نگاه
زمان گفت‌وگوی آمریکا با ایران فرا رسیده است
6سال قبل در چنین روزهایی، ما مشغول مذاکرات محرمانه با ایران بودیم؛ مذاکراتی که در نهایت به گفتوگوهای هستهای و سپس توافق با ایران منجر شد. دیپلماسی در این گفت‌وگوها ریسک بالایی را به جان خرید و تعهدات بسیاری داد. امروز اما همه آن تعهدات از بین رفته اما ریسک‌ها باقی مانده است. تبعات تصمیم احمقانه دونالد ترامپ برای خروج از توافق هستهای با وجود پایبندی ایران به تعهداتش، کاملا قابل پیش‌بینی بود. اکنون وضعیت به نقطه خطرناکی رسیده که نیازمند بازنگری است.
تصور مقام‌های ایران این بود که دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ بالاخره تمام می‌شود و رئیس‌جمهور جدید آمریکا در نهایت بار دیگر به توافق بازمی‌گردد. اما اثرات تحریم‌های یکجانبه آمریکا تا به اینجا بسیار شدیدتر از آن چیزی بوده که تصور می‌شد. صادرات نفت ایران بسیار کاهش پیدا کرده و تورم بلای جان اقتصاد این کشور شده است. کشورهای اروپایی امضا‌کننده برجام نیز نتوانسته‌اند راهی برای کاهش فشارهای وارده از سوی آمریکا به ایران پیدا کنند.
در سوی مقابل، دونالد ترامپ تصور می‌کرد سیاست «فشار حداکثری» و زورآزمایی با ایران، این کشور را تسلیم و به پذیرش شرایط آمریکا مجبور می‌کند. او اما نمی‌دانست که ایران نیز کارت‌هایی برای بازی‌کردن دارد. ایران به جای تسلیم در برابر آمریکا، اجرای تعهداتش در چارچوب برجام را مرحله به مرحله متوقف کرده و در خلیج‌فارس قدرتش را نشان داده است. متحدان آمریکا به جای اینکه در کنار واشنگتن بایستند، اکنون در نقش میانجی ظاهر شده و به‌دنبال فراهم‌کردن شرایطی برای انجام مذاکره میان دو طرف هستند.
در تهران، اندک تمایل به مذاکره با غرب هم از بین رفته و مقام‌های سیاسی حتی دچار اشتباه محاسباتی شده‌اند و آن این تصور است که ترامپ هرچه می‌گوید، یاوه است و برای اقناع هوادارانش.
متحدان آمریکا در خلیج‌فارس هم چندپاره شده‌اند. آنها نگران وقوع درگیری‌های نظامی در منطقه هستند و اکنون دیگر تلاش می‌کنند مانع چرخش اوضاع به سمت جنگ شوند. در این میان، حتی محمدبن‌سلمان هم به سازوکارهای بین‌المللی مثل سازمان ملل اعتقاد پیدا کرده و خواستار انجام تحقیق در مورد حمله به تاسیسات نفتی عربستان شده است.
اینجا در واشنگتن اما همیشه صحبت بر سر بستن یا نبستن کمربند ایمنی است، درحالی‌که باید چرخ دیپلماسی را به حرکت وا‌داشت و مسیر خروج از بحران کنونی را در پیش گرفت.
هر دو طرف باید خواسته‌های‌شان را تعدیل کنند و به سمت تنش‌زدایی گام به گام حرکت کنند. آمریکا بدون کاهش تحریم، هرگز نمی‌تواند ایران را به پای میز مذاکره بکشاند؛ چه مذاکره مستقیم، چه مذاکره غیرمستقیم مانند آنچه مدنظر امانوئل مکرون بود. آمریکا باید 12پیش‌شرطی را که برای مذاکره با ایران مطرح کرده است نیز حذف کند. ایران سرسخت‌تر و کاردان‌تر از آن است که با پذیرش این 12شرط، بیانیه تسلیم خود را امضا کند.
مقام‌های ایران باید واقع‌بینانه‌تر باشند. اینکه تصور کنیم دولت ترامپ تنها با وعده مذاکره تمامی تحریم‌ها را لغو می‌کند، واقع‌بینانه نیست. وزیر خارجه ایران اخیرا از آمادگی ایران برای مذاکره در مورد تعهدات تازه [پذیرش پروتکل الحاقی پیش از موعد مقرر] در چارچوب توافق هستهای سخن گفته است. قطعا مذاکره در این شرایط اقدامی بسیار سخت است اما باید این پیشنهاد ظریف را جدی گرفت. ایرانی‌ها از همان زمان که مذاکرات محرمانه آغاز شد، می‌دانند که در مذاکرات هستهای مثل هر مذاکره دیگری در زمینه کنترل تسلیحات می‌توان یک توافق را بستری برای توافق‌های بعدی درنظر گرفت. فراموش نکنیم که توافق هستهای هم قرار بود نقطه آغاز گفت‌وگوها با ایران باشد نه نقطه پایان آن.
هم آمریکا و هم ایران باید به سمت کاهش تنش قدم بردارند. باید تهدیدهای موجود علیه کشتیرانی بین‌المللی متوقف شود. عراق نباید به فضایی برای رقابت‌های ایران و آمریکا تبدیل شود. همزمان باید از فرصتی که به‌خاطر وقایع اخیر خلیج‌فارس پیش آمده، بهره گرفت و جنگ یمن را پایان داد. جنگ یمن یک فاجعه انسانی است که همچون لکه ننگی بر چهره سیاست خارجی آمریکا و متحدانش در خلیج‌فارس خواهد ماند. غیر از یمن، مسئله افغانستان نیز می‌تواند نقطه آغازی برای مذاکرات مستقیم میان ایران و آمریکا باشد. فراموش نکنیم که ایران توانایی ایجاد اخلال در روند مذاکرات در افغانستان را دارد.
اگر از ما بپرسید که مسیر دیپلماسی با ایران کدام است
قطعا پاسخ این است که این مسیر هرکجا باشد، نقطه آغازش وضعیتی که امروز در آن گرفتار شده‌ایم، نیست. همه ما می‌دانیم ادامه مسیر کنونی به کجا ختم می‌شود. بنابراین، این تنها شانس ما برای فعال‌کردن دوباره دیپلماسی است؛ آن را از دست ندهیم.
1- ویلیام برنز: معاون وزیر خارجه آمریکا در دولت باراک اوباما. برنز جزو دیپلمات‌های باسابقه آمریکاست و در دوره‌ای سفیر این کشور در روسیه بوده است.
2- جیک سالیوان: مشاور امنیت ملی جو بایدن، معاون باراک اوباما. سالیوان نیز از دیپلمات‌های باسابقه آمریکایی است و در مذاکرات هستهای با ایران، جزو مشاوران تیم مذاکره‌کننده آمریکا بود.
