نمک اقتصادی دریاچه ارومیه

نمک دریاچه ارومیه ظرفیت عظیمی برای درآمدزایی و تولید ثروت دارد اما آن اندازه که به احیای دریاچه و پر کردن آن توجه شده، به نمک و املاح غنی آن برای ایجاد اشتغال و درآمد و تحقق اقتصاد مقاومتی توجهی نشده است.  به گزارش فارس، براساس تخمین سال 96 سازمان زمین‌شناسی، در دریاچه ارومیه 10 میلیارد تن نمک وجود دارد که البته گاه و بی‌گاه صحبت از برداشت‌های غیرمجاز از آن نیز می‌شود، هرچند یکی از مصوبات سازمان محیط ‌زیست در پنج سال گذشته، استحصال صنعتی از نمک دریاچه ارومیه به لحاظ ملاحظات زیست‌محیطی بوده است. 

همچنین در سازمان محیط‌زیست مقرر شده که برای افزایش طول عمر دریاچه ارومیه، بخشی از نمک آن برداشته شود و این در حالی است که این برداشت‌های نمکی تاکنون سودی برای مردم استان نداشته و هیچ واحد فراوری برای استفاده از منابع خدادادی نمک دریاچه ارومیه ایجاد نشده است. این امر در حالی می‌تواند مورد توجه قرار بگیرد که بسیاری از مردم ساکن در شهرها و روستای همسایه دریاچه به دلیل بحران کم‌آبی با کاهش فعالیت‌های اقتصادی در بخش کشاورزی روبه‌رو هستند و این ظرفیت دریاچه ارومیه فرصت مناسبی برای سرمایه‌گذاری به منظور استحصال املاح معدنی موجود در آن است.


برداشت نمک، به شرط مجوز محیط‌ زیست 

رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت آذربایجان‌غربی با تاکید بر این‌که برداشت تمامی املاح موجود در دریاچه مثل پتاس و منیزیم کاملا اقتصادی است، اظهار کرد: تاکنون محیط‌ زیست اجازه برداشت نداده چون همه آنها باید از شورابه برداشت شود و تا زمانی که دریاچه ارومیه احیاء و به شرایط طبیعی خود نرسیده باشد، اجازه برداشت املاح به صورت شورابه وجود ندارد. «غلامرضا بابایی» بیان کرد: بنابراین تا زمانی که مجوزهای لازم داده نشود، نمی‌توان شاهد ایجاد واحد فراوری کود پتاس در مجاورت دریاچه ارومیه شد.


برداشت نمک با شرایط خاص 

رئیس سازمان حفاظت محیط ‌زیست هم در این باره اظهار می‌کند: برای استفاده از منابع دریاچه ارومیه، برنامه‌ریزی شده اما همه نمی‌توانند وارد دریاچه شوند و با برداشت نمک، غبار نمکی ایجاد کنند. استفاده از نمک دریاچه با رعایت اصول حفظ آب موجود در آن و جلوگیری از ایجاد گرد و غبار نمکی مانعی ندارد.

«عیسی کلانتری» گفت: با توجه به این‌که غبار نمکی دریاچه ارومیه پس از چندین سال 80 درصد کاهش یافته و مانع تهدید کشاورزی و‌ زیست شهرهای اطراف شده است، استفاده صنعتی از نمک دریاچه با اصول زیست‌محیطی منعی ندارد اما این‌که نمک دریاچه ارومیه را از داخل شورابه برداشته و در خارج از آن، آب را بخار و نمک برداشته شود، مخالف هستیم.

این مسئول با اشاره به لزوم ایجاد واحد فرآوری نمک دریاچه ارومیه افزود: اگر سرمایه‌گذاری پیدا شده و با اصول زیست‌محیطی نمک دریاچه را برداشت کند، سازمان حفاظت محیط ‌زیست مخالفتی با آن ندارد. باید برداشت نمک دریاچه ارومیه ساماندهی و در قالب واحدهای صنعتی و نیمه‌صنعتی و با رعایت اصول محیط ‌زیست انجام شود.


بهره‌وری اقتصادی برداشت نمک از دریاچه 

کارشناس ستاد احیای دریاچه ارومیه هم با اشاره به این‌که در سال 94 یکی از مصوبات کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه، موضوع امکان‌سنجی استحصال املاح معدنی از دریاچه ارومیه با رعایت ملاحظات زیست‌محیطی بوده است، اظهار کرد: مطالعاتی هم که انجام شده، برای تمامی املاح معدنی موجود در دریاچه ارومیه بوده است.

«سارا اسدی» افزود: این مطالعات تاکنون تکمیل نشده و در حال انجام است اما خروجی مطالعات این بوده که استحصال پتاسیم به نسبت سایر املاح از لحاظ اقتصادی به‌صرفه‌تر است. وی تاکید کرد: پتاسیم دارای پسماندی است که می‌تواند به عنوان ماده اولیه صنعتی از آن استفاده کرد یعنی پسماند آن همان نمکی است که دوباره می‌تواند به دریاچه بازگردد و هیچ آسیبی برای محیط ‌زیست ندارد.

این کارشناس ستاد احیای دریاچه ارومیه با اشاره به این‌که نیاز کشور به کودهای پتاسه حدود 200 تا 300 هزار تن در سال است که واحدهای تولیدی فعلی تنها قادر به تولید کمتر از 0/5 درصد از نیاز کشور هستند، اظهار کرد: اگر این کودهای پتاسه در داخل تولید شود نیاز کشور به واردات از بین می‌رود و دریاچه ارومیه به تنهایی قادر به پاسخ به این نیاز است. وی بیان کرد: به طور میانگین در 6 سال اخیر یعنی از سال 92 تا 97، سالانه 62 هزار تن سولفات پتاسیم به ارزش 40 میلیون دلار به کشور وارد شده است.

اسدی با بیان این‌که اگر واحد تولید کود پتاسیم سولفات با ظرفیت 200 هزار تن ایجاد شود، به حدود 115 میلیون دلار سرمایه نیاز دارد، اظهار کرد: هزینه جاری آن 200 دلار در سال بوده در حالی که قیمت جهانی آن بین 500 تا 600 دلار است و بنابراین هزینه تولید به اندازه یک سوم قیمت پتاسیم سولفات است و اقتصادی بودن طرح را نشان می‌دهد.

این کارشناس با اشاره به این‌که منیزیم دریاچه گریدسالک آمریکا با شرایط مشابه دریاچه ارومیه، سالانه 1/5 میلیارد دلار درآمد خالص ناشی از استحصال املاح منیزیم دارد، اظهار کرد: منیزیم موجود در دریاچه گریدسالک، بین 4 تا 7 گرم بر لیتر و در دریاچه ارومیه حدود 5 گرم بر لیتر است بنابراین به لحاظ غنی بودن، منیزیم دریاچه ارومیه بیشتر است.

این کارشناس ستاد احیای دریاچه ارومیه بیان کرد: برخلاف دریاچه ارومیه در گریدسالک و بحرالمیت، واحدهای صنعتی بسیاری برای استحصال املاح مواد معدنی از شورابه وجود دارد، اما در دریاچه ارومیه طرح جدی در این زمینه وجود نداشته است. برای راه‌اندازی واحد تولید کود پتاسه، مذاکراتی با سازمان محیط‌زیست برای گرفتن مجوز انجام شده، تا هم بیلان نمک دریاچه تعدیل شود و هم بهره‌وری اقتصادی از دریاچه صورت گیرد.


صدور 4 مجوز برداشت از دریاچه 

قائم‌مقام رئیس سازمان صمت آذربایجان‌غربی در امور معادن و صنایع معدنی با اشاره به این‌که تاکنون برای برداشت نمک دریاچه ارومیه چهار مجوز از جمله برداشت 360 هزار تنی واحد کاوه سودا و برداشت 10 هزار تنی برای کیمیا کلر کبودان صادر شده است، تاکید کرد: بهره اقتصادی از نمک دریاچه زمانی ممکن است که واحدی برای فراوری آن راه‌اندازی شود.

«پریسا عابدپور» گفت: در چند سال گذشته، شرکت کاوه سودا به سازمان صنعت، معدن و تجارت مراجعه کرده و عنوان کردند که خواهان راه‌اندازی واحدی برای فراوری نمک دریاچه هستند که برای 6 هزار نفر نیز ایجاد اشتغال می‌کنند، اما این کار را در شیراز انجام دادند! بنابراین مجوز شرکت کاوه سودا از این پس تمدید نشده است. فعالیت این واحد منوط به این است که درخواست مجوز برای احداث واحد را ارائه دهند، چون اگر این اقدام به وسیله آنها صورت گیرد، هم تعداد اشتغال آن و هم کنترل و نظارت آن افزایش می‌یابد و مهم‌تر این‌که ماده معدنی آذربایجان‌غربی به خارج از استان منتقل نمی‌شود.

این مسئول بیان کرد: استفاده از چهار مجوز برداشت از نمک دریاچه ارومیه به شرط احداث واحد فراوری ممکن است که باید نامه آن به سازمان محیط ‌زیست نوشته شود و اگر مورد موافقت قرار گیرد، کارهای مربوط به آن انجام می‌شود. بی‌شک اگر سرمایه‌گذاری اصولی برای احداث واحد فراوری انجام شود، هم بهره آن به استان بازمی‌گردد و هم اشتغال ایجاد می‌شود. 


احیای دریاچه ارومیه سبب غفلت از ثروت آن شد

نماینده ارومیه در مجلس شورای اسلامی با اشاره به این‌که راه‌اندازی کارخانه تولید کود پتاس جزو برنامه‌های پیش‌بینی شده در آینده است، بیان کرد: از چند سال گذشته یک سرمایه‌گذار پیگیر تولید کود پتاس از نمک دریاچه ارومیه بوده و کارخانه کاوه سودا در مراغه که در تولید شیشه فعال است مجوزی از سازمان صنعت و معدن برای برداشت نمک دریاچه ارومیه دارد، بنابراین یک طرح اقتصادی در شهرهای اطراف دریاچه در حال انجام است.

«سیدهادی بهادری» با اشاره این‌که به تولید ثروت از نمک دریاچه ارومیه توجه ناچیزی شده و جا دارد که به دریاچه ارومیه نگاه اقتصادی شود، عنوان کرد: در سال‌های اخیر مساله اصلی در دریاچه ارومیه، احیای آن بوده که در این زمینه گام‌هایی برداشته شده و امیدها افزایش یافته است. هم‌اکنون تونل انتقال آب از رودخانه مرزی زاب، کانال جلدیان و سد سیلوه و نیز تصفیه‌خانه‌های فاضلاب در حال تکمیل است. 

وی با اشاره به این‌که باید به دریاچه نگاه اقتصادی شود و معادن مرتبط با دریاچه به صورت اصولی بهره‌برداری شوند، تاکید کرد: اما این موضوع نباید محیط طبیعی دریاچه ارومیه را تخریب کند و سبب افزایش ریزگردهای نمکی شود. یعنی برداشت مواد معدنی باید با احتیاط و زیرنظر محیط ‌زیست صورت گیرد تا دریاچه آسیب نبیند. 

بهادری افزود: هم‌اکنون منیزیم جزو مواد اصلی دریاچه است که به وفور در آن وجود دارد، اما بحث‌های اقتصادی آن در حال انجام است چون منیزیم کل دنیا به وسیله نمک دریاچه ارومیه قابل تامین است و در کنار آن، از کانی‌های بسیاری برخوردار است بنابراین نیازمند طرح‌های مفید اقتصادی است که باید سازمان صنعت و معدن آذربایجان‌غربی و شرقی در این زمینه فعال‌تر عمل کنند.