نگاه
هر کودک یک فیلسوف کوچک
فرشید یزدانی؛ مدیرعامل انجمن حمایت ازحقوق کودکان
روز جهانی کودک بهانه خوبی است تا با اندیشیدن و بازنگری در رویه‌ها و رفتارهایی که در حوزه کودک می‌شود، بخش‌های مغفول مانده از زندگی کودکان را بازتعریف کرد. معتقدم، اکنون با مشکل عدم‌تعریض حقوق کودکان در جامعه روبه‌رو هستیم و بزرگترها به کودکی و مفهوم کودک کمتر توجه می‌کنند. به‌نظر می‌رسد، در روز جهانی کودک که توجه به این گروه سنی بیش از هر زمان دیگری می‌شود، باید در مفاهیم حقوق کودک بازاندیشی کنیم و بخش‌های مغفول مانده آن را به نفع کودکان تعریف و عملیاتی کنیم.
متأسفانه شاهد آن هستیم که مفهوم کودکی که بزرگترها از دنیای بچه‌ها ارائه می‌کنند عموما محدود به کوچکی، بازی و اسباب‌بازی است؛ درحالی که نباید چنین نگاه محدودی به دنیای کودکان و حقوق آنها داشت. به‌نظر می‌رسد، بخش مهمی از مفهوم کودکی به پرسشگری کودک بازمی‌گردد. بچه‌ها پرسشگرند و بزرگترها از پرسش‌های مکرر بچه‌ها خسته شده و به سؤالات پاسخ نمی‌دهند. پرسیدن و پرسشگری بخشی از حق کودک برای شناخت دنیای اطراف است. اگر والدین برخورد نامناسبی در مقابل پرسش‌های کودک از خود نشان دهند، غرور کودک شکسته و پرسیدن را به‌عنوان حقی طبیعی متوقف می‌کند. در این شرایط رویکرد نقادانه‌ای که کودک به مجموعه و محیط اطراف خود دارد از بین می‌رود و سؤالات بی‌جواب بسیاری در ذهنش باقی می‌ماند.
انباشت سؤالات بی‌جواب به از دست دادن روحیه نقادی در جامعه که اکنون به چالشی در جامعه تبدیل شده است منجر می‌شود. معتقدم، هر کودک را می‌توان فیلسوفی کوچک دانست که مملو از سؤال اما شکننده است؛ فیلسوفی که اگر به خوبی به آن توجه شود می‌تواند زمینه‌ساز پیشرفت در جامعه شود و شعار کودکان، آینده‌سازان فردای کشور را محقق کند. از سوی دیگر، در بسیاری از مواقع به کودک به شکل یک موضوع نگاه می‌شود؛ درحالی که کودک در جامعه نقش دارد و اثر‌گذار است. کودک حق دارد در فرایندهای زندگی نظر و عقیده خود را در خانواده بیان کند.
متأسفانه در شنیدن نظرات و دیدگاه‌های کودکان نمره قابل‌قبولی نمی‌گیریم چرا که کودک را به‌عنوان عضوی از خانواده که نقش‌پذیر و نه نقش‌آفرین است می‌شناسیم و توجهی به آرا و نظرات او نمی‌کنیم. فرصت نقش‌آفرینی، بخشی دیگر از حقوق کودک است که در موارد بسیاری نقض می‌شود. متأسفانه آگاهی مردم از حقوق کودک و رعایت این حقوق بسیار کم است و ضرورت دارد با گسترش کلاس‌های آموزش حقوق کودک در مراکز مختلف، این آگاهی‌ها را تقویت کرد. به‌نظر می‌رسد، در حوزه آموزش حقوق کودک نیز با مشکلاتی روبه‌رو هستیم. مهم‌ترین منبع ما پیمان‌نامه جهانی حقوق کودک است که بخشی از آن در دسترس است و بخشی دیگر از آن نیز باید از سوی دستگاه‌های حاکمیتی در این حوزه از منابع دیگر تامین شود که در این بخش نیز با فقر نظری و بودجه‌ای روبه‌رو هستیم و عملا نتوانسته‌ایم منابع مورد نیاز را برای آموزش حقوق کودکان تامین کنیم. به‌عنوان نمونه، در حوزه پیمان‌نامه جهانی حقوق کودک، بسیاری از بندهای آن مغفول است. کار کودکان و نبود آموزش به کودکان به‌شدت رایج است. آزادی بیان حقوق کودک در بسیاری از موارد رعایت نمی‌شود.
از سوی دیگر، پیشرفت‌های چشمگیری نیز در رعایت حقوق کودک در حوزه‌هایی مانند بهداشت کودکان داشته‌ایم و اخیرا اعطای هویت به کودکان به‌عنوان نخستین حق طبیعی هر کودک به تصویب مجلس رسیده است که گام بزرگی برای احقاق حقوق کودکان محسوب می‌شود. معتقدم، برطرف شدن 2ایراد شورای نگهبان به لایحه حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان که یک دهه از طرح آن در مجلس می‌گذرد، می‌تواند گامی بزرگ برای احقاق حقوق مغفول مانده کودک باشد.
