روز محک آرامکو

محمدامین خرمی ـ خبرنگار

بخشی از سهام شرکت نفت دولتی عربستان، آرامکو، امروز به دستور ولیعهد این کشور در بورس عربستان عرضه می‌شود تا بزرگ‌ترین عرضه اولیه سهام در تاریخ اقتصاد جهان رقم بخورد.
عرضه اولیه سهام آرامکو، 4سال پس از مطرح‌شدن ایده آن انجام می‌شود و تاکنون چندین‌بار به تعویق افتاده است. محمد‌بن‌سلمان، ولیعهد جوان سعودی، ارزش آرامکو را 2تریلیون دلار می‌داند و طی سال‌های اخیر انتظار داشته با واگذاری 5درصد از سهام آن، بخشی از هزینه مربوط به آغاز برنامه تحول اقتصادی عربستان موسوم به «چشم‌انداز2030» را تامین کند.
رقم 2تریلیون دلار اما از نظر شرکت‌های سرمایه‌گذاری جهان رقمی واقع‌بینانه نیست. مقام‌های وزارت نفت عربستان طی روزهای اخیر در آمریکا، انگلیس، چین و کشورهای منطقه خلیج‌فارس با سرمایه‌گذاران مختلف بر سر میز مذاکره نشسته‌اند تا شاید بتوانند آنها را برای افزایش ارزش‌گذاری آرامکو متقاعد کنند. نظر خارجی‌ها اما رقمی حدود 1.5تریلیون دلار است. صندوق سرمایه‌گذاری ملی سعودی امیدوار است بتواند تا سال۲۰۳۰ بیش از 2تریلیون دلار در طرح‌های توسعه‌ای این کشور سرمایه‌گذاری کند و انتظار داشته است از راه فروش 5درصد سهام آرامکو، حدود 100میلیارد دلار اولیه از این بودجه را تامین کند. ارزش‌گذاری انجام شده اما دست یافتن به این رقم را تا حد زیادی غیرممکن کرده است.
با بی‌نتیجه‌ماندن مذاکرات در خارج از مرزهای عربستان، بن‌سلمان یا باید رقم پایین‌تر برای آرامکو را می‌پذیرفت یا بار دیگر واگذاری را به تعویق می‌‌انداخت؛ اقدامی که به‌معنای به تعویق افتادن اجرای برنامه‌های اقتصادی بلندپروازانه‌ای است که او سنگ بنای آنها را گذاشته است. ولیعهد سعودی اما این بار دستور فروش را صادر کرده است.
عربستان ابتدا عرضه اولیه سهام آرامکو در بورس‌های لندن و نیویورک را مدنظر داشت اما اکنون باتوجه به ارزش‌گذاری نه‌چندان چشمگیر خارجی‌ها برای این شرکت، تصمیم به عرضه یک تا 2درصد سهام در بورس داخلی خود گرفته است. استقبال نه‌چندان گرم غربی‌ها از عربستان برای خرید سهام آرامکو باعث شده تا سعودی‌ها غیر از مذاکره با سرمایه‌گذاران خصوصی با دولت‌های آسیایی ازجمله چین و کشورهای عرب خلیج‌فارس نیز وارد مذاکره شوند.

دلایل بی‌رغبتی به خرید سهام آرامکو چیست؟
ریشه تاسیس شرکت نفت دولتی عربستان سعودی به سال‌های پس از جنگ جهانی اول بازمی‌گردد. پس از جنگ، بسیاری از شرکت‌های نفتی آمریکایی به‌دنبال حضور در مناطق نفت‌خیز جهان بودند. شرکت استاندارد اویل کالیفرنیا با حضور در عربستان، موفق شد در سال1933 یک قرارداد اکتشاف میادین نفتی با دولت این کشور منعقد کند. تاسیس شرکت استاندارد اویل کالیفرنیا - عربی نتیجه این توافق بود. شرکت عربی - آمریکایی نفت موسوم به آرامکو در سال1944 با تغییر نام شرکت قبلی ایجاد شد. در سال1976 اما دولت عربستان تمامی سهام آن را در اختیار گرفت و نام آن را به آرامکو سعودی تغییر داد تا مهم‌ترین منبع درآمدی این کشور در اختیار دولت باشد. سپس در سال۱۹۸۸ شرکت نفت عربستان سعودی تاسیس شد و مدیریت تمامی تاسیسات و فعالیت‌های آرامکو سعودی در اختیار این شرکت قرار گرفت. آرامکو سود‌ده‌ترین شرکت جهان است. سال گذشته این شرکت روزانه حدود ۱۳.۶میلیون بشکه نفت تولید کرد که این میزان بالاتر از تولید شرکت‌های نفتی بزرگی مانند رویال داچ شل و بی‌پی انگلیس و حدود 10درصد نفت تولیدی در جهان است. این میزان فروش، بیش از 110میلیارد دلار سود خالص نصیب آرامکو کرده که 2برابر بیشتر از سودی است که سالانه نصیب شرکت اپل می‌شود.
با این حال، چشم‌انداز نه‌چندان امیدوارکننده برای قیمت جهانی نفت باعث شده تا بسیاری از غربی‌ها رغبتی برای سرمایه‌گذاری در تاسیسات نفتی عربستان از خود نشان ندهند. نفت 70دلاری طی 6‌ماه به بشکه‌ای حدود 60دلار رسیده و در سایه کندی رشد اقتصادی در جهان، احتمال افت قیمت دوباره آن هم وجود دارد.
غیر از این، حمله پهپادی 2‌ماه قبل یمنی‌ها‌ به قلب تاسیسات پالایشگاهی آرامکو را نیز نباید از یاد برد. حمله به مهم‌ترین پالایشگاه آرامکو و یکی از میادین نفتی این شرکت، نیمی از حجم نفت تولیدی عربستان را از مدار خارج کرد. رویترز آن زمان در گزارشی اعلام کرد که این حمله 5میلیون بشکه از تولید نفت عربستان را مختل کرده است. بی‌شک ورود معادلات امنیتی و ژئوپلیتیکی در محاسبات اقتصادی آرامکو، در ارزش‌گذاری این شرکت اثرگذار بوده است.

چه کسی بن‌سلمان را نجات می‌دهد؟
متوسل‌شدن به بازار سهام داخلی، تنها شانس سعودی‌ها برای افزایش ارزش آرامکو‌ست. برای رسیدن به ارزش 2تریلیون دلار، آنها باید امروز یک تا 2درصد سهام آرامکو را 20 تا 40میلیارد دلار به فروش برسانند. تنها شاهزاده‌های ثروتمند سعودی هستند که می‌توانند چنین سرمایه‌ای را برای خرید سهام آرامکو وارد بورس کنند؛ شاهزاده‌هایی که بسیاری از آنها 2سال قبل به دستور محمدبن‌سلمان و به جرم فساد مالی زندانی شدند. بهای آزادی شاهزاده‌های سعودی که در هتل ریتزکارلتون زندانی بودند، بخشیدن قسمتی از ثروت‌شان به دولت بود. مقام‌های سعودی خود اعلام کردند که حدود 100میلیارد دلار از شاهزاده‌های سعودی دریافت کرده‌اند. حمایت شاهزاده‌های سعودی از محمدبن‌سلمان در ماجرای خرید سهام آرامکو بسیار بعید به‌نظر می‌رسد. با توجه به این وضعیت، اکنون دولت عربستان از بانک‌‌های این کشور خواسته‌است با سرمایه‌گذاران بزرگی که قصد خرید سهام در عرضه اولیه آرامکو را دارند، با اعطای وام‌های کلان همکاری کنند. امروز عیار آرامکو و محمدبن‌سلمان در بازار سهام عربستان محک خواهد خورد.