گزارش
تصمیم سخت برای نجات دریاچه ارومیه
رئیس دفتر بهره‌برداری ستاد احیای دریاچه ارومیه: 70 سد کوچک باید از مدار خارج شود
مجید جباری| روزنـامه‌نگار
دریاچه ارومیه در سال آبی جاری به‌دلیل کاهش ۴۰ درصدی بارش‌ها نسبت به میانگین درازمدت و افزایش بی‌رویه مصارف کشاورزی به بحرانی‌ترین وضعیت چند دهه اخیر رسیده است؛ بحرانی که ریشه اصلی آن توسعه گسترده و ناپایدار اراضی کشاورزی در بالادست حوضه آبریز است.
سعید عیسی‌پور، مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد ملی احیای دریاچه ارومیه که پس از 4سال وقفه دوباره فعال شده است، می‌گوید برای حفظ این اکوسیستم ارزشمند اتخاذ تصمیم‌های سخت اما ضروری اجتناب‌ناپذیر است.
اولویت‌های جابه‌جا شده
مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد ملی احیای دریاچه ارومیه به اولویت اسناد بالادستی در تخصیص آب سدها که به‌ترتیب «شرب، محیط‌زیست و سپس کشاورزی» است، اشاره می‌کند و به همشهری می‌گوید: «در عمل این ترتیب رعایت نشده و تاکنون بخش کشاورزی قسمت عمده‌ای از آب را مصرف کرده است. تلاش می‌کنیم از ابتدای سال آبی جدید این روند را اصلاح کنیم.» سعید عیسی‌پور می‌افزاید: «از اواخر دهه ۷۰ تا امروز اراضی کشاورزی حوضه آبریز دریاچه ارومیه از۳۵۰ هزار به حدود
۸۰۰ هزار هکتار افزایش یافته است. این تغییر به‌معنای تبدیل گسترده اراضی دیم و ملی به باغات و اراضی آبی است. اگر مصرف هر هکتار را حدود ۷ تا ۸ هزار مترمکعب درنظر بگیریم، حدود ۴.۵ تا ۵ میلیارد مترمکعب آب تجدیدپذیر حوضه، فقط در کشاورزی مصرف می‌شود. در کنار توسعه اراضی تغییر الگوی کشت از کم‌مصرف به پرمصرف نقش بسزایی در افزایش سهم مصرف بخش کشاورزی
داشته است.»
سدهای معیشتی کوچک، مانعی بزرگ
یکی دیگر از مشکلات جدی سدهای کوچک متعددی است که در آذربایجان شرقی و روی سرشاخه‌ها ساخته شده‌اند. مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد ملی احیای دریاچه ارومیه در این‌باره می‌گوید: «حداقل 70 سد کوچک در این منطقه وجود دارد که از اواخر دهه ۷۰ ساخته شده‌اند درحالی‌که باید سالانه ۴۵۰ میلیون مترمکعب آب از سرشاخه‌های آذربایجان شرقی وارد دریاچه شود؛ در 2 سال گذشته این عدد کمتر از ۵۰ میلیون مترمکعب بود.»
سعید عیسی‌پور معتقد است برای بازگرداندن حیات به دریاچه ناگزیر باید تصمیم‌های دشوار گرفت. او می‌گوید: «در دنیا وقتی پایین‌دست دچار مشکل می‌شود سدهای بالادست را از مدار خارج و از برداشت‌های غیرمجاز آب در بالادست‌ها جلوگیری می‌کنند. ما هم باید چنین رویکردی را در پیش بگیریم. البته این تصمیم پیامدهای اجتماعی زیادی دارد، زیرا معیشت بسیاری از مردم منطقه وابسته به کشاورزی است. وقتی سدی را از مدار خارج‌‌کنیم تکلیف کشاورزان چه می‌شود؟ دولت باید مسئولیت این بخش را بپذیرد و معیشت جایگزینی برای آن فراهم کند.»
حقابه‌ای که هرگز به دریاچه نرسید
طبق مصوبه‌های ستاد احیا، سالانه ۳.۲ میلیارد مترمکعب آب باید به‌عنوان حقابه محیط‌زیستی وارد دریاچه شود اما امسال فقط 450میلیون مترمکعب آب به ارومیه رسید که علت اصلی آن ، بارش‌های کم، بی‌اثر و توسعه کشاورزی است که رواناب‌ها را کاهش داده است.