آموزش آنلاین بعد از کرونا ادامه پیدا می‌کند

 یکتا فراهانی- خبر‌نگار

  شیوع اپیدمی کرونا باعث تغییرات اساسی در سبک زندگی همه افراد شده است. هم‌اکنون ویروس کرونا ساختار نظام آموزشی در دانشگاه‌ها را با تغییرات زیادی مواجه کرده؛ به‌طوری که به‌دلیل محدودیت در حضور فیزیکی دانشجویان و استادان در دانشگاه‌ها، آموزش مجازی و الکترونیکی به یک اجبار برای آنها تبدیل شده است. این شیوه، دانشگاه‌ها را در مسیر جدیدی در حوزه آموزش قرار داده است. البته این روش آموزشی، مزایا و معایبی دارد و دانشجویان و استادان مختلف هم نظرات متفاوتی در این خصوص دارند. اما در هر صورت نمی‌توان نبود مشارکت و همراهی و تعامل بین دانشجو و استاد را در فضاهای آموزشی نادیده گرفت، زیرا حضور فیزیکی استاد و دانشجو در کلاس، نقش بسیار مهم و مؤثری در ایجاد انگیزه برای دانشجویان و استادان در کلاس درس خواهد داشت.

 محمدمهدی فرقانی، رئیس دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه‌طباطبایی درخصوص شکل جدید آموزش مجازی در دانشگاه‌ها عقیده دارد: دانشگاه‌ها و محیط‌های آموزشی با اپیدمی ویروس کرونا در شرایط غیرمترقبه‌ای قرار گرفته‌اند که البته این مشکل در تمام عرصه‌های دیگر زندگی هم مشاهده می‌شود. با توجه به اینکه در کشور ما زیرساخت‌ها آنگونه که باید و شاید عمق و گسترش لازم را ندارند، این خلأ در زمینه‌های مختلف ازجمله مراکز آموزشی نیز احساس می‌شود. به این ترتیب با شیوع بیماری کووید-19 به ناگاه شرایط جدیدی به دانشگاه‌های ما تحمیل شده که از قبل هیچ آمادگی‌ای برای قرارگرفتن در چنین بحرانی نداشتند. فرقانی در پاسخ به اینکه آیا دانشگاه‌ها توانسته‌اند در فاصله مناسبی خود را با شیوه جدید مطابقت بدهند، می‌گوید: با طراحی بموقع سامانه‌هایی در زمینه آموزش مجازی، دانشگاه‌ها توانستند شرایط نسبتا مطلوبی برای آموزش از راه دور برای دانشجویان فراهم آورند که البته به‌تدریج نیز با ارتقای این سامانه‌ها، شرایط بهتر و قابل‌قبولی در این زمینه ایجاد شد. رئیس دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه‌طباطبایی درخصوص رضایت دانشجویان با شیوه جدید آموزش مجازی نیز معتقد است که شرایط جدید برای دانشجویان شهرستانی یا غیرایرانی هم فرصتی فراهم آورد تا بدون صرف هزینه سفر، در دانشگاه‌ها حضور پیدا کنند.

جایگاه آموزش مجازی در دانشگاه‌ها
فرقانی می‌گوید: آموزش مجازی به لحاظ کیفیت و عمق و همچنین بیان مباحثی که فقط امکان پرداختن به آنها در کلاس‌های حضوری مهیا خواهد بود، هیچ‌گاه نمی‌تواند جای آموزش حضوری را بگیرد. نکته مهم دیگر توجه به ارتباطات و روابط بین استاد و دانشجو و همچنین تعامل دانشجویان با یکدیگر است که در فضای آموزش مجازی کاملا نادیده گرفته می‌شود. ضمن اینکه نظام آموزشی مجموعه به‌هم‌پیوسته‌ای است که اگر بعضی اجزای آن سلب شود نمی‌تواند از کارایی قبل برخوردار باشد؛ ازجمله حضور دانشجو و استاد در کلاس درس، گفت‌وگو‌ها و تبادل نظر‌ها و مبادلات علمی و نقد و نظرها و پیوندخوردن با منش‌های آکادمیک که در بازدهی کلاس‌های درس دانشگاه بسیار مهم و مؤثر هستند. رئیس دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه‌طباطبایی درباره ادامه روند آموزش در فضای مجازی و تبدیل تام و تمام نظام آموزشی از نظام آموزش حضوری به مجازی در آینده اعتقاد دارد ضروری است در نخستین فرصتی که حاصل شد فضای واقعی و آموزش حضوری دوباره احیا شود.

مزایای آموزش مجازی
فرقانی درباره مزایای آموزش مجازی می‌گوید: تجربه جدید آموزش مجازی در دانشگاه‌ها از چند نظر تجربه گرانبهایی است. نخست آنکه حتی در شرایط بازگشت به آموزش حضوری و فعال‌شدن دوباره آن، آموزش مجازی می‌تواند سیستم آموزش مکمل را به‌وجود آورد و به این ترتیب بخشی از خلأ‌های آموزش حضوری را پر کند. این روش به‌ویژه برای دانشجویانی که به هر دلیلی امکان حضور در دانشگاه را ندارند قابل استفاده خواهد بود. ضمن اینکه می‌تواند مشکل تراکم دانشجویان در خوابگاه‌ها را هم تا حدود زیادی تعدیل کند. در واقع در آینده می‌توان بخش آموزش مجازی را هم در دانشگاه‌ها به‌عنوان یک بخش مجزا و به‌طور جنبی فعال کرد. یعنی همانگونه که هم‌اکنون، دانشگاه‌ها نظام آموزش و پذیرش در دوره‌های روزانه، شبانه و پردیس‌ها را دارند می‌توانند ظرفیت جدیدی هم تحت عنوان پذیرش در بخش آموزش مجازی داشته باشند.
رئیس دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه‌طباطبایی می‌گوید آموزش مجازی برای استادان و دانشجویان فرصتی فراهم آورده که ضمن بالابردن و ارتقای قابلیت‌های خود بتوانند آموزش‌های لازم را هم برای تعاملات مجازی در اشکال مختلف ببینند. البته این موضوع برای استفاده در شرایط اضطرار است و تأکید اصلی بر آموزش حضوری است.

مشکلات آموزش مجازی
فرقانی در مورد مشکلات آموزش مجازی می‌گوید: بخش عمده این مشکلات، مسائل زیرساختی است که دانشجویان و استادان در این خصوص با آن مواجه هستند؛ بارگذاری بعضی مواد آموزشی، فیلم‌های آموزشی و پاورپوینت‌ها، حضور استاد در کلاس و استفاده او از وسایل کمک‌آموزشی و نارسایی‌های سامانه‌های مجازی از این موارد هستند که البته طراحی این سامانه‌ها در ماه‌های اخیر ارتقا پیدا کرده و قابلیت‌های جدیدی هم به آنها اضافه شده است. اما همین میزان هم برای غیرقابل پیش‌بینی بودن چنین شرایطی قابل‌قبول است. همچنین حضور دانشجویان در کلاس می‌تواند گفت‌وگو‌ها و مباحثاتی را شکل دهد که باعث عمیق‌تر شدن فهم بیشتر دانشجویان شود که هم‌اکنون امکان آن در فضای آموزش مجازی فراهم نیست. ضمن اینکه توجه و تمرکز دانشجویان هم با حضور در کلاس درس بیشتر خواهد بود.

مکث
 دانشجویان چه می‌گویند
شرکت در کلاس‌های مجازی دانشگاه‌ها اغلب برای دانشجویان خوشایند نیست. ولی آنها هم نسبت به تجربه‌ای که در این مدت داشته‌اند به نکات مثبت و منفی زیادی برخورده‌اند و عقاید مختلفی هم در این خصوص دارند.
مریم، دانشجوی رشته زیست‌شناسی معتقد است: قطع و وصل‌شدن‌های پی‌درپی، فراهم‌نبودن امکان گفت‌وگوی دانشجویان و بحث و تبادل نظر با استادان، از مشکلات مهم آموزش مجازی است. ضمن اینکه رشته زیست‌شناسی نیاز به استفاده از آزمایشگاه و نمونه‌های تصویری زیادی دارد که فقط با حضور در کلاس، چنین امکانی برای دانشجویان مهیا می‌شود. رضا، دانشجوی مهندسی برق یکی از مهم‌ترین مزایای آموزش مجازی را مجبورنبودن او برای حضور در کلاس می‌داند، چون به این ترتیب آرامش بیشتری دارد و ترجیح می‌دهد با توجه به شیوع بیماری کرونا حتی‌الامکان از خانه بیرون نرود. او می‌گوید امیدوار است در آینده و با امکان مجدد حضور در کلاس بتواند کمبود‌های این مدت را جبران کند، چون به‌خاطر مشکلات برقراری ارتباط مجازی نتوانسته در بعضی کلاس‌های مجازی شرکت کند. زهرا، دانشجوی زبان و ادبیات عربی هم می‌گوید سیستم دانشگاه پاسخگوی برگزاری کلاس‌های مجازی نیست. قطع و وصل‌های مداوم، نبودن امکان تبادل نظر و مکالمه بین دانشجویان، ازجمله مشکلات او در زمینه آموزش مجازی است. ضمن اینکه سامانه مورد استفاده او گاهی زبان فارسی را پشتیبانی نمی‌کند. همچنین بعضی کلاس‌ها به‌دلیل تسلط نداشتن استادان به برقراری ارتباط مجازی یا مشکلات اینترنتی، با تأخیر برگزار می‌شوند. ولی در مجموع، زهرا آموزش مجازی را در شرایط فعلی ترجیح می‌دهد، چون امکان بودن او در کنار خانواده‌اش را به‌جای استفاده از خوابگاه برایش فراهم آورده است. سعید، دانشجوی رشته شیمی هم شرکت در کلاس‌های مجازی را دوست ندارد و فکر می‌کند از وقتی مجبور شده به‌جای رفتن به دانشگاه به‌صورت مجازی در کلاس حاضر شود، علاقه و انگیزه‌اش هم برای درس‌خواندن کمتر شده است. او می‌گوید با تلاش بسیار در دانشگاه مورد علاقه خود پذیرفته شده، اما هم‌اکنون امکان استفاده از فضای دانشگاه و ارتباط با دانشجویان دیگر برایش فراهم نیست. ضمن اینکه رشته شیمی هم رشته‌ای است که نیاز به شرکت در آزمایشگاه و استفاده از سایر وسایل کمک‌آموزشی دارد که هم‌اکنون این امکان هم برای او مهیا نیست.