دستیابی به شغل تمایل دارند؟
بیشترین گروه سنی مراجعه‌کنندگان ما بین سن 25 تا 35سال هستند و بیشتر جوانانی که در دانشگاه تحصیل کرده‌اند، اما شغلی به‌دست نیاورده‌اند، به این مدل آموزش مهارتی روی می‌آورند.
متوسط بازه زمانی دوره‌های آموزشی ما بین 2تا 2ماه‌ونیم است. ما در این مدت کوتاه می‌توانیم برای آینده شغلی یک فرد کار مؤثری انجام دهیم؛ کاری که یک دانشگاه در یک دوره چهارساله لیسانس نمی‌تواند انجام دهد.
کدام استان‌ها بیشتر در این حوزه فعال هستند؟
به‌طور طبیعی استان‌هایی که مراکز آموزشی بیشتری دارند، فعال‌تر هستند و استان‌های خراسان‌رضوی، فارس و اصفهان از بین کل استان‌های کشور دارای بیشترین مراکز آموزشی بوده و فعال‌تر هستند.
چند درصد از افرادی که جذب مراکز آموزشی سازمان می‌شوند، بعد از گذراندن دوره‌های آموزشی جذب بازار کار می‌شوند؟
ما در دوره‌های آموزشی، کار تحقیقی‌ای به نام رهگیری اشتغال انجام می‌‌دهیم و وضعیت اشتغال افرادی که آموزش می‌بینند، رصد می‌شود. هم‌اکنون آخرین آمارها نشان می‌دهد که بین 42 تا 43درصد از کارجویانی که به مراکز ما مراجعه می‌کنند، جذب بازار کار می‌شوند. بالطبع همه کارآموزها جذب بازار کار نمی‌شوند، چون بخشی از آنها کارجو نیستند. درواقع از میان آن جمعیتی که کارجو هستند و با نیت کسب مهارت برای اشتغال وارد فضای آموزشی سازمان می‌شوند، 43درصد جذب بازار کار می‌شوند.
منظورتان از افرادی که کارجو نیستند را توضیح می‌دهید.
عدهای با انگیزه مهاجرت از ایران، جذب این سیستم آموزشی می‌شوند و عدهای هم دانش‌آموز نظام آموزش رسمی هستند و برای گرفتن دیپلم به سمت آموزش‌های مهارتی سازمان می‌آیند. ما برای دانش‌آموزان کاردانش هم خدمات ارائه می‌کنیم و آنها هم جزو کارآموزهای ما هستند اما خب، یک دانش‌آموز مقطع متوسطه جزو جمعیت فعال اقتصادی حساب نمی‌شود و به‌دنبال شغل نیست و هنوز دانش‌آموز است. ما مکلف هستیم که به این دانش‌آموزان هم خدمات ارائه دهیم.
یعنی چند درصد افرادی که مراجعه می‌کنند کارجو هستند؟
آمار دقیق این را نداریم.
آمار میزان دانشجویان و دانش‌آموزان مراجعه‌کننده به سازمان را دارید؟
حدود 35درصد از مخاطبان و افرادی که در مراکز ما ورود پیدا می‌کنند، دانش‌آموزان شاخه کار و دانش‌آموزش و پرورش هستند که از آموزشگاه‌های ما گواهینامه می‌گیرند و این گواهینامه با واحدهای نظری‌ای که دانش‌آموز در دبیرستان گذارنده، تجمیع می‌شود و به این ترتیب دانش‌آموزان کاردانش مدرک دیپلم کسب می‌کنند.
سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای در بحث کسب و کارهای نوین هم وارد میدان شده است؟
بله، پویا بودن یکی از ویژگی‌های نظام آموزشی فنی و حرفه‌ای است. این نگاه خاصی است که به این کسب‌وکارهای نوین داریم و رویدادهای استارتاپی هم در دستور کار قرار داده‌ایم. طرح‌هایی مانند کارآفرینی مهار بنیان، کارآموزی در محیط واقعی کار و طرح آموزش دوگانه داریم که با یک رویداد استارتاپی شروع می‌شود. در واقع ما به هر میزانی که منابع مالی داشته باشیم، دوره‌های آموزشی نوین را طراحی می‌کنیم، چرا که آموزش‌های ما مهارت‌بنیان هستند و بالطبع 75درصد کار در محیط کارگاه انجام می‌شود؛ بنابراین برای اجرای یک دوره آموزشی یکسری ملزومات باید تأمین شود. هم‌اکنون بحث کمبود تجهیزات، ابزار و مربی دغدغه‌های اصلی سازمان است.
از میان شغل‌های مختلف، کدام مشاغل از جانب مراجعه‌کنندگان محبوب‌تر هستند؟
رشته‌های مربوط به تعمیرات خودرو، جوشکاری، تعمیر لوازم خانگی و لوازم الکترونیکی مانند موبایل و لپ‌تاپ و همچنین رشته‌های فنی مانند تراش و برق ساختمان و برق خودرو متقاضی زیاد دارند و زمینه‌های کاری‌شان خوب است.
با توجه به توضیحات شما باید گفت که نسبت به سال‌های پیش علاقه افراد برای فراگیری دوره‌های آموزشی فنی بیشتر شده است یا کمتر؟
به‌نظر من تغییر محسوسی ایجاد نشده است. رکود اقتصادی و صنعتی بر میزان استقبال جامعه اثر گذاشته است. زمانی که صنعت ما پویا نیست، به‌طور طبیعی تقاضای نیروی کار کاهش پیدا می‌کند و به‌دنبالش افراد کمتری متقاضی آموزش خواهند شد. کسی که از آینده شغلی‌اش مطمئن نباشد، قطعا وقتش را صرف آموزش نخواهد کرد.
ارتباط بازار با آموزش
رکود اقتصادی و صنعتی بر میزان استقبال جامعه اثر گذاشته است. زمانی که صنعت ما پویا نیست، به‌طور طبیعی تقاضای نیروی کار کاهش پیدا می‌کند و به‌دنبالش افراد کمتری متقاضی آموزش خواهند شد. کسی که از آینده شغلی‌اش مطمئن نباشد، قطعا وقتش را صرف آموزش نخواهد کرد
