شریان‌های مسدود «پیشگیری» در ایران

خدیجه نوروزی_روزنامه نگار

سالانه هزاران فعالیت و رخداد در دنیا ساماندهی می‌شود تا نحوه مقابله با مرگ زودرس ناشی از بیماری‌های قلبی‌و‌عروقی، نخستین عامل کشنده در دنیا را آموزش دهد. مرگ بیش از 17میلیون نفر در جهان توسط بیماری‌های قلبی‌و‌عروقی موجب شد تا اتحادیه جهانی قلب شعار امسال را «یک قول بدهید تا قهرمان سلامت قلب شوید» نامگذاری کند. این شعار از مردم دنیا می‌خواهد با دادن یک قول به کسی که دوستش دارند یا برایشان مهم است، یک قهرمان قلب باشند؛یک قول برای تغذیه سالم‌تر، فعال‌تربودن و به دخانیات نه گفتن. توجه به سلامت قلب در ایران نیز نخستین عامل مرگ‌ومیرش مربوط به بیماری‌های قلبی و عروقی است از اهمیت دوچندانی برخوردار است.

شیوع ریسک‌فاکتورها
محمدحسن نمازی، رئیس مرکز تحقیقات قلب‌و‌عروق دانشگاه علوم پزشکی شهید‌بهشتی در گفت‌وگو با همشهری در مورد علت شایع بودن بیماری‌های قلبی و عروقی در کشورمان می‌گوید:«بیماری‌های قلب‌‌وعروقی به یکی از شایع‌ترین بیماری‌های کشورهای در حال پیشرفت، به‌خصوص در مناطق شهری، تبدیل شده است. علت ایجاد شیوع ریسک‌فاکتورهای قلبی‌و‌عروقی در جامعه شهری است. کشورهایی که بتوانند از این ریسک‌فاکتورها پیشگیری کنند می‌توانند به کاهش بیماری‌های قلبی‌و‌عروقی امیدوار باشند که نیازمند هزینه‌کرد کلان در مورد پیشگیری‌هاست؛ گرچه هزینه‌هایی که برای پیشگیری انجام می‌شود بسیار کمتر از هزینه‌کردها برای درمان بیماری است». استاد قلب‌و‌عروق دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی در ادامه به این ریسک فاکتورها اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: «چربی‌های خون جایگاه اول ریسک‌فاکتورها را به‌خود اختصاص می‌دهند. بیماری فشار خون یعنی پرفشاری خون، کشیدن سیگار، چاقی و دیابت مهم‌ترین ریسک‌فاکتورهایی هستند که موجب بیماری‌های قلبی‌و‌عروقی می‌شوند اما متأسفانه تاکنون کار اساسی و مهمی در مورد پیشگیری از این بیماری‌ها در ایران نشده است و اقدامات بیشتر به سمت درمان مانند انواع عمل‌های جراحی قلب یا استنت‌گذاری گرایش دارد. در واقع مهم‌ترین دلیل اینکه این بیماری در ایران نسبت به برخی کشورهای دیگر بسیار شایع است متمرکز نشدن روی پیشگیری است و هیچ علت خاص دیگری که مختص کشورمان باشد، وجود ندارد. در کشورهایی که کاهش آمار مرگ‌ومیر قلبی دارند روی کنترل چربی خون و مصرف مواد غذایی سالم تبلیغات برنامه‌ریزی‌شده‌ای انجام می‌دهند، طرح‌های شهری را به سمت کاهش آلودگی هوا می‌برند و فشارخون را به‌طور مداوم کنترل می‌کنند. هزینه‌های مصرف دخانیات در این کشورها بسیار گران‌تر از ایران است. چنین اقداماتی منجر به کنترل بیشتر ریسک‌فاکتورها می‌شود. در بخش تحقیقات نیز کارهای ما بیشتر روی درمان انجام می‌شود نه پیشگیری». 

جایگاه ایران در درنیا
این فوق‌تخصص اینترونشنال کاردیولوژی و الکتروفیزیولوژی جایگاه ایران درخصوص بیماری‌های قلبی‌و‌عروقی را در کنار کشورهای جهان سوم عنوان می‌کند و می‌گوید: «وضعیت ما مشابه کشورهایی مانند هند و چین است و قابل‌مقایسه با کشورهای اروپایی و آمریکایی نیست و این کشورها خیلی بیشتر از ما روی پیشگیری کار می‌کنند. البته وضعیت اکنون کشور نسبت به 20سال پیش خیلی بهتر است به‌ویژه در مصرف دخانیات. مضرات شناخته‌شده ولی هنوز کنترل عاملی در این زمینه وجود ندارد».

خطر در کمین گروه سنی زیر 40سال
سردسته بیماری‌های قلبی‌و‌عروقی، بیماری‌های تنگی عروق کرونر است که منجر به سکته قلبی می‌شود که در بین مردان بین 40تا 60سال در اکثر کشورهای دنیا شیوع دارد اما علت اینکه شیوع این بیماری تاحدی به سمت گروه‌های زیر40سال کشیده شده به نوع زندگی افراد برمی‌گردد و فشارها و تنش‌هایی که با آن دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند. دکتر نمازی می‌افزاید: « کیفیت زندگی به‌خاطر تغذیه نامناسب، خوردن بیش از حد فست‌فودها، آلودگی هوای شهرها و بحران‌های اقتصادی تنش‌زای مداوم، به‌شدت در سطح شهرها کاهش یافته و موجب شده تا سکته‌های قلبی گروه‌های سنی پایین‌تری را نیز درگیر کند». وی به طرح تحقیقاتی بزرگی که در بیمارستان مدرس در حال انجام است و در حال به پایان رسیدن است اشاره می‌کند ومی‌گوید: «این تحقیقات که هزینه‌های سنگینی را هم در‌بر داشته در مورد اثرات آلودگی هوا در تهران و شهرهای بزرگ روی بیماری‌های قلبی به‌ویژه سکته قلبی است که نتایج به‌دست آمده از آن نشان می‌دهد پارتیکل‌ها و ذرات ریزی که در آلودگی هوا وجود دارد منجر به سکته قلبی بیشتر می‌شود. افزایش آمار کشیدن سیگار در خانم‌ها که قبلا بسیار کم بود هم موجب شده تا با افزایش آمار بیماری‌های قلبی‌و‌عروقی در این نوع جنسیت بیش از گذشته مواجه باشیم».

قرص «پلی پیل» برای پیشگیری
رئیس مرکز تحقیقات قلب‌و‌عروق به تحقیقات اخیری که در مورد مصرف قرص پلی‌پیل به‌عنوان یک داروی پیشگیری برای بیماری‌های قلبی‌و‌عروقی انجام شده اشاره می‌کند و می‌گوید: «نتایج اولیه مصرف این قرص  که در مطالعات پیشگیری‌کننده در شمال کشور از سوی مرکز تحقیقاتی بیمارستان شریعتی دانشگاه تهران انجام شده، نشان می‌دهد که می‌توانند به‌عنوان پیشگیری تا حد ممکن ریسک‌فاکتورها را کاهش دهند».
ترکیبات پلی‌پیل از آن جهت خاص هستند چون تعریف کمی متفاوت‌تری دارند و حداقل از 2داروی کاهنده فشارخون، یک داروی کاهنده چربی و به‌طور معمول یک داروی ضد‌انعقاد تشکیل شده‌اند و بنابراین علاوه بر کاهش فشارخون، دیگر بیماری‌های قلبی‌و‌عروقی را که با چربی بالا و گرفتگی عروق نیز همراه هستند هدف قرار داده‌اند.

«247»؛ درمان طلایی برای سکته‌های قلبی
از زمانی که مریض درد در قفسه سینه پیدا می‌کند تا 12ساعت می‌توان امید به نجات او داشت. بنابراین برای کاهش مرگ‌ومیرهای ناشی از بیماری‌های قلبی‌و‌عروقی باید آگاهانه ثانیه‌ها و دقیقه‌ها را دریافت تا زمان طلایی از دست نرود؛ چرا که اکثر مرگ‌ومیرها در همان ساعات اولیه رخ می‌دهد. چنین پیش‌فرضی موجب شده تا در طرح ملی 247 مراکزی در سراسر کشور تعریف شوند که بتوانند در ۲۴ ساعت و 7روز هفته به بیماران سکته قلبی حاد خدمات ارائه کنند. با اجرای این طرح در مدت زمان بین ۶۰ تا ۹۰ دقیقه انتقال بیمار از سوی اورژانس، بستری در بیمارستان و کار آنژیوپلاستی انجام می‌شود که منجر به کاهش فوتی‌ها در این بخش شده است.